4
न्क , @ ऊक ॐ ॐ +> 2 क. 1 ~
<
3" क च, १। (व -- १: प ~ ' < ~ © ¢ त ` ®, १ ~ रे स्व द 2 १॥ <~ न 9०० 1 ॥ १.1 ९ ९०. ^ 4 ग. 9~
© 9 (| | । + ङे ॥ ॥ {2 . । ~ ५ १४ । र > छ /
न 4 ॥ 7.9 ~ 0 22. 9 (७: ः "८ ( प 1411" °
न ॥ च (-
4 09
5१ = ®
९ ४
+ ॥ के ॥ --* ॐ - ८ “ (6 कव । नि 4 ६2. ह द + ९ भेक +. १ (> 4, ९,५३.० पु +. {ॐ १ ६ ८2 द
जने | व भ #ि $ 2 क + ॥ ` 9 । त र्योः, र 1 त चद = 1९ 3 ॥। 0#,0 - 7 ते १६ ॐ (<` ॥ ^ ॥ ७ (८4 =, ॥ ५ # 3 श ष 4 (ि र ४ व नि री क 1 "वी 4 सि म @ =# ¢ (|
नी नि
=^3 4 ्
र 8 द न्वः
५ ^ १/६
र ह, | [8 + { २ । ८
< 1 ने ५, +न # ठ < ‰# 2 + ॥ स्व < र क € ॥ 0 < % छ न 4 [म 2 लि % क ` 1 2 4 ५ ॥ । स ^ ॥
{१० य
५
द © "4 ।
४
४ 0००2 । | / {4 | 1⁄8 । नै ; ~ ३ ४ ॥ै स् ४ „~ ६ सः ५ ) न ष ॥ ट „= 0. 9 \ 08 वि 9" 6 व~ (५ ७६ ८. । +. १ ४ | 16; ~ " क ^. 9, ॥ ४... 8 ६ ४.99 ६ ५: (00 / न ३॥) १ ४ ~~ £ 2} 9६, 1 0 री केन्य ष = 2, -2 {2८५ # ८ १ १ ~व ६) / | 9 क 9 11/५५ „ ^ 9 7१ (५५ 2 „85211
वि । ॥ ध ॥ 9 ५ ~ ६ व „०६. ~ ण) = टिके, । 8 ~ = - ( [४ ४. । 1 9, ॥ ' + = ^. । ~ 3 षि छि [वि | ॥ 0 ह,
9. ।
1 न
<> ८६. # ` 9
> ८. ८
प 1
# ५ = १३१५५०६ ४ ९३... \ ९ 9
~> ५१
= ( ५० 22.
#।
१
प {त ॥ ¢ 64 च," ऋ भ ॥ ै के, च की) ~ ` शष्कु दैः @ @ ~= श्चन्ण्द ^ 0, 71 श ॥ ५.* व द्र ~ | ट १ ‰3,}
+^ = § ~ ^ अ+ न ५
¢ <. । ् 0 = = “५ ४ ~= 1 ६. अ २ ७,२१.१ १} {ि 7 दध 48 4 ०. ~ ; 1 र द १ ब ८. १1 "३ २ ५१ 9६४ 1 ॥ ने .¶ + ¢` 1 = ॥ (3 व क ह # ‡ ॥ ~ ह ४ 9 १ ्् ॥ ^ ॐ 4 ं 104. |
च -- (ककि शक 8
१५, 2९ २, ९ 4, 9 ज = 8, ॥
>. ह;
# & ५ ५ ®> ॐ ११ ~~~ ~ ए का 7
"ॐ:
१ 4
४२ द न कभ १
क 0 09. अ 9 = कि 8५ €>
74 ज्ग श
1 ६.1 १ चद ¢ ; ¶ धि १३8 ष.
4;
१,५५८८३ >
[1 4)
जत कनक आन
| 2
ा ॥ 1.
न) ५ €.
१ ४)
००
= ~~ + =
{=
= ई" ~= +~» ५ # ४
भि 4 क क्रि
° ग्द [च .13४ 214
के
जज क = 3 (८ ५ =
न कदि छ १६०४१
तो कि त 98. क क ०. 9 ५,
२५ ४ ४ द
ए नर्व भ्न, ^ दत । च = ४ # च ^ द नि # ॥ दु कि त क शय शि ~ = 2 द ४ भ १९ ^ (वि 9 कः ^ = 2 व 7 क ~~ चाः 1 मि £= = द णी पि ति मि जर 0 3०0 विणि ०6 चम (क ५३०९. = 4 क त न न ७ = १ न = ॐ > # > त ८ ~प ० ॐ) ॥ ॥ च 3 ~ क क 89 =
1.८.41:
^ > 2 ^ 1 0 भे न कि कः ५११
= ह ॐ ~ = न्क कित ॐ त ज ~ -कानका क १ र क न र्कम ५1 + कत १ {१ 1) न> क न = # = चक योज, ; च = ऋ = ~~ = १ = % -=~-~ क प अ # = 0 वि 2 त 1
५१८.
+
१;
न ० 4
पुनमुव्रणादि सर्वाधिहयार ““श्रीवेदरदेश्वरः, यन्त्रायाध्वक्षने खाधीन रकाद. : ^ ८ ~+
((-0. 1\/1(1111415511॥1 2118811 \/8/8/185। (01661011. 01411260 0 60810011 स. 1 र <
ह त्र ॥ (प ॥ नै न क क पि ष ऋ चै
४)
ज्व्े च्छे च्य
` 9 @ च्म
॥ १ "5०
= 99.9
१
१ व १७६. "८०१ ५
%
(ने =
५ १.
अ+ => [क
शक
कि ०9 -जनन्ड क
५५ = 4१ ०५ १
-
0\/
चः
"कन र
11011126
०९००. 0
{81851
11 \/8
८, [18/८8
च #
॥ ॥| (2)
5
५८ ॥ = ^ म * (= (9 छ. ॐ +» ~व ४ ८१ र ॥ (>) [ि १ 1 %ज)
ज #;
ह +, च # ^ १ # भथ 9 क + 7४, ॐ ्ै 4 # १ ~ 1". ` ५ [| { ^ ॥ व ॥ि १५४ १, + $) जै ५ त ४१५ 0 +, ४ ४५ ५ 14. ^. ॥ ५ क * + "४ भ ७ 1 न #ि रक +~ ह ति नि श 4
>
= 4 + |. |. 1 च च ह क ५ ॥ 1 ॥ । ति ॐ ५ # च च क 1 ॥॥ कै क | त । चि # ( न (॥ (2 र + 4 न ्ः कै # जक च, न र ककम ~ ~ कनै क भि» = छवि ह" कै > क # क क `क ै छ ॥ क ५ - 4 ९ * |, न श~ ४ 3 च, ॥ ॥ भ क बकर गो # * इ, ह ह नग ¢ क" )। (१ 7 = भगः + ४ ;*१११ न 2 ध „+ #१११५१ ` जा 6) कज हनत नो ये
4 1 / ४) ~ द्रव ्व वयद प्व (+ म ८ र ४ नर ए रुष हु कुन छु्चछ्स् ल्लः ( श हह एश सङ पच पि ८ ९ 2. 9 यः ए ५ 1, द, ५४ ५.) ४, र, ४16 ः (=-= ८.१०. 2 ~ ~ ८ > ई 1 === (व = ~ 341 2
(सः ~ ~ (न नन
ध
8
११००
~ स थ न न्ध चः प कके प क कुथो ये ५ व रि (8 "६ ~
[ने
क 449 शकु प
क 7) [न (र्ट (६ ट #॥ 7 ॥) (द
ह 1,
द; ॥ ॥ ६१ (१०९०९ श
थय ४. } ५१९.
पकस
94
ह हः
<<
=
व्वा 01 41 ०८८24 क ~ ५
५ = ४ [4 ५) द ७ ् (१ 3 षु
6 सड & ू
। | | ॥
वि.
ग क्वा
नद ०,
र व --------=------------- = ४ ८ {
=== च्च व क ~ === यच्च > द्स्दत्यव्यल्गः स्त्यः यत्य त 5 दस्म पर दप ग्क्त के दिर "नर ५ ( ६६ | 1 = =-= चच ४ त यज् 3 &\,
न्न श्वच चत रः 2 = = $ म ॥ ~= गव < 71. ~~~ ----- ~ ------
५
~(-0. 1/८1114/5511॥ 81188 \/8181185। 01661101. 01411260 0 6810011
~ बर्. पु- अध्यायाः विषयाः र २४ देवण्याणां सुयाचन्द्रादीनां अदत्वं वणेवित्वा अग्री- ` ३॥ नां मैविष्यमुक्त्वा चंद्रादिग्रहाणां नक्षत्राणां मास-
संवत्सरतूनां पुष्पफलठसस्यीषधीनां भणिव्यवदा- राणां व सू्यमूखकत्ये सूर्यग्रमविणेव नक्ष्रतार- काणां द्योतनं तथा ्रहनक्षत्राणां विस्तरः परस्य- रमेतरं दीघ्रमंदगमने च । एवं ज्योतिषां खंनि- बेशनमपि वर्णितम् । २५ अमृतायै मय्यमानात्शीरोदादुदन्नस्य विषस्य पानेन दोकरो नीखकंठटो जात इति । ऋषिवायु- संवादेन वदिष्ठकार्सिकेयसवादेन उमामैश्वरखंवा- देन च निर्णीयते । | २६ भीमहाविष्णुपोकतं महेश्वरस्य लिंगोत्पत्चिकथनम् । २७ मदेशवरस्य॒देवदाङ्वने विङववेयेण परिभ्रमणं, तेत्रैव मदेश्वरं प्रति ऋषिद्यापः, शिवरोपेण च्पीगा व्याङुरुत्व, शिवप्रसादार्थख्रपीणां ्रहमा- भ्या गमनम् । इरस्तोच्रपुरस्वरं दिग स्थापनम् ईशवरोक्तं भरमनो मादात्मयं जानं च । २८ युरूगरवसख एेखस्य अर्कस्य सोमस्य पितृणा समा- अमरतस्य च प्राप्तिः, पितृणां तर्पणे, पर्णा- मावास्ययोः कार्थत्या्ययर्जिं । ॑ ईयगदेख्या, युगमेदाः, यगवमाः, युगसं्यांशकाः
चकै = नन" ^ @ - च्छे ~. वद ॐ ~क. 6.5
< ~ ण ~ = न विः ० ज ज
अध्यायाः `
३२
विषयाः यु गसन्धानानि, युगतस्वानि च एषां यथाक्रमेण निरूपणम् ।
बेत्रायुगयुसे यजस्य यवर्तनक्रमे टिसाषरशयज वीक्ष्य सुदयाद्रचित्तानामूर्पाणार्मद्रस्य च विवादो जातः एतद्वादनिणीयकेन राज्ञा वसुना अविचार्यं यज्ञस्य टिसामृलत्वमुक्तं तेन धमखंशयन्छेत्ता राजा वसुरप्यधो मतः | चतुर्युगलक्षण, सेध्यांशः, स्या युगसिद्धिश्च । युगावरेपु जायमानानां मनुप्यपद्युपक्विमथ्दीनां प्रजानां परिणाहेच्छरायो । सतां साधूनां च खश्चणं धर्माधरमनिवचनमाचायख्श्चणच् धर्मरय भौतस्मा- तर्पण देविध्यं, दिष्टलयणे सःययशदयाक्षमाडो- भतपःशमनितात्मदानन्यासञ्चानमभतीनां धर्मस रत्वेगानां च लक, चातुरो्रधिधिः, ऋपीणां पंचघात्वमूपिपदा्थविवेचनं, तेषां नामानि च वर्णितानि ।
ाह्मणधवक्तुणाग्रपीणां नामानि, मेत्ररुद्यणं मन्त्राणां ननविधल्व, पुनस्तेषां चतुादशाभेदा विधिशब्दानिर्वचनं च ।
वणोभमविभागस्यव-
३४ प्रदत्ते दवापरे भीमान् व्यायश्चतुष वेदव्यासं
8 ध | करे [> ग "यव +
` ©©-0. ॥५५।1॥८5}1५ 81184811 \/8/8/185| 0 3
क ~ क:
२५
अध्यायाः क्तिः । स्वारोविपस्य वारुणीवंदयत्वेन वर्णने, ॥ वारुष्याः खारोचिपजनन्याः वरममगिनीत्वाद्याङ-
अध्यायाः विषयाः
कृत्या पुराणरु हिताश्क्रे पुनश्च वेदसंटितराः कत्वा दिष्येभ्यो ददौ ते शिष्याः दिष्यम्रिष्यद्वारा
(नधः
वेदं धिरतारयामःसुः बेदविस्तारपरक्रमे जनकसया- णी दंडेति निर्वचनं, बेनपाणिमेयनोष्थिवस्य एथो ८ ॑ मेभे धनाथ चिवदमानेन याञ्जवस्वयेन मत्युपणं शपित, तदसंगेन वेनचरितं श्वीदोहनमपि । | | दै त्वा शाकल्यः परास्तः तेन शाकल्यस्य निषनमू। | ३७ भूमेवषुधामेदिनीध्यवीत्वनिरक्तिः, प्रथोमहिमा, ` | = बहचां चाखाभेदयिचारः, यजुःशास्वामेदाविवारः, तद्वयः, मारियायां सोमस्यांशेन दखप्रजापतेज-| & ह, मेरे खये ऋषय आमवात वैंपायनो | ,, @ ननं, चाखुषसरगः, बैवसतमनोरवशारमश । & त नागतस्तस्य र्मदस्या जाता तां व्यपनें शिष्याः | ३८ मारीचसूर्गनिरूपणं, स्वषु मन्वतरषु म्वतदाणा ८ । ् आप्ताः दत्र यारवस्वयोऽन्यं।स्तिरण़त्य अट्- मवरमच्यमवन्नायत्वनिरुक्िः । सप्पा नामानि 1§ < च
यैवस्वतस्य मनोर्नवानां पुत्राणां निर्किः ।
अथ मधष्यभागे-
उपोद्धातपाद्ः ३.
मेक एब ॒चरिष्याभीत्यूचे । तदधिः कुःडो मूत्वा- खदन्तान्येदानैच्छत् ततो याश्वस्क्यः संय गुरवे येदान्ददौ पुनः सूर्यमाराष्य अश्वस्पान्वेदान्मारडा- रखग्धवान् । ये््ह्त्या म्बीणो ते वैश्चपायनदिष्याः चरका ति गीयते । याशवस्क्यिष्याणां याजित्वै
। [ऋ ४ $ अ
तच््छिष्यग्रदिष्यैः वेदविबरणं अयमस्य मनोः खायं- अभे्मस्मोखन्नानां अजापतित्वं भृगुवंश रत नम् , युबस्यु भ्रजाखगीस्व सविस्तरबर्णनश्च । अभिर भवर्भन, ३ द्वितीयस्य खारोचिपस्य मनोः प्रजाश्गः खान्वयः 1 वारुणवर्गः ।
वृतीयस्य उत्तमस्य मनोः खान्वयः प्रनासैः । | चतुर्थस्य तामसस्य मनोः भरनासर्गस्य खविस्वरवणं- नमू | ¶॑चमस्व वस्य मनोः प्रजावर्गनिल्पणम्। |
01661100. 0101
अथ पूवमागे- भरक्रियापाद्ः ९...
१ मदङ्गलाचरणपुरस्छरं वायुनेमिषेयाधिसंबादग्रसर्जतः सवस्यैतदपुराणवण्यंमानविपयाणां शीनकादिभ्यस्सं- क्षेपो निरूपणम् । >
२ -अमदमरथचक्रनेमिविदीर्णत्वात्सत्रस्य न निरूप्य सौवर्णयज्ञवाटं जिनको राज्ञः पुरूरवसः कुदवगषिकर्तैको वध इत्या्यभिधानम् ।
३ दिरण्यगरमयरादुमावव्णनम् ।
५ सत्वादिगुणानां परस्परसम्भलनमुक्त्वा विष्ण्वादीनां ससायात्मकत्वं च निरूप्य कल्पवणनम् । `
५ देवर्प्यादिविविधसर्गप्रतिसगीनिरूपणो त्तरं बराहावतः- रोऽबरणिं तत्कृतमृम्युद्धरणञ् ।
अथ पुवेमागे-
ि)
अथ आीव्रह्माण्डसहापुराणविषयायक्रमणिका ।
वणनम् ।
ब्रह्मणः दारीरावयवेम्यः सुत्वरजस्तमःप्रकृतितया देवर्विपितृमानवानां चतुर्विधानां प्रजानां तयोच्या- वचानां मृतानां च संभवो निरूपितः ।
कृतादिचतुथुगधरमाणवर्भनं तत्तदुरपन्नप्रजानां क- मादिनिर्पणपुरस्सरं टादिनिर्माणद्रकचाचयुतति-
प्रजाः कामयमाना ब्रह्मा स्द्रषमादीन् पंच कतुन्
मनताऽखजत् परव॒॒भ्रजा न व्यवर्धत पुनब्र्ा भृग्वंगिरोमरीच्यादीज्नव सुतानखजत् पुनः मनु-
मसरजत् विद्कतान् विरूपान् भृतपिशाचादीन् सष
रुद्रः सर्गृदुपरराम ।
ददो नीरस्योेवनामकं पुत्रमस॒जत् तसमै ब्रह्मो
सद्रादीनि नामानि तया सृयाद्टौ तनूश्च ददी । अ्गिरेमरीचिपुकल्यपुर्कददसातरिविना
महृधीणां सगो वर्णितः ।
1
१२ अभिसर्गनिरूपणम् । = १३ पडततूनां पिवरत्वनिरूपणथसंगेन दश्चशेकरथोः प्रस्रामिद्यापवर्णनं तथा काटसद्धाववणने च |
१४ भियत्रतवेशानुचरितमर्वणि ।
१५ आयामजनपदनदीचैरसहितजंवूद्धीपवणनम् ।
१६ प्राच्यदाक्षिणात्यपाश्वात्योदीच्यस्थेनदीसहिते्नि- विखेयनपदैः सह भारतवर्षस्य वणनम् । `
१७ किंपुरुपव्हरिवर्धतव्रतवर्पाणां दृश्वजनपदसदि- तानां निरूपणम् ।
१८ कैलासास्िपथगा निस्व॒ता तां महेशः भगीरथाय ददौ गंगारिदुवः बिन्दुसरो निर्मितं तस्माचतुर्दिश्ु चतद्लो नचो गतास्तास्तत्तदिक्यथाननेकाञ्ञनपदाना- क्रम्य समुद्रं प्राप्ताः इति वणनम् ।
१९ सपतपर्वतसक्तनदीजनपद्रजासदहितषश्चद्ीपवणनम >
तथैवास्मलिकुदाक्रौचयाकपुष्करद्वीपा अपि सपव-
तनदीजनप्दप्रा वर्णिताः ।
((-0. 1\/॥८11110415511॥1 8118811 \/8181/185। 0161011. 01411260 0 6810011
~= ~ ~
न्न
विपयाः अध्यायाः विपयाः अध्यायाः व्रिपयाः
_.__------------~---- १
२९
२२
धिपानां वर्णनम् । य उदयास्वमवमा- { €>
सतिथिपदत्यनसंवत्सराणा व्यवस्था तया संष्या- | छ
मिितः।
धरवममिवत्यं सरवग्रहनक्चत्राणो पर्रमणं मेषानां ६
च विन्यासः तथा घुर्यरयस्यापि विन्यासो वर्णितः । || चयस मधुमाघवादी दीद मासाबाभित्य देवि
ह्वासद्रदधयोर्णनं तथा मगद्नुषद्यक्रगुरशनिपर- ए
तीनां अगां रथवर्णनं तया स्वेपीमे धुबमा-|| भित्य भ्रमन्तीति निरूपणम् ।
| क
८0 न्दे १
. त
विषयाः णामश्चेात्रतरिमागत्यच नामतो वर्णने, ब्रह्मणि खभ्यत्तमभ्यो देबानाभूपीणाञ्चोद्यत्तिः ।
ब्रह्मघरल्षिम्यो जयाख्येभ्येो ब्रह्मणा सषि वि. बधयतेति कथिते. दोपान्वीश्षय तेनं प्रजाः चष्ट | असो बरह्मणा सपतङृत्मरो वोऽत्र जन्म मव्रिष्यतीति |
ते दात्तः । पुनस्तैः ्राथ्यमानेन ब्रह्मणा मन्वन्तरं मत्छपीपमागन्वास्थेत्यम्यधायीति जयाख्यानम् । ५ हिरण्यको नीमनिखकिः तस्य हिरण्याक्चपुत्रः ख दिदिना विष्णुना दनर्ःदिरण्यकरिपुपुत्र- पौराणां वंशानुचषिम् । अनिकयार॒॑देवेदेता हतया दवि वीच शक्रईतारं यु्रमिच्छैती दितिः कश्यपे वोपयामा सुमनाः कदयपरोऽपर बरं दद तस्याः अदि षम वीय इद्धो गै सप्तघाऽक- त्. दिविश्च दुःखिता मृत्वा मदतः सुता जव-
मश्दनुचरितम् । & दनुपुजरानुब्रशःर सिदिकापुत्रानुवंदः । दति दैत्य- दानवानां बंश्चानु चरितम् । 3 भध््ास्सरखां युतराणां मोनेयानां बशः -जप्सरोगणा
नां गणना, काद्रवेषाणां
सोरघक्तःः, तयोः पिचादयन्याम्यां षट षरिवादः) ४, राद्यकाप्ठरखोः खंवंधे-
अध्यायाः
विषयाः
न॒ यस्ञोद्यचिः देवासुरं यर्वाप्छगोगुद्यनप्ाच- राश्चखानामुत्तरो चरं पादत्रयेण शनत्वे, पुरुदवश्नि-
स्पणप्रसगेन वानरश्तवं्ं निरूप्य वालिरतं रावण्-
पराजयमुक्तया सुर्यस्य मातीडतानिखारषः, दिग्गजानां चर्या, द्विरददस्तिकरिवारणर्दपिगजकुजरनाग- शब्दानां निख्किः, दिगाजानां प्रदेशविधेचने, ५भूतानां पिशाचानां जाकतियणेनं, अदाणां चतुर्भिष- त्वम् जजस्ेदशनां प्राणिनां गणः । इति पुखद्- वंशः । ताघ्नायाः वंशः, नासीपुत्राणां कथनम् । इराघ्रंशानुचरितमिषि" कास्यगवंथानुवणंनम् । खसु प्रजासु मुख्यानामभिपेककटवनम् | अभिकथनं, वाधिष्ठानां वंशवर्णन । आद्धधिधिनिरूपणप्रसंगे पितणां देषसुनुं | न बरृद्छतिनोक्तः पितृसमः, आद्धमोजने खदस्यो- दादीनव्र्मचा्यगिनामुत्तरोचरं प्राशस्त्यश्च । हिमवतः कन्यसः 1 रतिमंगषंजातक्रो षयोमथा दतेनाभ्निना गणाय चिव्रशचक्रं प्यक्तं तेन पण्मुखा ससि: । तस्येव स्कंदकार्तिकेयदिनाश्नो निखक्तिः खनापतित्रमपि, सोमरानां मानक अन्छेदानाभ्री कन्या दित गां व्यमिचारादथः पगव । पुनः पिचरू- प्रसादादमाबसुकन्या सत्यवतो जाता, पीवरीवंशानु नुब्णनमितिमूवमाततूवेसालचरित, पित्म्पः आ- इदनिन तष्िश्येति ।
6-0. 1\11111145|1॥1 ©118५/811 \/881188| 00161101. 01011266 0 66879011
अध्याया;
१९
१२
१३
२४
१५
१६ १७
विषयाः भद्धकस्ये पात्रदानव्यवस्था, स्थानानि, मंत्राः? बलि- पात्राणि, पितरभ्थो गेषमाल्यधूपदीपापणं, धिज- पूज्जनमोजनदानलं, पिडदानं भरद वज्यपुष्पाणि अभिकरणविधिः साभिदरथे मेष्य ्चनिरूपणम् । विशदेवानामुत्यततिः आदधे परथमं तेपां पूजनं दविभा- गश्च पंचमदहायज्ञानां निल्पणम् | अम्न्यादियुपिडदा- नेन फख्वेशि्टयश्च ।
यु स्थठेपु भाद्धं अक्षय्यं मवति तेपां सरस्वारि तीर्थदेदातैलाश्मादोनां स्थत्मनां विस्तरेण वर्णनं नास्विकानां पंचानां तीयेष्वङ्खमागिखसुक्त, गुड- तीर्थप्यानतीथन्रस्ती्थादीनागचयत्तर प्रशस्तिः अन्तःकरणथुद्धौ यमनियमन्यवस्या च । शाद्धविधौ काच्पशस्तिः, भाद्धकमणि ब्ह्मत्याञ्य- वस्तूनि, शरादक्द्नाऽननमरादिनिरूयणन् ; आद्धक्तृणां प्रानिनां परिगणनं? मध्यानां षदा- यानां क्त्या ग्राह्यता च, ओौचकरणविधिःऽ्राय- नित्तविधिः, सृतकव्ययस्था । भदधेऽयो्यन्ास्षणाः, बा्रणानां पिपायन््य, पंक्तिटूपणतेति आाक्षगपरीश्चा 1
आद्धकस्ये दानपद्य॑वा, तत्रा्नदानं खवभरेटम् 1 भआद्धदमीणि अरायिचारः, पंचदद्मु तिच्छि आदकूरणे फट्पशत्तिः 1 `
` चि ५ र
अध्यायाः प विपयाः @ < १८ यमद्ययविदुर्वादे सपर्विदातिषु नश्चतरेयु एथन्धू- र |
यक् भाद्धकरणेन तरतख्पशस्तिः । 1
ज नकि = ॐ = => व
=,
१९ आदिय दादशलु मतिषु दविःप्रतिपतिः, श्ग- || | दानफल्रशस्तिः, मयादिमु अशषयभादाधिचारः, बराह्मणानां गांक्तापां्तत्वम्, शआदमङ्वता ना ध नरकागिदिप्राततिः ।
२० पितणां सक्तगणाः तस्मीणनं नचेति पिवृखगनिरू- 6 पणाम् ॥ इति भद्धकत्यः ॥ (1
२१९ रामो जमदभेराखया पितामदस्य | गवत्वदा गीत्या भपितामदस्योवस्याभमं गतः | अर्केण दिमवति मशगिरौ आश्चमं वृत्वा तपसा ॥ करं तोपय तस्मादलप्रामे दृभ्विति कयिवम् । | ६&।
२२ दिमाद्य्ये आमदभ्बतपश्चर्णम् । |
२२ जामदप्यतपःपरीश्चाये धरतमूगन्याघल्पेण मदे येन ख सवादः मदादेवृतज्ञामद्यतिररशार। 1 |
२४ जामदस्यतपवा वो वतीयप नं कारयिता संपूर्णा्रप् ५ [स्रं सपरश्ं दत्वा ¢ दैत्यवयाय तं मियोभिधवान्, रामोऽपि देतयान्दत्य | |® {
वन्द्य सवाभ दंमोगरगन्यपरूगं | अतिगा हत्या मत्तया पूजनेन श्िवमतोषयत् । ` ( |
२५९ रमेण शषकरं स्तुत्वा यराः डजाः, स्वाभममागच्छ || (|
कै द
क
=
=
(
विषयाः
रक्षितः पुनस्तं सखायं विधाय तेन सदह खाश्न- ` र
ममागत्य पितरो बन्दितो । कुलगुरोमदिशात्तपश्वरणं, रंभेनिदेयात्तीांटनं, तदा्यैव दैत्यवधः, एतत्सवै रामः पित्र न्ययेद- यत् | मूगयासक्तमना हैदयो नाम रजा जमदम- राभ्रममागतः, ऋष्येरातिथ्वं स्वीकृतवान्, अतिधि- सत्कारविपंमे षिः कामधनुमादिदेश । कामधेन्वा राजोपभोगयोग्यं सवे वस्तुजातं निर्मितं, जमदम्निरिप्यैरादूतः ससैन्यः सपरिवारो राजा अतिथिसत्कारं स्वीङृत्य रचरो तत्रैव निद्रां केम । प्रातः राजत्थावप्यनुज्ञां खशीत्वा स्वपुरगमने परत-
` स्थे | मागे एव चद्ररुपतेन दुमैचिणा रलभूतायाः
कामभेन्या हरणे वोधितो राजानुक्ञातवान्धेनुदर,
णाय, चद्ररापतश्च ऋषिसमीपमागतः तेन सदं
यद्मर्विंदादोऽजनि ।
चदगुप्ताकया सैनिका येनुरक्षकं जमद कशया.
लशुडधग॑तचेतनं कत्वा प्रसद्य गां जहुः कुद्धा काम- धेनुरपि सर्वान् सेनिकान् पिपाणखुरपुच्छाग्रविद्राव्य गगनं भ्यपद्यत । भ्रसंकल्यो मेरी वत्तं प्रर राज्ञे जातडत्तातं व्याचचद्ने ।
३० सृतं पतिं वीष्य रेणुका भत्सप्तक्ृत्व उरस्ताडनं
फरत्वाऽरूददिप्ति, वनादागतो रामोऽपि मातरं सा-
अध्यायाः
३९१
२२
३३
परिषयाः त्वापित्वा निःसप्तद्घो निःसषत्रां पर्वं करोमीति प्रतिशाव पित्रदे्टमभिषाद्छतुमारेभे, तदाकारावा- णी जाता, पितरं मा दह, शधिमेव स॒ जीविष्य- सीति, अत्रांतरे शयुरागत्य सखंजीविनीवि्यवा तें सचेतनमकरोत्कधतवां श, रामस्तेन कार्तवीयस्य मरणं पूर्वमेव बरिष्रेन निश्चितभितीति । कार्तीर्बदनने जमदधिसनिधो रामेण प्रति छता, जमदभ्निस्ता प्रतिजां श्चत्ा व्रसगः समीपं गच्छ, स यथा कथयिष्यति तथा विधेयमिति राम प्रति कथितवान्, रामो ब्रह्मणः समीपं गत्वा स्वाभीष्टं कथितवान्, व्रापि तच्छा शिवल्योकं परयाहि शिव्रारमवाम्ुदि शिवाच्छरीकप्ममत्रकवच यृदाण तेन सपर लिद्धं भविष्यतीयूने ।
रामो ब्रह्मणो निदेशाच्छिबल्ेक गतः, तद्र शिव ग्रस्य तरास्रखोक्यकवचं नागाय पाखपताल्रं ्रह्माल्रादीनि च सर्वाभि शज्ाणि गदीत्रा मंब- विश्यं पुष्करतीथेसुपागमत् । म्लेक्यविजयदवचस्य मंत्रोदारश्चपरबार्तखदान- फलत्वेन वर्णितः ।
३४पुप्करतीरे जख्पानार्थमागतग्गीग्रगवोः परसमरमाष्णे
अख्ग्धधिद्धिरयं रामो यद्या अगस्त्याटुप्रदात्कृण्णप्रे-
३९
अव्यायाः
विषयाः मातस्तोत्र श्रोष्यति तदेव सिद ऊम्तपेते इति रापरेणाक्णीति ।
मृगीमृगयोः पूरव जन्मचरिते, व्याधवयः, अगत्तया- श्रमं परति रामागमनं, इष्णागतस्तोबश्रवमार्थमग- स्स्याथमे सूगीमूणयोरागमनम् ।
दोपप्र्वीसंशादोक्तं भरीकृप्णामूतस्तोत्रमग््येन मार्मत्राय कथितं शल्या तौ सूगीमरणावगस्य सत्था दिव्यदे धरो भूत्या त्रिमानमाक्य विष्णु लक्ष गती । अआगस्त्यनिदेशद्वामनपदनिस्व॒त्रस्रणदीतटे रामः चःमप्रमानूत्रस्यानुदनमरकरोत्, प्रीतः भरीङकष्णः तस्मै दर्शनं ददौ कार्तवीर्ये हत्या निःश्चनियां र्वा छवा समां शवेन इतःपरभति सवे चरिप्यकीति कथयित्था भीकरष्णतस्यान्तदद्धानम् । । रामेण नमदातीरस्थां माहिष्मर्ता युर गत्वा युद्धाय कर्ती परति दूतः परेषितः, दूतवचरनं शरुत्वा सधन्यः ससामतको दुःदादुनान् पश्यन्नपि कातं- श्रयो युद्धायागतःतत्र प्रथमं बुद्धे भागवेण मस्स्य- राजो हत इति ।
रामेग कार्तशीर््रोरेतान् बदट्ररुणोमस्तविदममि- यिदेश्वरनिपघाधिवतिमगधाधिपतीन् राशो इत्वा घु-
((-0. 1\/1(1111415511॥1 21188 \/818/185। (01661011. 14111260 0 66810011
४२
अध्यायाः ब्रिषयाः । अनु- ` चरे प्रक्षिप्तः धित्रपरदर्निष्फखो जातः । । ८
तत्र भद्रकाद्यी भडुभुता, तां स्तोत्रेण भरषाय्य सुच. द्रभधाय वरं ययाचे | आग्रेयाखरेग जदीस्युक्तस्॒च- द्र एवा रामो भद्रका्डी प्रणनाम 1 भद्रकाल्यपि ततोन्तदथे । ।
रामेण सई युद्धे सृचदरपुत्रस्य शुष्कराक्ष्व वधः । कार्तवीर्यच्रूलप्रदारव्यथितत्य भार्गवस्य मृच्छीभिगमः दंकरदयाटव्ययेतनजामदन्यद्कत-
कतव यवधः । ए कातवीयपुत्राणां वधः केपाधितलायनं च, कैत्मपे ध
शिवददीनाथं मार्गवागमनं, तत्र गणेदेन सद् याग्युदधे, गणेशे भार्गवकृतपरशुपररणे्योगः, पर निद्ष्य गणेदाङ्तं भार्गवस्य वैल्योदयपरिभ्रामणं पुनश्च तत्रैव रियतिः । € करद्धजामद्यपरथप्रहरेण शरीगणेदरत्य॒दन्त- र पातः, तं दषा प्ताः कोमः, पायवः (2 नाय रिव्मृतभीराधाकण्णयोरागमनं, भीक्ष्णवा च पार्वतीस्नुतिः, कर्णता वरदानपूर्विक्ा गणेशस्य वन्रतुंडनामप्रतिष्ठा भीराधाकतः पार्वत्या अनुनयः,
राधिकादस्तस्शद्रणेशकयटश्ततस्य पूर्तिः ।
\।
अध्याया , विप्याः [| अध्यायाः विषयाः अध्यायाः पिप्य अप्यायाः र विषयाः रामङ़्ता पादतीस्ठतिः; रामस्य श्रीकृष्णदतर अतः प्रायञ्ित्तं कत्य, तपश्वरणीयन् ! इतः- | ५२ सगरपत्राणाभुपद्रबाः, ततस्नस्तानां देवानां ब्रह्मा- | ५६ सग्रपुन्नममेः खननार्दमसा तत्पूरणाच्च खशुद्रत्य
४
भीराधासकाशाद्रामणणेशयोर्वरखमः, पाव- अभूति क्षत्रवधों मा करणीयः तेन ह्यस्माकं भ्याशे आगमनं, पितामदइनिदेशेन देवानां कपि- सागराख्या, गोकर्णक्षत्रमाहारमयं, तल्शेत्र 0 तयाः सकाशाद रामटम वरलाः, रामगगेशचयो | अश्या गतिभविष्यतीसयुक्त्वातरदुः । रामः छाम्यारे गमनं, सागरनाश्चायै कपिल्वरदान, जल्पति ततेनिवादिनां सीना वनो अगो म - = ४ = 4 = र तुरगसंषारणे प्रत्यागमनम् अद्यमत ५ सख्यं शिवाद्रामस्य वरखाभः, रामस्य खण्ाम्या | सवी ध्र पयश्च लिदधिवने श तत्र मुनी सयरेद अशमेषारभः, खवर दरगार पु स्यतं रामं पत्य र 1 गमनम् । । नामनमत्या हयमेध कृत्वा सवी पृध्वी कदयपाय { रथः पितुणालुद्धारायं बदाण रात | = ग्यः सगरा्ा, तेषां करगेण सहं मूतल्खचारः । गंयाप्रप्रतवेगसदनाऽसाम्यचान्यस्य दो करं पिनोसवमिवे रमन सखददन्मिदनं धश्रया - | = ददी, ओभे सगरस्य उतः, _धिनुखा- ०.८ | भातः रगा ध लश्च प्रायस्य जमदखपदेधः, तपदच- सनाद्वोजिमेधग्रतकरमणि सगरस्य श््त्तिः । ५१ व दायु १ टव परीतशिवेनसरचयजेड गेयाग्रहः+वतो भूमावा- || या रामस्य रे गमनम् । “| ४८ बाजिमेषमगेन राशा खगरेण पैैरस्मरणात् कात ुत्राणामयोध्यायां पिदरम्याशे आगमनं, पित्रा गतया सागरास्मजा उद्धताः । जदुसंरोषव्याया र 2 रथरनियतनं शयवेशजातानां राजां वशाषएराज्ञया वधमङ्कत्वा राज्य ोषात्पुनस्तपां प्रपणं, तत्कृतं भमिखनर्न, पाताङे जाहवीत्ववेति । ॐ|| ८८५ मगयेोत्सुकैः श्यूरवेनादिमी राजपु ५५५ १ = मनन. | ५७ खागरांमाक्ि पतितस्य गोकण्े्स्योद्धारकिवयिणी क विकभिराभममागत्य : छित्वा श्रष्टता जातिश्रष्टता च छता । ततं चौरभिया कपिलमनि्धर्षणे क चिकीर्पुभिरभममागत्य जमदग्नेः शिरः छित्वा स = मुनीनां प्रार्थना, यल्ा्रदणे पित्रणामाशा इति गियैव तरलपुरमगरमि, रेगुकामाणत्यागः, तलयु- | ४९ सगर वि गाः द्तनाभनिना तेपां नाशः । रामोक्ति;, घर्मरश्षणे रासं आद्यमिति य॒क्रा- त्वी रातः ॥ । ततस्य राज्ञः स्वपुयी नागरिकश्तः सत्कारः, तव्यो ययातये अ न २ <> 1 य बधिष्यगमनं, खर्वो सुनिसतकारः, खार्या, | ५४ कलनया देवाना आयना, शा दिनीनाछुषि, युनपराथनया चणद्रतीर साना || ¦ निर्वत्यं रामस्य खशभिमागमनम् 1 0 नस्य व £ नारदागमनं, नारदात््यपुत्रनिषनश्रवगं, नारदनि- मन॑. प्रयश्चददानाय बदगाम्रणं, घर्णस्यानाग- || \ | 8 म दैव परमशमतः वेपणमंद्यमतः कपि- छ कतु यरसंभ्रानं ४६ पिवर्निघनभवगत्मरियशभिरेण पिततं िघा- ¦ ५० अपुवत्ेन दुःखितस्य भायोदरवदीहवत्य सगरस्य ग मनं, शोगा चमर नर्क | स्यामीति रामस्य॒प्रतिरा, युद्धा थ माहिप्मतीग- ¦ राः पयुप्रापरिभौवाधमे प्रति गमनं, राजानं लःमादश्चानयनं, कपिदस्व व्रदानविपयिगीच्छ मीतल्व मूतभरतः समुद्रस्य रामखमीपे आगमनन् | मने, शरखेनादीनां भरना वधः, प्व त्रिःसत्कः, प्रति न्दः र { । मतानां सितिणामन्नस्पत्यगधाखबिपयकोऽयमतो | ५८ खजलमयं गोकणंके्ंतत्येशवाणिसनिन्यो देयमिति # (९६|| सवो मूमर्मिनिवीकरणम् । ¦ ५९ खगरपद््यमिकस्यमिकोऽनस्यां = पष्िवदलाणि | = चरः, तव पौरो मगीर्यः स्वगोदरंगामानमिष्यति | = सदं यति रमो । स घ || ८७ रमेण कुरुक्षेत्रे पंच सरांसि सत्वा कत्रियङाभे- यत्रा मविष्यन्तीति शऋपेवैरदानं,तत केशिनी एक- तदानीमेतेषामुद्धार इतिं कपिलधक्तिः । जदं ज सको चयामीति यद्रसुक्छिः । स्वप्रशचप-
| ४ , सरयूतीरे सथ माश्प्तजदसंको चेन || रेण पृणानि हत्वा तत्र पितुतपणेन सस्पुप्रतिश्चेन | यु्रमसमं नसनामानमसूत, सुमतिश्च पुत्राणां | ५५ खणरद्ताश्वमचस्व समान उरू संशूद्सह जन॒ रामङ्कतं ० ॑ ४4 र मूता समेत चकेति नाज्ञा स्यानं छृतं तत्व | = षिवदन्ाप्ववृत, अवमजतत्य पिदचाचाधिशतवाच् | ` अवग्यनारन, पुरीपेश्नानं तरं वावयाञयैश्चमतः तन चपदकतीर्थत्ये सगरस्य |
सर्र पितरः तत्रागत्य राममूचुः,त्नया स्त्रदृत्वा कृता हिवक्त्यात् र्चा सगरेण त्यागः ङतः । स्थापनम् । न चरितम् ।
। 1 ठ भ् । ४ { (क = ध र > 3: ६ -0. \५॥1114|<811॥ ©118५/81 \/8/8/188| (0661101. 01911260 0 66810011 १ “^ ~= ‡
ज. पु. |
॥५॥ |
१9
छ
= & <<
<< &> <
जै
` ------~ -
ॐ
छ
अध्यायाः विषयाः । वरूगवंशानुवर्भने, मातेडनामनिरखक्तिः । तस्य , वंशवणनञ्च ।
६० भैथस्वतस्य मनेः पुत्राणां वंशः । खगयायायुमा- वनगमनाल्लीमावं भराततस्य मनोः पुत्रस्य सृगुश्नस्य शंरपखादास्पुनः पुंस्त्रोपडन्िः ।
मनुपुत्राणां वंशविस्तारः, द्वारतपां रेववेन बर्दे- वाय रेवतीनाम कन्या दत्ताः गां धर्वमूच्छनापरकारः संमूच्छनामेदलक्षणानि ।
दया्यौतानां वंशनिरूपणं, शाद्धापू् शदामांषमक्ष- णेन वच्िष्टवचना्कृदेनेश्वाञनान्ना राक्ञ खपु- ग्रस्य पिङ्कश्ेस्यागः । उत्तेफमुनिप्राथनया बृह- दशन राया खपुत्रः कुबरूःशः धुोर्थधाय प्रेषितः; धषोर्ववा्ुवदयश्वस्व धुधुमरत्यभिधानम् । उत्त- ह्दसपरातिश्च, ङुबलाशववंरानिर्मणप्रसंगेन तेयथा दणिदुरबवेनास्लपुत्रं सत्य गतमत्यजत् । स धगका- वसय न्युष्य अनाृटो दुष्कालम्रस्तान् विश्वामिनस्य
भूत्वा बिष्ठधेनुः ्ाहन् बशिष्टस्त निशंङक्मवेति दादयाप । विश्वामिनपषादाचच तिशंज्करपि सश शरं खी गतवान् । सगरस्य गरेण सह जन्मवणन, सगरात्मजानां नानात्वमपि न्यरूपि ।
हरीपुव्रान् सर्वथा ररक्ष दुष्काख्वश्चाच श्चुधितो
अव्यायाः
ष ६५ ६६
६७
विपयाः मेथिलानां वंखनिरूप्णम् ।
सोमजन्माुवर्णनं प्रसंगतो वुधजन्मनिरूपणम् युषपु्स्य पुरूरवसः उर्वस्या सद विवाहः बदय- दा पराद्य सा गांथर विद्यय मानवबस्पन्धं प्राप्तयती। तद्ध्वगीनप्रसंगे सत्यवत्याः सकादयाञ्चपश्िपयातेन जमदञचदतयत्तिः । कौव्िकान्ययनिर्सणमषंगेन विश्वामिन्रपत्राणां वंशो वर्णितः । तपव विश्वानि- अप्रभृतीनां राज्ञामृपितति वर्णितम् ।
आयुवंशवणनपरसंगे धन्वन्तरमाुष्ये अन्जेति नाञ्ना प्राुमावः ! तव द्ितीयायां मत्या यृभागः स्थानं च मविष्यतीति तम्प्रति विष्णूफिः ततः काशिराजे घन्वन्तारिरिति नान्न प्रादुमावः।
निङकुम्भदापेन वाराणस्याः वर्पखदलं. श्लयत्वम् ।
मेनानिर्भ्ंनेन निर्विण्णायाः पात्याः शिदस्य च संमत्या वषतिस्थानक्गस्पना । दैबोदासवं्ानुग- तेनाख्केण याज्ञा पुनवांसाणसी जनतायुता तेति काद्यपानां वंशाडत्तस् । रजिरवशानुवणनं बस्य -
वियुर्तया रजिपुत्राणां बधः पुनदरस्यनद्रपदग्रा-
पतिश्च ।
सि
अध्यायाः [चषयाः
६८ मसत्कन्यावंशवर्णनं नटुधवंशानुवर्भनव्च तत्र बृदधेन ययातिना राजा पत्रस्य यौवनं षीत्वा विपयोप- भोगा छच्धाः पुनवारंक्यमप्युरी चक्रे कनीयसेऽपि दत्तयौवनाय पूरवे राज्यं ददो । यदुवं्निरूपणप्रसंगे दादकरणे चित्रभानोः खादा- य्यक ताऽरुनो वशिठमुनिना लां ब्राह्मणो वधिष्य- तिणदति शपतः इति कातवीयजन्मकयनम् । आद्यगस्समादित्यम्यति कफिभिच्छतीति कातदी- योती सयै स्थावरं देति तदुक्तो न खड भवा- न्मानव इष्यक्वा कार्तवीयृतस्तुती मत्तजोरूप- ञछरांछमखेत्यादित्येन धरे दत्ते फा्तंबीयङ़ता तापवनामचऋष्याभ्रमदादः+-दादके चपिद्यापश्च | ततः कोषटुनाम्नो राजपे्वेशानुचारेतम् । सात्वतानामन्वयः, सूयण सत्राजिते स्यमंतकम- गिदानं, तेन प्रतेनाय च स्यमन्तक माणिविषये भी- कृण्णे मिथ्याभिशस्तिः । कृष्णस्य जायवती लमः, ष्णस्य मिय्याभिशापाच्छुदधिः, कष्णङृतः स्यमं- तकङ्ते मोजवधः.दु्योधनस्य' वखमद्राद्रदादिश्ा- ल्मः, सादतसंसदि यभ्रोः सकादानच्दरीकृष्णस्य स्यमंतकमणिलामः, अन्धक््रशवर्णनम्) पांडवा-
नामुत्यस्िः 1 वञुदेववंशातुवर्णनम्, । ॐ कृष्णज-
७१
00-0. ॥५॥५|[1॥९8[1८1 ©118\/81 \/8/8/188} 06100. 01011260 0४ 66810011
७२
छष्यायाः न्मलतोत्रपठनेन पुप्यत्ममः, देबकीपुत्रस््वां इनि- ष्यतीत्याकाखवाणीभवणेन कंसस्य देवङीपुतरवधे उद्योगः, वसुदेवदेवकीनेदयोःदानां ू्वजन्मक- यनम्. शीङृप्णर््ातुवर्गरम् । इति इष्णिपमुति। मृगुदयापादमेरक्षणाय सुगलुगे विष्णोरवतारषिभू- तिः, व्रिणोरेदांबतारः, देवासुराणा इाद्य सं- आमाः, देवपरमूतानाम्ठरणो जयः काव्यस्य मदादेवसनिधौ गमनम् , मदयदेवकयनेन काव्य || तपश्चरणम्, देवगीडिता अयुराः काव्यमातर् || शरणं गताः, कुडया देव्या ऽस्तंमितमिद्रं द्रा देवानां पल्ययनम् , संस्तंभान्छुक्तये धि्गोः शरीरे इद्रत्य प्रवेद्ः । कर्धया देव्या इद्विष्पोरमि सेस्तंभनम् । इद्रकयनादविष्णुकृतः काव्यमातु्िर- ५छदः । खीवधक्रारिणो विप्मेवारंवारं मानेषु तव जन्म मभिप्यतीति भगुदापः । भ्रगोस्तपो- यकेन युनर्ेवीवंजीवनम् । भतिनद्रेण काव्यतपो || यिघ्नाय स्वकन्याया जयंत्याः कान्यस्य सन्निधौ | मरेषणम् , क्िवत्काव्यस्य वरामः कव्यता शिवस्तुतिः । ं
<
दकः
<
@
3
| => ज =>
् ७३ जयेत्यै वरं दसा तया सह द्शबर्रपयैवं कान्यधि-
विपयाः
भमीड । काव्य ददीनार्थमागतानां दैत्यानां निष्क- रतया युनगेमनम्., काव्यल्पधृता बृहस्तिना. वंचनाय दैत्यानां भिचयाध्यापनम् । कतदेवीसंतोप
काव्यरय दैव्यसकराे आगमनम्] अक ययाथः काव्यः अयं मद्रपोगिराः मवद्रंचनाय यतत इति भवगा- दैत्यानां खभ्रांतिता, तयो्रिशियमविजानतो दैत्यान् बृ द्स्यविल्वे अहमेव मवतामप्यापकः कान्यो दद्वप पाटयन् स्थितोस्मि अयं वेपधरः को नाम अवद्धचनायागकोऽतोऽद्मिन्न विश्वसनीयमिति बृह-
स्य्युख्या रोपादैत्येः काव्यस्य निधनम् ।कूद-
` स्य काग्पस्य यूं पनएषंशाः परामूता भवतेति
दानवेम्धद्यापवचनम् । अ्रणन्देत्यान् बीष्य बृह- स्पतेरंतर्घानम् । दवव्रस्तानां दैत्यानां पुनः कव्यवमीपे आगत्य पाथना । तुकाग्यस्य काट- न्तरे वो विजय दति तानुफिः परावितानां दधानां
| पंडामकंखराग्येन युनजेयः वामनविष्णोपः भियं छरत्वा पाता तस्य स्यापनम् । विष्णोदेद्या
अध्यायाः
विषयाः . दर्याप्ास्तृवान्द मौथर्तं इषं ज्ञे श्दीत्का खरोच इपस्तु सुप्रवन्नो भूत्वा वरं बरयत्युवाच । दीर्घतमास्तु न बरं ययाचे न तं मुमोच । गोसं- ततिं शत्रा तं मोच । गोधर्मचे दीषतमाः स्ुषाभित्मषादू इद्धोऽन्धः परित्यकश्च जातः । तं ंगांमसि मजंतं वीय चकिः खण्दमानीय संता- नाय सुक्तयान्, बृद्धमन्धं शात्वा राजाहतापि सुदेष्णा, राी ते न चकमे सवां धात्रेयी भूप्रयित्वा तद व्यतर्जपत् ।तस्परं द्वौ पुत्री जावौ ! राजा सदे- ष्णां निर्भस्यं॑पुनः भेपितवान् । गत्वा ऋेस्सा अपानरितं युपर खब्धवती पुनस्ता सुपुत्रान् प्राय- यामास | वद ऋषिः “पंच पुत्राः मवितारः ° इत्य- योचत् गवा तस्य सथै पापं विनाश्य सुरूपता कृता
गीतगाख्यामप्युग्डेभे स दति ययातिपुत्राणां वंश- बरणनम् । दति । अयोत्तरभाये-
उपहाराद् 9.
१ मदर्पाणां सप्तविल्वम् । सुतपरतां विंशतितम । `
अभिताभाववा तरिशतित्यम्। खलानां पणतिम्।
मनूनां चदर्दथत्वम् । दखध्ममवत्रदन्यः खवं- ` मृतानां च्णी युता खा्स्येम महम् | मथने
©6-0. ॥॥५१1)५॥५81) 51181081 \/2181189 01660) ०७२९५ ० ©: 1 &;
४, ॥ ए „ ५4 ~ 1 {न 19
विपयाः भेखसाव्णे दश्चपुच्राणां मरीच्यादीनां सुषभणां च द्वादद्यविषत्वं नवपुरत्वं च । द्वितीये सावणें धर्म- पत्राणां देवत्वमिद्रतवं सपतर्धिल्वं च । ठूरतय सावं देवानां कामगमनो जवादयुक्तिः । चतुर्थं सावर्ण श््र- पुत्राणां पंचगणत्यम् | बद्ममो मानखपुत्राणां नगण त्वम् । भोत्यस्य मनोरेतरे देववानां पंचगणत्वमर् । सर्वे मर्न्व॑तरेु क्षीणेषु संहारसियतिः । तत्र सर्वषां ख्यः। ब्रह्मणो दिनमानं, ब्रह्मण आयुःप्रमाणम् । २ भरादिखत्यांतानां कृतानां सप्तानां तथा अङृताना सप्तानां लोकानां स्यानिमिः खाप स्थानानां निष धनम् । वैराजानां ब्रदमसखरूपता । पराद्धखंख्यागः णना । संख्येयासंख्येययोर्विचारः । ऋोशयोजना दीनां परिमाणयिचारः । मदीमारम्य शव्यं योजनेोच्छययिचारः ुधादूष्यं ब्रह्मरोकलत्य योज- नाप्रेण उच्छराययिवेचनम् । अधोगविप्रदानां नरकादीनां मेदभिवेचनम्, तत्तःगतंककतुणां तच्चत्ररकातिः सवयं भरतानां अआणिनां | च॒ स्ववंभृकृतया चंरूषया परिखंल्या- | ` ‹ नम् । सोकंवरव्नपर्गे शिवपुरयणेनम् ॥ म~ ८ ` किषयुक्छनां युख्पाणामव
+ क ॥ (~ >
अध्यायाः
[त णग
~
३ संहारसंगे पंचानां स॒तानामन्योन्यस्मिछ्ेय
४ युनस्वर्मपरवर्तनम् 1 पुनब्र्षणस्वमुद्धवः भाद च-
ध ~ स: 4 1
अध्यायाः विषयाः
चमीषर्मादीनां गुणमात्रात्कत्वेन वणनम् |वरंषस्या जानदेदुकत्वं पथेन दर्शितम् । मोरस्य नैविध्यम्। दिष्यमालुररिपये दोपदीनद्वियम्योदयः स्येव || ¢ ्े्राश्रमोल्यवियपु्पादिखब्दानां निरः ॥ | | प्रतिसर्गस्य विषयञ्च । | ¢
द्यात्मकस्य वदयुपोक्स्यास्य बां डम हपुागस्य ॥ | अव्रथपटनप्राटन सख्मश्चस्तिः । इदं भह, - (ॐ मदापरागमादौ ब्रह्मा वाये ददौ तस्मादु्नठा 1 प्ात्तं तत्मादृबुदस्यतिः; तस्मास्छविता, तस्माद" | सुः, तस्मादिनदरः, तस्माददशिष्टः, तस्मात्वारखतः || वत्मात्मिघामा, तस्माच्छरद्वान् 3 तस्मालिधिषटः, || तसमारतरि्ः तस्माय, तस्मालैव्यारुणः, चस्मा- दनजयः, तस्मछवंजयः, तसात्गजयः, भस्मा & रदा; चस्माद्वीतमः 3 चक्मांनयतरः, तसा | ( ह दाजभयाः । तरमासोमप्नः, सनातनाः, || || ` तत्मादश्चः, तस्माच्छकिः, वरसय थरः» ०९" || | 439 ~ द्िम्यनासपूत ब्द `
1 । 1 1 ण्ड ॐ चहु ॐ ` = #
विमि ~^ र ? (3 {
+ ग.
3 न ("1 ५ त 2 शि
ध रान्न ए, +)
< द
श्रीमरह्याण्डयहापुराणविषयालुक्रमणिका समाप्ता ॥ - ५
` -(-0. 1८111155 11॥ 2118811 \/21821891 01161101. [14111260 0 6810011 - >> ॥
अथ ब्र्माण्डमहापुराणान्तगंतरकितोपास्यानविषयालक्रमणिका ।
पनर न ७ # ------ ~~~ ~ -~~~~ ~~~ † - | मा || १ तीथेयात्रप्रसंगेनागसतयस्य कयां शिवकाष्योर्चैनानन्तरन्त- नादि निमेमे, तत्पञचत्वे सति वज्नाख्यादिनिधनपयनतं वायुमा ६ सागरजया विष्णौ इते. हतश्रीकदैत्याना देषेस्ह युद्धे विश्भा- । य परस्जनादेनेन हयपरीतवाविधेय जञानो- स्थितस्य भूयो वज्नाख्यादियुतस्य तस्य रिवटोकप्रािचौरयु- राधितठङिताप्रमावान्मोहिनीरूपेण तेन विष्णुना देवानाम || ( ९ 0 निचि रापानादिपाप्यनच्च । पृतदानेनाजेयीकरणं, नारदसुश्वतमोहिनीसौन्दुगषहरसय || य् ४ 3 ॐ १ || ध । स्य इनत ४ मात्मातुढानीमगिन्यायगम्यागमनप्रायश्चित्तकथनपुरस्सर घ- विष्णुना मोदहिनीरूपेण मोहने महाबल्देवोत्पत्तिः, मण्डाु" ॥| मायोगमनबिधिनिपिद्वानत्यागसस्छतानविधिनिरूपणम्। विद्कविषाङ्गघरमिनीपराकररदपराजये महायोगानगलछङिति- ॥ {| || २ तरेरोक्यदासनमत्तशक्रस्य यद्च्छाविहारे मध्येमाग धीयाङ्कर- विहिकविषाज्गध | . | प्रेभितदुवीससे तषटेषीरम्धलजा. कयाचिद्वियाधयी सगण १ संसारतीयेयात्रयोः भ ्याय इति सुनीन्रति शक्रप्रन प्राहुमाबः । | <) सम्मुखागतायेन्राय दुबीससा तदिव्यमाल्यारषणं, मघवतैराव- वी भक्यपटो्तरयवद्यतये मतयो मेति सुनिडापि ` इत्यरपोदातखण्डः ||| : तदिरसिं तजिक्षेपाटषि तत्यतनेन कदवदुवा सश्यापञ्र्टराअ्य तस्य भूखोके पतनं, ततो दैत्यानपकारिणि विश्वरूपे देवगुरौ 891 ` स्य पुरन्दरस्य गते पुरतो स्वदुःखनिवेदनन्तेन नच दुष्कृत दैत्यानां प्राबस्येन दाक्रतपसा विन्धरूपहत्यया शक्रस्य राज्य. ७ दाक्षायणीतलुत्यागदहिमशषरगृहअन्नरा्करतपश्ुखुमेषुमस्मीकर- ¢ इ: / ष फक्परिपाकर्दिसास्वङूपयोः कथनम् । । अशो ह्रसादात्युनः साराय ्रहमहत्याजनितगुख्पापेन दु्बी- णाचदरस्मसमुरयघुरयस्य मण्डाुरतंञा, गणेशोपदिष्टतर म || ९ दिश्वासषातधनदरणप्रसंगेन काञ्ीपुरस्यवज्ाख्यचोरस्य सचि सोदत्तमाल्यानादरास्पुनः शक्रपदभंश देवदानवैः सागरमन्धने दियजपा्छ्करेण तसमै स्ाजेयत्मवरदान्तेकं पष्िदल्मे ¢ ० ६ || तघनदशंशापहतधनेन बीरदच्तः किरातो जाशयदेवायत् देखपराजयश्च । | | पथेन्तं रा्यदानम् । [| ए 4.
9 ४ । ` ~ -0. 1५071151 ©118//811 \/8/885। (0166100. 1011260 0\/ 6800011
अध्यायाः विषयाः
| ॥ १ 1| (८ ८ मण्डासुरस्य विश्वकमे्निमितरोणितपुरे ्ुकरपौरोहित्ये षष्टि | हस्तवषैपयैन्तं राञ्यमोगः, देवशत्रोस्तस्य निप्रहाय शक्रेणे-
रर्ये ठठिताराधने, दुक्रैण चेन्द्रतपसि विश्नकरणोपदेशे मन्त्रिभिः. सह तत्परामश्ैः, ठरतिदेव्यास्तेषां पराजयः ।
| ।९ देकछृतङडितात्तवराजः । |
| १ ° ब्रह्मविष्ण्वादिदेवैकेडिताशक्तः सतुतिकरणमलौकिकसुन्दयी-
| स्तस्याः प्रियत्वेन कोटिकन्दपैङावण्यरूपेण शिवस्य मदन-
| कामेश्वरनान्ना प्रदुमोवः ।
: | ११ ठडितादेग्या शपूवैवैवाहिकमहोत्सवे कामधेलुकत्पदृक्षादिस-
दासमृद्धिमत्पदाथौनां तस्पुरे वासः. समस्तदेवैः स्वस्ानुरूप-
मायुधादिदानपुरस्सरसुपायनदानन्तदप्रीतये तेषां तत्र
निवरासादि ।
| १२ छ्डितदेन्याः पुरतो गच्छन्त्या; श्वीपाशायुधसमवाश्वारू-
` ढाराक्तर्विजयप्रयाणे विविधक्षणदिव्यतुरगवणेनम् ।
| १३ दण्डनायप्रयाणऽसंखयमेपवपोतरयुखीदेवीसदेदधुवेदयुतयन
||| नायिकासङ्गीतयोगिनीतत्पारेचारिकादीना युद्धयात्रावणनम् ।
||| १४ समद्विजयपरदरटितिपञर्विशतिनामपरदरैनधूवैवं च्डिता-
थ| विजययात्रावणेनम् । इ
अध्यायाः विषयाः
१९ ठङ्तानबपवस्थाणिमादिसिद्धद्रादेवीनामायुधादिकथनपुर- स्सरं गेयचक्ररथपवैस्थानन्दमहापीठस्थपवस्थदेग्यमिशनादि- कीषैनान्ते गीतिचक्ररथोपान्ते दिक्फाङाध्रयादिवेणेनम् 1 २
©
११ किरचक्र्यपञचपर्वैस्यदेवताविमववणेनपुरस्सरं चक्रराजगे- यरथकिरिरथस्यसारथिनामरथोच्छायादिकथनान्त सपतार्पि- स्वस्व्ययनावसाने छङितादिमहाप्रमावराछिनीनां प्रस्थानम् ।
१७ भण्डासुरपुरे महोत्पातानन्तरं तस्य युद्धविचारप्रसङ्ग .सशक्र- दिक्पाङपराजेतृतस्ममावप्रकटनपुरस्सरं तदनुजविपङ्गस्य युदधोत्तजनानन्तरं सव॑दा विचाये करणे श्रष्ठतरमिति कनीयसो विषङ्गस्य मतमवमत्याठमतिनुसिहपराक्रमाणामस्माकं षाड्गु- ण्यचिन्तयेत्यस्मदनेकतनूजसाहाय्येन कुटिदाक्षः रेनानीधु- ध्यत्तामिति भण्डायुरस्यान्तःपुरगमनम् ।
१८ मण्डासुरप्रपितदशाक्षौदिणीयुक्तदुमेददानवेन सह॒ ठ्डिता- युद्धे सम्पदेवीवराहतेष्वसङ्ख्यातदानवेषु दुमेदस्य क्रोधात्स- मपदे्या युद्धं तया च महायुदधान्ते तस्य हननम्, पुनश्च दुमे- दाग्रजकुरण्डस्य विंरत्यक्षौदिणीयुतस्याश्वारूढया हननम् ।
२९
१९ मण्डः कुटिलाक्षेण मन्त्रयित्वा युद्धे करण्डादिप्सेनापती- उछताक्षौहिणीयुक्तानविनियोजयामास । सापणीमायया शक्ति-
` ((-0. 1\/॥८11114/55114 5118\//211 \/218185} (९601010. [14111260 0 €8010011
अध्यायाः
विषयाः
मण्ड विविधविपोदते गश्डारूढनकुटीशशक्तिसृष्टयन्रदेहन- वुखनि्टीकृतविपमण्डडे सर्पिणीसहितकुरण्डादीनां विनाद्यः। विताक्षौहिणीसदितवटाहकप्भृतिसप्तसेनापतीनां युद्धसमये ्रापनेतरसूर्याणां तेजसा पराहतचक्चुपां श्तीनां वैपर जात्वा | | ्डिताज्गया दण्डनाथा तिरस्करणिका तमोटि्तविमानमा- ||. ( द्यान्धतामिसं महाल्च सुमोच, तस्या एव महामोदनधन्वन | उद्रतान्धवाणन दैत्यक्र्वफल्यतो वराहकप्रषुखानां स्वेषा- | मेवासुशाणां हननम् ।
मण्डस्य दाक्रादीनामपि जतुमम वीराणां द्वी ( खी) तः पराजय इति विधिकदनावसाने युद्धचतुरविपङ्गस्य पा्णिग्रा- हूतवमबधाशच तत्सहायकमदनकादिपथददयसेनापतीनां पथ- || द्शाक्षौहणीयुक्तानां वजाष्ख्तानयनाय प्रेषणम् । रात्रौ ||: कृष्णपरिधानानां तेषां युद्धकौशटेन चक्ररथेन्द्रनवमपर्वस्थित || देवीनां कदने उितायां त््रतीकाय्चतसा कुद्धायां चण्डप्र-| पितदशाक्षौदिणीयुक्तवुःटिशाक्षस्५ बोररणसम्भ्ान्तराक्ति- मण्डठे नित्यादेवी निहतश्चतरुतेनापतिमण्डठे शशरजजेरीकत- | वुपुषो विषङ्स्य प्रमातप्रायायां निशायां परायनम्। |
इति भथमयुद्धषदिषखः।
| ( || अध्यायाः विषयाः
| ध | २२ दद्ा्षौदिणीयुक्तकुटिङक्षे दण्डनाथया निहते मायाविदेत्या-
॥|९|॥ धृष्यदातयोजनविस्तीणर्वहपराकारचक्रं निमोय अ्वालामाछि-
न्या दिविररक्षाकरएण महायिक्रमराडिचतुर्वाहमादिमण्ड पतै
छंखिताकुमायी युद्धे द्विरात्यक्षौदिणीसैन्यमारणष्वैकं सवै
॥|&|॥ पामपि मण्डपुत्राणां मारणम् 1
| § | २६ स्वयं समरोद्यतपुत्ररोकसंतप्तमण्डस्य सान्त्नपुरस्सरं विद्य- ||| क्स्य मायायुद्धा्थमन्धकाररयेन शक्तिकटकागमनम्, विंश- | त्यक्षौहिणीखनाथस्तम्मिन्यादिद्राररक्षिकराक्त्यवोकन खिन- मनसा तेन गन्यूत्यायतविस्तृतदिखापटे जययन््रनिरमितिवढा- च्क्तिसैन्ये मोहनिदरायुद्धवैरग्यादुत्पादनं तद्रूपा ङट्तावक्न- निरीतगणनाथेन दुमृखरचितजययन्त्रमङ्गपुरस्सरं मण्डासुरसु- एसक्तकोटिगणाधिपतत्प्रमुखामोदादिदुभैपेगणपनाशे विश्च करस्य न्रिशदश्षौहिणीना् नारे मण्डासुरविद्युक्रयोः पठाय्-
नम्, स्वसृष्टविजयिगणपाय रडितया सबेदेववूज्यत्ववर-
दानम् । । ध इति द्वितीययद्धदिविसः । । | | २४ मण्डायुराहतस्तत्कनिषठमाता युवराजविषङञोऽत॒जविक्रणो-
ध $ 6 ॥ . द्कजितमम॒तिदशमागिनेयेश्च युतोऽ्षौदिणीचतुःशस्या योद्ध- |
अध्यायाः विषयाः मगच्छत्विरिचक्रगेयचक्ररथारूढे मन्तरिणीदण्डनायिके वि- पद्गादिम्थयुधाते तत्र विष्ङ्गेण तृषाच्नण शक्तिमण्डङ ठृपार्ती- छते दण्डनायिकाऽऽङप्तयुरासिन्धुनाऽऽम्रतघुरावृ्टिना शक्ति- समूहे तर्विते द्वापरे सवं यज्ञ उपयोक्ष्यस इति सुरासिन्धुं वरं दत्वा दण्डिनीमन्तिण्यावक्षौहिणीसादधक्षो हिणीदेष्यचमं हत्वा विषङ्विद्युक्रो ज्ततुः । ।
क
इति त॒त्ती यय॒द्धदिवसः ।
२५ कुटिरक्षपुरत्सरपच्त्रिरादमूनाथसनाये भण्डायुरे सपारिच्छ- दद्यामादण्डनाथादिद्य्तयितचचतुर्ेदमहाचक्रनवपवस्थपराधो- धिकपणिवारसमृद्धियुतशरीरख्तिदेष्याऽभूतपरवेसमरमःतन्वाने बद्धेमानतमे च श्रीरञ्तापराक्रमे मण्डोन्धतामिल्लपापण्डान्ध- शक्तिनाञ्ञादयल्नाणि प्रयुयुज धीर्टिता च महातरणिगायत्री- चा्षुष्मतादिशलेस्तत्तच्छमष्रवकं मण्डसृष्टमधुकैटममदि- षायुररक्तवीजादीनामस्यप्रसमरं स्वम्र्टनारायणीरशाक्तया स कपाशेपमनयद्वधीच मण्डासुरं खोककण्टकम् ।
युद्धखण्डसमाति; ।
। 0. (114८5111 18/81 (21811851 (-0| 1601101. [21911260 0\/ ९७0०1 = न ~~
अध्यायाः विषयाः
२६ शद्करदग्धकाममस्मसम्भूतमण्डासुरस्य भ्रापबदृचक्थनपुस || स्सरं रतिप्राथनया भीठङितादेव्या पुनरुल्नीबनप्वं रत्या सद- । ¦ (6 वहिष्ठादिमह्पिद्रारातत्करषीडनान्तेतस्मा इच्छाव्परहधारितव- | रह्मविष्वादिसमस्तवशीकरणादिप्रमावप्रदानं तेन च शरस्य || ॥ पात्या मिथोऽनुरक्तिमकटनेन कार्तिकेयोत्पतिस्तत्छततार्- कषधतुष्टवासवेन तस्मे स्वपुत्र्या देषतेनाया दान् ॥ २श्रीकटितया भण्डायुरे निहते ब्रह्मादियुगारितविश्वकमेमयाम्यां | हेम्टादिनवगिरिष खवणादिसप्तसमुदरह च विचित्रगोषरः || | मुकुटदरारशाणोयानादियुतभ्रीडितामन्निण्यादीनां सप्तक | 4 ्षपुरनिमाणं मतङ्गकन्याप्रादुमोवश्च । | ¢ २८ शीनगरतरपुरासततकक्षापाख्कदेवताद्यानपुरस्सरं कल्पकोया" १।४ || नवाटीषु पदतुपु्यफादिषेमवतत्तदेवतालुषठितकञ्तासवः ||| नादिवणनम् । ॑ | २९ ुष्यरागप्राकारादिमुकताप्राकारान्तसत्तककषान्तसणेनप्रस्गेः ॥|\ रत्नमयद्चाञे छडिताराधकाना रसरसायनसिद्धानां,गोमेदशा || छान्तरे चतुर्दशजन्मकथनादिपुरस्सरमप्परसां चक्रिणीसेवि-|| {|| कात्वादेर्वाणोचरे च वायुखोकस्थ तदवासिसिद्धगोरकषादेस्त- | # ॐ सू्मागे यक्षरोके मनोञ्यकषीनिष्यादिसेवितयदेडास्य वण- । ॥ ` नपुरसतरं खलोकष्वरणनग्र । = ||
गक ».* ववि ह ज ~ ९.२. क. पम दन +
` अध्यायाः ` , विषयाः अध्यायाः विषयाः अध्यायाः विषयाः
| ६० षोडशाब्रणस्थितानेकरुद्रसेवित्तमहारद्रस्य रङिताराधने, ॥ सक्ताशाछान्त्रे गोपुरादिशोमितमारकतञ्चारुस्थदण्डनाथा- भ्िदिगगतमन्निणीगृहविस्तारसमृद्धयादिपुरस्सरं मरकताकार-
शाठस्य विद्ुमाकारप्राकारे मरीचिप्रसुखप्रजापतिमिः साकृ.
सवेमुनिसहितन्रह्मणो. ठडिताराधनं, विद्ुमशाडान्तरे माणि- क्यमण्डपस्थाने छडितानखोद्भवदशावतारदेषेः सद द्राद्शवपु- विष्णुनिवासः, नानारत्नशाढान्तरे नानासहक्स्तम्भमण्डपे
मूतिमच्छेवागमनन््ादिगणषड्विंशतितत््वदेवतानेकगजवक्तर `
सनायसवेवियेशानचन्दरशेखरस्य छुडिताराधनप्रवेकं मक्ताभी- पूरण्वैकं निवासः ।
| विचित्ररत्नखवितगोपु कपाटा्गखादियुतमनःरारस्यागू- तादिवापिकाजज्सवनदिव्यकायहंसादीनां रल्ताराधनपुर- स्स्रं ससहचरीतारामहाराक्तेः कक्षारक्षणम्, बुद्धिशारुस्या- ऽऽनन्दवापिकाु वङ्ुङामोदमेदुरमयमदोन्मत्तानेकदेवीपरिि- ` ढाबार्णीदेन्याधिपत्यादिवणनप्रवैकमहङ्कारमहाशाेऽनेक* सहचरीसनायकुच्वुद्छानौकेश्वयौ आधिपत्यम् ,सुयेविम्बमहा- शाठे छङ्तिातपःस्थाने सूीदिप्रहाणान्तपःसमृद्धया तेजो- ृद्धद्रोद्रमूतिमातेण्डमैरवस्य फोटिशक्तियुतस्य ुञ्तिपास~
परिप्रणवन्द्र्य क्टितोपासनम्, श्रद्गारदाठे मत्तकुघुमायु- धसेविकासहसशचङ्गारराक्तीनां मन्मथसेवनप्वैकत्रह्मायगम्यम- हापद्माटवीगमनम्, श्रद्गारशालान्तराठे चिन्तामणिगृहे च- कराजमहाठ्येऽध्यैपात्रमहाधारे कठासहिताभिचन्द्रपरहमवि- ष्णुषद्राणां साजिष्यम् ।
॥ २ चिदरद्रौ महादेवीकामेश्वरयोजगद्रक्षा्थकनित्यहोम-सांगदेवत-
चक्रराजगेथचक्रविरिचक्ररथस्थानमन्तिणीदण्डनाथादिशक्ति- निवासस्थानकथनप्रवेकं चिन्तामणिगरहवणनम्तन्मन्ध्ये वि- नदुचकरे पर्वादिदिरविस्थताणिमा्यनेकराक्तीनां रडिताराधन-
, म् । अणिमायन्तरोपरिषटाह्ह्यायन्तरधिष्ण्ये तत्नत्यदेवीसंक्षो - , भिण्यादिमूरितखोक्यमोहनचक्राधिष्ठात्निदेव्यादिकथनपुरस्सर
सबेन्ञायन्तरावधिचक्रकथनम् ।
६६ सवैज्ञावरिन्यायन्तरे सवैरोगहरचक्रपर्वायनुक्रमस्यदेवीनां का
व्यादिरसेन रुहिताराधनं मण्डासुरहन्तृमूतिमत्सपरिवारदि- व्यायुधसमयेश्यादिधिष्ण्यसयोगनाथयोगनाथाञ्यकामेश्वया- दिनित्यान्तरङ्गदेग्यन्तरविन्दुनादमहापीठ्रह्मादिदेवात्मकल- सितामश्रत्नहंसत्खिकतस्पाटुतक मेश्वरदिवर्डितासौन्दये- वणनम् ।
,४ ० जपविधिनियमप्रकारादिवणेनम् ।
त्रिपुरखन्दसतेजोमू्तिकामाक्ष्यपरामिधेयलन्ति ।२२- | र्ूपवणनम् । | ३९ काजीपुर कामाक्षी ( महाछ्क्मी ) महिमवणेनम् । ६१ स्वैरविहारभ्रसन्ने गौया भीराङ्करने्रनिमीडनास्सूयोचन्दमसो- रनुदयस्ततो छोके सर्वधर्यक्रियाटोपर्षहरत्यक्तगौयाःकामा ्षीतपश्चरणप्रमावाच्छष्करेण पुनः समागमः, कम्पासरसि कामाक्षीमहात्रिपुरयुन्दरीत्रमूर्तिजनन्यम्बादरनजन्ययुकृता- सपुत्रवेमवादिः। ६७ श्रीविदयाचनजपष्यानादिविधिपुरस्सर स्वामीष्टसाधकर्धम् । ९८ ६८ पुरश्चरणाघाराधनकमु श्रीदेव्या; शीप्रप्रसादसाधक्सुद्रा- वणनम् | ॐ १९ स्पदोटग्दीक्षादिपुरस्छरं सहसराक्षरवि्यया पुष्याञ्जछिकरणक- = 1 वेकन्दरापरीक्षणश्रत्रिपुराप्ूननधूवैकमात्मदशेनगुरुरिष्यकते व्यशाक्तिमागीदिषणनम् ।
इति उल्ितोपाख्यानविष्यायुक्रमणिका ॥
कत्वम्, चन्द्रविम्बमयशाठेऽश्खिन्यादिनक्षत्रश्यक्तिदतनिष्कलङ्क ३४ खोपासुद्राकामराजमन्नस्वरूपसाधनप्रकारसवीथेसाधकतज-
((-0. 1\/॥८11114/5511॥1 21188 \/818/185। (01661011. 14111260 0 60810011
= ~ ¶ ( १ = ९ ९१ ५ ह १ प र
प ८ . ५२२ ६ २ रः + , ~< ११ द, = ०, <~ ५ (^ (न १6 २००४१ 2. द ~ = व) + 2 न्क
५ 0 < ॐ 9 ८ ९. = ८ 2 स भः 6 ५ स म < ् ९) $ ४ प 9
|> दु 6 युः > # ४. 4 ॥ 4 १: ५ चु ज 1 : भ 4 स र पः ध 4 ४ ° द अ 7. क र ९। च "न र १009 ~क कः = 99 ~ ५६ 4
चै २ (न
प न >~ च्च ड
द22-< <<< << न क
00000000 =
सन स ऊक कक ॥ इति ललितोपाख्यानविषयालुकरमाणिका ॥
4444-9 2९१०२ १/१ ५८ ९44५९ ५७४२८ ६५०९०९५९ ८५५२८ ९४
((-0.-1(11111|<511॥ ©118\/8॥1 \/8/8085। (06611011. 1011260 0\/ 66810011
वन्यवादयः ।
०520० सन्तु खट सदसखशो धन्यवादाः भीकरुणामूपारभ्यो निखिरजनापकारपसक्तमनस्केभ्यत्तच मवद्भथो मदद्भबस्तेभ्यः ओीवेदव्यासेभ्यः।ये च किं क विश्वजनीनान्यश्टद्शमहापुराणान्यचरपदूवरोहणाय खड सुखदसोपानपरम्पराः प्रमितेतुरिति । | । | तद्वु च विलसन्त्वनेकशस्ते भोरसंस्थानायिपतिपन्तसनितमहाराजरावसाडेवशीमन्तसरकारशंररावपदविधिताऽभि नेभ्यो बेदविडितध | द| |म्मोल्ानतत्परेभ्यः । येच खल् निखिमानवोपकारायेतत्पुगगाऽऽदशैपुस्तकं सुद्रणायाऽस्मभ्यं प्रदाय सहाय्यं व्यधायीति। पृमप्यनकरोभ्वपल। च| _
र ष
~
4 |भयपुस्तकपदानेनातुकम्पितास्तैवेयामिति श्रयोभरयस्सहषै भयांसस्तेभ्यस्त इति । | तथा पजावदेशीयामूतसरस्थानवास्तव्यश्चतिस्मृतितिपादितथमऽद्ानसभीत्यनवरतपवृ्तेभ्यो राजासाहिवद्याङ्पोनश्ीङ्कसहाचचन्दरा | 1 । ¢| ऽभियेयेभ्योप्यवरिश्ान्तमनेकशस्ते 1 थेरप्यस्मभ्यभेतःपएराणपुरतकमरदानेन कोकोषकारो विहितः । प्रागप्येभिध्रैयःपुस्तकप्रदानेन कइताथा वयमिति|&| `
|| पत्ुराणषुस्तकमहणपठनश्ावणादिरेभ्यो मनीपिभ्योऽपि परश्शतास्तइतिशम्। == | षन छक ेमरान भी्वास ००७" स्य-यनानय-वम्बरः
& =. ५५ व त क्र "न कु ^ > ` - द ५५५ ^: स । ॥ ॥ 3 ५ द । | नयन शः 99. {= +न ~ ८ = „४ 3 रे 1 ^ ~= ¢ ^: 1 --0- (8 4 0 |€ 0 अ 29 1 260 = धि 04 9/1 = 2 11 | ८-0-1७ उष्णा) ४/ताका)व5। 2099 14 ^ "1 1171 11 4 च~, ॥ ५ 2 २) क र 1. 1 ~= ~ = +^ श व १ २ (^ १6 ४ 8 ) ह. ¢ > 5 ५ इ न ~
वि
स
च
| , भ्रस्तावना । - ६ | “4 -व््वष्ठन्ण- ` (8,
। । -सरावनिमभानां कामकोषायतिदभरसकरादिमुयोमूपोभक्षयमागाज्गाना मोहादिबहतरतरकैत || १
( यत्किकःक्मव्यामिापुकेण तत्र वता नारायणेन दपामचेवसा रसाराणेबनिमना व् श तयपिवनीवि वरदा । | ४ (ल भा सा ५ प्रागेव भादुभवयामारिर । व ग (चारि ( सनीषिणस्सेज रयासैभवान्धिमुततितीधणामुपडतये भगवदबतारादि < ह । | | चैने के नवेतराम् 1 अल्पीय मुत्तितीभूणामु वणनग्भठयो नाञ्च भक्षस्य च निरूपणम् । उत्क त कि ध पि । - ५ हरपव्यासख्येण शरीमगवतैव भणिन्यिरे । ता१ि च “निस्वाराय तु 2 (५ म ध प्रमा, तदवदकतिमिग्वा ५
१४ | विस्व स्थितिस्वेपाञ्च पाडनम् 1 कमणां वासना वातो मनूनाञ्च कमेण च ॥
-त। | लक्षणठक्षितान्यष्टादशमहापुरां |! दशाधिकं छश्षणच् महताम्परिकीर्षिंतम् । इति स्वठक्षणठा महापु ६ भमगवतभ | रायणः भरमुः 1 व्यास्मेण ङतवान्पुराणानि महीतठे ॥ पठनाच्छवणायषां चरणां पापक्षयो मवेत् । धम्मःऽधर्मपरिज्ञानं सदाचारवतेनप् ॥ गति
४ (भनौ ॥ ? इति पानोक्तया भगवत्छल्पव्यातमणीवानि पठनथवणादिभिषेमाऽधमप्रिज्ञानेन सदाचारःब्त्या मगवनतयुत्यतया १ त वाण्डासयं परातनप् । |
# ब उच्यते इति मृदुका बेदस्वरूपाणीति भूरिगुणतवात्मख्तमेवाभिधीयते कित् । एतत नह्याण्ड नान मृहापुराण ` णु वत्त = भागो वरा | ४ यत्र दादाहलं भादिकल्यकथायुतम् ।॥ भक्रियास्योऽनुपङ्गाख्य उपोदातस्तृतीयकः । चथ उपसंहारः पादाचलार दि॥ पपाद श तृतीयो मध्यमो भागष्वतुथंस्तत्तरो मृतः ॥” इति शरीनारदीयोक्तया भकरियःनुपङ्गपादद्रयातमकमू॑भागोपोढयातपादातयकमध्यभागोपंहारपादाल्
। इतं “ ब्रस्ाण्डचरिो कलवाद्रह्याण्डमिति कीर्तितम्
१
[0 ,
॥ । ~-®. ॥\/॥५1111011<511॥ 8118810 \/2/8085। (01166101. 1011260 0 6७814011
८इतिहाप्तपुरणानि पचमो ¢ | 8.
7, इतिं शिवपुराणोचरखण्डे मध्यमेश्वरमाहात्मे निरुक्तं ˆ य इदं की चैयेद्रत्स शणोपि च ध व १ | ` पाति यावि डोकमनामयम् ॥ छिसितैततुराणं तु सवण॑िंहासनस्थिम् । पतेणाच्छादिवं यसु चाह्णाप भरयच्छवि ॥ स यावि बह्मगों खोक नात्र काप ५. || `
षै चै > १ { चः द "क 4; १५१ हि = = १" कं (ॐ ९ ~ 4 8 ण ५ अंध ° ९ ` ८ क ग, 4 च 4 ५१ ~$ ह म्. न =, अ १८०४ ६ त | ॑ कि (५ २ चद १२ 4 प + "१ 2:
[1 4 # > 9 ॥ 9 तौ =+ ॐ ~
ज =" की
ञ्. पु. ¦ ॥ ” इति महदुक्तर्महत्तरफदभित्यकमशक्यमहात
९ ५ यकथनस्य महतोऽस्ाकीनया भरशंसया । तच विराय सुद्रयतुमिषटमपि सम्भवि भोरसंस्थानाधिपतिपन्तसविवमहाराज ¢ | शस्ता. धु रावसाहिवभीमन्तत्तरकारशेकररा वपण्डितेशयस्तथाऽप॒तससास्तव्यराजासा हिवदय पान
तथीगकुर्भीमहानचन्बाऽमिपेष्यथ पुस्तकान्युपरय शाचिभिस्संशोध्य विमलाक्षर || स्वच्छमखृणपुषटपतरयरणमुपनीतम । भोरसस्थानागतपुस्तके ठङ्तिपाख्याननासिकतेपाख्यानयारपखब्धावप्यन्यपर्तवः
प्वनुप्रुव्येस्तयोरत्र न संनिवेशो विदितः किन्तु।& | पृथगेव म्॒रिते । तथा त्योपाख्यानमपि मन्मुद्रणाख्ये पृथगेव गुद्ितं वतेत इति विदाकुबन्तु ₹ वदाः ।
| र सम्भत्यत्र पृराणापसुसमान मद्रयितुमुपक्रान्तानि तर्न श्रीमा ० वबरनपूर -बह्मवे ० ~-भकण्ड ऽ -मत्स्यप् ° -पज्चपु° -शिवपु ०-वाह्धेप् ०-प्दप °-वाराहप ° भवि ६ ||
५|ष्यपु ०-नारदीयपु-गरुडपुराणानि 1 उपपु °-भीदेवीमाग ° काकापु ०-काल्कपुराणायात् मद्रितानि तथयितमिष्टानि चान्यान्यषीति येवां सहाशवानां सनिधो || ॥ | [स्युस्तानि तैरवश्यं प्रवणीयानि तत च स्कन्दपुराणस्य महत्तराव्यकतास्तीत्यतो यषा साचा यव्रनिर
॥२॥
परेतेस्तावानप्यवश्यं गरेग्य इति सुत्रणोदरच तान मृद्पुस्तक | शन्यवादादिभिषावश्यं सन्तोषायष्य इति शम् । / विद्नन इपाकाक्षी-खेमराज ीङपष्णदास, अध्यक्ष “ श्रीवेङ्कटे-्वर ” रटीम्-यनाठ्य-म्बदं "4 ; 4 ८" £ ¢ ५ * | 6 ६. = ५.4 "१. ० ०
((-0. ॥॥(1111॥5॥८ 8118\//801 \/218085। (01661101. [10111266 0 €681001॥1
# ष च ॥ि ह ह क्कु "त 1 क श १ = + # + क
|&[रोककतौरं सवेञमपराजितम् ॥ मथु शूतमविष्यस्य सांमतस्य च सत्पतिम् ॥ २ ॥ ज्ञानममतिमं तस्य वैराग्यं च जगत्पतेः ॥ देश्य चेव प्रम||#
.||||योगमास्थाय योगवित् ॥ असृजत्सवेभूतानि स्थावराणि चराणि च ॥ ६. ॥ तमहं विश्वकमोणं सत्पतिं लोकसाक्षिणम् ॥ पराणाख्यानजिन्ञासगे
| स्तेजो ब्रहम सनातनम्॥ सद्स्यामते म्य स्वाती सयुपामिशत्॥ २१॥ उपविष्टे तदा तासिन्छनयः शंसितत्रताः॥ अदान्वता|#| ^ ` [&|यथान्यायं _ विनयस्थाः समादिताः॥ २२॥ सरवे ते ऋषयशेनं प्रसिायं मदात्रतम् ॥ परमभ्रीतिसंयुक्ता इत्यः सूतनंवनम् ॥ २३ ॥ स्वागतं ते | 1
् ॥ गणेशाय नमः ॥ श्रीसरस्वत्यै नमः ॥ ्ीरामचन्द्राय नमः॥ अथ बरहमाण्डमहापुराण परवमागप्रारम्भः॥नमोनमः शये सृ स्थितौ सत्त्वमयाय #|वा ॥ नमो रजस्तमःसत्त्त्रिहपाय स्वर्यभुवे ॥१॥ जितं भगवतातेन इरिणा लोकधारिणा ॥ अजेन विशधहूपेण निरेणेन गुणात्मना ॥ २ ॥ अह्माणं
[सद्भिः सेव्यं चतुष्टयम् ॥ € ॥ इमान्नरस्य वे भावानित्यं सदसदात्मकान् ॥ अविंशकः पुनस्तान्वै करियाभाताथंमी धरः ॥ 4 ॥ ोक्हृोकततलज्ञ
। ए #
क?
१
च
१)
< |
2 +
कणो , (ए =
को. ह
[८ )
धि
[ह 8 य ४
च्छामि शरणं विभुम् ॥ ७॥ पुराणं लोकतत्त्वाथंमिक वेदसंमितम् ॥ प्रशशंस स भगवान् वसिष्ठाय प्रजापतिः ॥ < ॥ तचज्ञानामृतं पुण्यं वसिष्ठ भगवानरषिः ॥ पोजमध्यापयामास शक्तेः पुत्रं पराशरम् ॥ ९॥ पराशस्य भगवान् जात्ूकण्यैमृषि पुरा ॥ तमध्यापितवान्दिव्यं पुराणं वदसमितम्|४ | ¶|॥ १० ॥ 4 पुराणं तु जातुकण्यों विशेषवित् ॥ दवेपायनाय प्द्दौ परं ब्रम सनातनम् ॥ ११ ॥ द्वैपायनस्ततः ओतः शिष्येभ्यः अद्दो |& | ॥ वृशी ॥ ठ पंचभ्यः परमाद्धतम् ॥ १२ ॥ विर्यापनार्थं रकेषु बह्थं अतिसंमतम् ॥ जैमिनिं च सुमन्तं च वैशंपायनमेव च|| &||॥ १२॥ चतुथं पेरवं तेषां पं्मं रोमहषेणम् ॥ सूतमद्धतवृत्तातं विनीतं धाम्मिकं ्युचिम् ॥ ४ ॥ अधीत्य च पुराणं च विनीतो .लोमहषेणः ॥ || [ऋषिणा च त्वया पृष्टः कृतप्रज्ञः सुधामिकः॥१५॥ वसिष्ठश्चापि निभिः प्रणम्य शिरसा खनीन्॥ भक्तया परमया युक्तः छृत्वा चापि अदक्षिणम्॥१६॥ |¢ | (॥|अवाप्तवि्ः सन्तुष्टः इरुकत्रसुपागमत् ॥ कषम सवितते यत्र व चीन् ॥ १७॥ विनयेनोपसंगम्य सत्रिणो रोमहषेणम् ॥ विधानतो ५ 1४ यथाशाल्ञं अज्ञयातिजगाम इं ॥ १८ ॥ ऋषयश्चापि ते सवे तदानीं ये ॥ इदा परमसंहणाः भीताः सुमनसस्तथा ॥ १९॥ सत्कारेर्चं||| यामासुरघ्येपा्यादिमिस्ततः ॥ अभिवाद्य खनीन्सवान् राजाज्ञामाभिगम्य, च ॥ २० ॥ ॐषिमिस्तेरवन्ञातः पृष्ठः सवंमनामयम्॥ अभिगम्य |
॥ 4 महाभाग दिष्टया च त्वां निरामयम् ॥ पश्याम धीमन्नवस्थाः सनतं छनिसत्तमम् ॥ २९ ॥ अञयन्या मे रसा्रैव भवतः पण्यकमंणः ॥ मवास्तस्य|#| ् र | ध | मनेः सूत व्यासस्यापि महात्मनः ॥२५॥ अयुग्राह्यः सदा धीमाञ् शिष्यः शिष्यगुणान्वितः॥ तद्दश ते तत््वमवुराह्मतया ग्रभो ॥२६॥ अवाप्य ध ५
र 1 (न ॥ = | जश्न १ कि)
(-0. 1\/॥(11114/5511॥1 2118811 \/8/81/185। (01661010. 01411260 0 80680001
॥ विषं ज्ञानं सव॑तशिछन्संशयः ॥ पृच्छतां नः सदा प्रज्ञ स्ंमाख्यातुमहषि॥ २७॥ तदिच्छामः कृथा दिव्यां पौराणी अतिसंमिताम्॥ ओं धमौथ ||| प भा- ् युक्तां तु एतव्यासाच्छरतं त्वया ॥ २८ ॥ एवगुक्तस्तदा सूतस्तयृषिभिविनयान्वितः ॥ उवाच परमग्राज्ञो विनीतोत्तर॒त्तमम् ॥ २९ ॥ अलः शुशरपणं ||| भ. पा. 9 यच तस्मातज्ञा च या मम ॥ यस्मच्छुश्रुषणाथं च तत्सत्यमिति निश्चयः ॥३० ॥ एवं गतेथं यच्छक्यं मया वृकं द्विजोत्तमाः॥ जिज्ञासा यत युष्माकं च तदाज्ञाठाभिदादंथ ॥ ३१ ॥ एतच्छरत्वा तु सुनयो मधुरं तस्य भाषितम् ॥ प्रत्यूचुस्ते एनः सतं बाष्पपयङ्लक्षणम् । (1 ॥ ` ५. |व्यासं साक्षा्तर्दीशवान् ॥ तस्मात्त्वं संभवं कृत्सं रोकस्येमं विदशेय ॥ ३२॥ यस्ययस्याऽन्वये ये ये तांस्तानिच्छाम वेदितुम् ॥ तेषां पव॑विसृष्टि च ५ विचि तवं प्रजापतेः ॥ सत्कृत्य परिपृष्टः स महात्मा रोमहषेणः ॥ २७ ॥ विस्तरेणाद्व्यो च कथयामास सत्तमः ॥ सूत उवाच ॥ यो मे द्ेपायन | पतः कथां वै द्विजसत्तमाः ॥ ३५ ॥ पुण्यामाल्यातवान्वभासतां वै वक्षयम्यवुक्रमात्॥ प्राणं संमवक्यामि यदत मातरिश्वना ॥ ३६ ॥ पन [8 | |सुनिमिः पूवं नैमिषीयेमेहात्मभिः ॥ संश्च परतिसगेशच वशो मन्वंतराणि च ॥ २७ ॥ वंश्यानुचरितं चैव पुराणं पंचलक्षणम्॥ प्रक्रिया परथमः पाद् || कथायां स्यात्परिग्रहः ॥ ३८ ॥ अयुग उत्पोद्धात उपसंहार एव च ॥ एवं पादास्तु चत्वारः समासात्कवात्िता मया ॥ ३९ ॥ वक्ष्याम तान्प स्तात विस्तरेण यथाक्रमम् ॥ परथमं सवंशा्चाणां पुराणं ्रह्णा थतम् ॥ ४० ॥ अनतरं च वक्रेभ्यो वेदास्तस्य विनिःताः॥ अंगानि धमंशाचं|१ |च व्रतानि नियमास्तथा ॥ ४१ ॥ अव्यक्तं कारणं यत्तन्नित्यं सदसदात्मकम् ॥ महदादिविरोषतिं सृजामीति विनिशयः ॥ ४२ ॥ अड दिरण्मयं | |चैव ब्रह्मणः सूतिरत्तमा ॥ अंडस्यावरणं वाधिरपामपि च तेजसा ॥ ४३ ॥ वायुना तस्य , वायोश्च खेन भूतादिना ततः ॥ भरूतादिमंहता ||( | चैव अब्यक्तेनाघतो महान् ॥ ४ ॥ अतवतति च ता ॥ - नदीनां पवंतानां च प्रादुभोवोज पच्यते ॥ ४९& ॥ मन्व |
` .॥४|तराणां सर्वेषां कट्पानां चैव वणेनम् ॥ कीत्तेनं जहबृक्षस्य ब्रह्मजन्म भरकात्यते ॥ ४९ ॥ अतः पर ब्रह्मणश्च परजासर्गोपवणेनम् ॥ अवस्था | (
| क्ते £ < † =>} * ृ | | पथिव्युद्धरणं | | 1 सुवि ।
& [शा कीर्यते ब्रह्णोऽव्यक्तजन्मनः ॥ ४७ ॥ कल्पानां संभवश्चैव जगतः स्थापनं तथा ॥ शयनं च हरेर्सु रणं तथा ॥ ४८॥
छ [रोषः पुरादीनां वणोमविभाजनम् ॥ ऋक्षाणां मदसंस्थानां सिद्धानां च निवेशनम् ॥ 8 ५ ॥ योजनानां यथा चैव व ति (स्वगे ( |॥ १ ॥ / स्थानविमागश्च मत्यानां श्मचारिणाम् ॥ ५० ॥ बृक्षाणामोषरधीनां च वरिां च भकीत्ेनम् ॥ देवतानामृषीणां च दे सती परिकीतिते ||
॥ ५१ ॥ आघ्रादीनां तरूणां च सजंनं व्यंजनं तथा ॥ पशूनां युरुषाणा च सभव: पारेकीत्तितः 1॥ ५२॥ तथा निर्वचनं गरोक्तं कल्पस्य च परिग्रहः ॥ ¢ 4
@&
ॐ
ॐ
6.1
र
` ज
न
((-0. 1\/॥८11114/5511॥ 21188 8181185 (01661011. 0101२७0 0\/ ©810011
/3
स (£| श्चोद्धं कीर्यते ते चतम् ॥ पितृणां देवतानां च पन्थानौ दक्षिणोत्तरो ॥७९॥ श्रदिणां न्यासिनां चोक्तो रजःसत्तसमाश्रयः ॥ कीत्यते
सु्योचन्द्रमसोश्चैव प्रथिव्याश्चाप्यशेपतः ॥ ७4 ॥ भरमाणं योजनग्रेण सप्||॥| | तैरभिमानिमिः ॥ महदाद्याः शुभाः पुण्या मानसोत्तरमूधेनि ॥ ७६ ॥ अत उग्धेगतिश्वोक्ता मूरयस्यालातचर्वत् ॥ नागवीथ्यसषवीथ्यो
च र $ . ॥ । + ॥ क 1 च ह भ लक्षण ^^ § ~ ४ कि [च र ५५ ॥ न ज /॥ कन्द) % बे १ क की ` 4 ( ह ^, ग 4 ४- 0 पद् ॥ | नि 11 १. *. २ त १. द व ^ 4 व ॥ = ५
। च (भ „ { (कक इः 9 3 “भ क क ॐ चः ॥ ह 0 नवि ~ 19115 ~: च ध | ५ च. + ६. | (4 =
| नव सगः पुनः भोक्ता ्रह्णोबुदिष्वंकाः ॥ ५२.॥ जये ये उद्धष्वोस्तु तथा यष्छोककर्पनम् ॥ ब्ह्मणोऽवयवेभ्यश्च धमोदीनां ससुद्वः॥ 4 ॥ ॥ ये द्वादश भसूर्यते प्रजाकल्पे पुनः पुनः ॥ कट्पयोरंतरे भोक्त प्रतिसंधिश्च यस्तयोः ॥ ५५ ॥ तमोमाजा्ृतत्वात्त ्ह्मणोऽधमेसंभवः॥ सत्वो्ि्ता [|चदेदाच पुरुषस्य -च संमवः ॥ -4द ॥ तथेव शतरूपायां तयोः पुत्रास्ततः परम् ॥ प्रियत्रतोत्तानपादौ प्रमत्याङ्ृतयः शुभाः ॥ 4 ॥ || त्यत पापान्य तिष्टतः ॥ सेः नापां षोः ॥ ५८ ॥ भसत्वमपि स्य कन्या | ८ शुभः ॥ दाक्षायणीषु वाप्यष्वै शब्दायासु महात्मनः ॥. «९ ॥ धमेस्य कीत्येते सगः सात्विकस्तुं खखोदयः ॥ तथाऽधमंस्य रसाया तामस | | ुमक्षणः ॥३०॥ भगवादीनामृषीणां च परजासरगोपवणेनम् ॥ ्ह्षश्च वसिष्ठस्य यप्र गोजाचकीत्तेनम् ॥६१॥ अप्रः भरजायाः संध्रतिः स्वाहाया | ‰|| य कीत्येते ॥ पितृणां द्विभकाराणां स्वधायां तदनन्तरम् ॥ &२ ॥ पित्वंशप्रसंगेन
स प्रसंगेन कीत्येते च महेशरात् ॥ दक्षस्य शापः सृत्याश्च भृग्वादीनां च / | धीमताम् ॥ ६३ ॥ मतिशापञच दकस्य सब्ादधतकमणः ॥ भतिषेषश् वैरस्य कीत्य दोपदशेनात् ॥ ६९ ॥ मन्वन्त्रभसंगेन कालास्मानं च |
| |रीत्यते॥ भजापतेः कदेमस्य कन्यायाः शभरकणम्॥ ९८ ॥ प्रियवतस्य पुनाणां कीतयेते यच विस्तरः ॥ तेषां नियोगो दीपेषु देशेषु च धथ | ९ पथ् ॥६६॥ स्वायंभुवस्य सगेस्य ततश्वाप्यनुकीत्तनम् ॥ वषाणां च नदीनां च तद्वेदानां च सवशः ॥&७॥ द्वीपमेदसंहस्राणामन्तभावश्च सप्तसु ॥ ८ || विस्तरान्मण्डलं चेव जबद्ीपसखुदरयोः ॥ ६८ ॥ पमाणं योजनाभेण कीत्यंते पतेः सद ॥ दिमवान्देमकूटअ निषधो मेरुरेव च ॥ नीक; चेत 1 | |च कील्यते सप्त पवेताः\ &९ ॥ तेषामन्त्रविष्कंभा उच्छरायायामषिस्तराः ॥ ७० ॥ कीत्य॑न्ते योजनाप्रेण ये च तञ निवासिनः ॥ वौ || | 4 णि नदीभिः पवेतेस्तथा ॥ ७१ ॥ भूतेश्चोपनिविशानि गतिमद्धधवैस्तथा ॥ जब््धीपादयो दीपाः सयुः सप्तमिव्रेताः ॥ ७२ ॥ ततः स्वणेमयी (|
|| भमिर्लोकालोकश्च कीत्येते ॥ सप्रमाणा इमे रोकाः सप्तद्वीपा च मेदिनी ॥ ७३ ॥ रूपादयः भरकीत्यन्ते करणात्पाक्ृतेः सह ॥ सर्वं चैतत्मधानस्य || ` [|£ | परिणमिकदेशिकम् ॥ ७४ ॥ पयोयपरिमाणं च संक्षेपेण कीत्यैते ॥ सूयाच
[|च प्रकीत्यते ॥ ७७ ॥ कोष्टयोलखयोश्चैव मण्डलानां च योजनैः ॥ ठोकालोकस्य सन्ध्याया अद्वो विषुवतस्तथा ॥ ७८ ॥ रोकपालः _ स्थिता
चै
-0. ५4111९5८ 8118५८28 \/8/811891 ०७५07. 21011280 0४ 66810011
>
न् द ब्र "स चै ९, + 4 ~
६.१. ~ ५ . / | (स ०२८७४ | ध 1 न 2 4 || ५ 2 न? र ४ ॥ च = (५५ ~ ~> - # ¶ द ब = क >+ - # ॥ ऋ ॐ ट ह |, ् श्र + : ५५५६ ६“ त, 14 "1 111 ( ०" च + # च» 2 ~ ^ क वि 1 ब न द. 0५; | 1 (8 2"
१ ^" |
(|िष्णोधमाया यत च स्थिताः ॥ ८० ॥ सूयोचन्द्रमसेोश्वारो अदाणां ज्योतिषां ता ॥ कीत्यते धतसामथ्यालमजानां च शमष्डमम् ॥ ८१ ॥ || धू. मा.
` || ह्णा निपितः सौरः सादनाथ च् स स्वयम् ॥ कीत्येते भगवान्येन ्रसप्पेति दिवः क्षयम् ॥ < । । सृ रथोऽधिष्ठितो द्वेरदित्येकषिमिस्तथा ॥ 1 ॥ पपा. 3. [गन्धकैःप्परोभिश्च आमणीसपंराक्षसैः ॥ ८३ ॥ अपां सारमयातस्यन्दात्कथ्यते च रसस्तथा ॥ वृद्धिक्षयौ च सोमस्य कीयते सोमकारित ॥ ८९ ॥ अ. 9
॥|सूयोदीनां स्यन्दनानां वादेव प्रवत्तनम् ॥ कीत्य शिष्ुमारस्य यस्य पुच्छे धुवः स्थितः ॥ ८५ ॥ तारारूपाणि सवाणि नक्षत्राणि अहै व सह् ॥ [ निवासा य कीत्यन्ते देवानां पुण्यकमेणाम् ॥ ८& ॥ सूैरश्िसदसं च वपेशीतोष्णविभ्वः ॥ भ्रविभागश्च र्रभीरनाः नामतः ८७ ॥ परिमाणं गतिक्ता अहाणां मूयेसं्रयात् ॥ वेश्यारूपात्धानस्य परिमाणो मदच्रवः ॥ ८८ ॥ पुूखस् एकस्य माहात्मयस्यालुकीत नम् ॥ पितृणा द्विकारणां मारातम्यं बा यृतस्य् च ॥ ८९ ॥ ततः वाणि कीत्यते पणां चैव संधयः ॥ स्वगकाकगतानाच् प्राप्तानाचाप्यधोग &|तिम्॥ ९० ॥ पितृणां द्विमकाराणां आद्ेनाढमहो महान् ॥ युगसंख्याप्रमाणं च कीत्यते च इतं त ॥.५१ ॥ नत चापक्षत्ताय् ¢| संमवतैनम् ॥ वणानामाभ्रमाणां च संस्थितिधैमेतस्तथा ॥ ९२ ॥ व्परव्ेनं चैव् संवादो यत्र कीत्येते ॥ ऋषीणां वसना सादं वसाः ॥||एनगेतिः ॥ भरधाना्तशब्दत्वं च स्वायम्भुवमृते मलम् ॥ ९२ ॥ भररंसा तपस्त गावस्थाश्च इत्स्शः ॥ द्वापरस्य कठेशवापि | |सपेण प्रकीत्तनम् ॥ ९४ ॥ मन्वन्तरं च संख्या च माठ्षेण प्रकीतिता ॥ मन्वन्तराणां सर्वेषामेतदेव च लक्षणम् ॥ ९& ॥ अतीतानागतानां च वत्तमानं च कीत्यैते ॥ तथा मन्वन्तराणां च प्रतिसंधानलक्षणम् ॥ ९& ॥ अततानागताना च प्रत्तं स्वायम्भुवे ततः ॥ ऋषीणां च गतिः |पक्ता कालज्ञानगतिस्तथा ॥ ९७॥ दगसंल्याभमाणं च य॒गवातोवृत्तेनम् ॥ तायां चक्रवर्तीनां लक्षणं जन्म चैव रि ॥ ५८॥ ममते तथा ॥ ्||जन्म अथो कलियुगस्य वै ॥ अंगेद्ासनं चेव भूतानां यञ्च चोच्यते ॥ ९९ ॥ शाखानां प्रिसंख्यानं शिष्यपाधान्यमेन च ॥ वाक्य सतत विधं चैव ऋषिगोचातकीतेनम् ॥ १०० ॥ लक्षणं सूतपुत्राणां बराह्मणस्य च कत्स्शः ॥ वेदानां व्यसनं चत् वेद्न्यासेमंहात्माभेः ॥ १०१॥ सन्व | न्तरेषु देवानां अनेशानां च कीत्तेनम् ॥ मन्व॑तरमशैव कालक्ञानं च कत्य॑ते ॥ १०२॥ दक्षस्य चापि दडः प्रियाया इदितः वा शमाः ॥ अन्ना ¢| दिभिस्ते जनिता द्ेणेव च धीमता ॥ १०३॥ सावणश्ा कौत्यन्ते मनवो मेरुमाश्रिताः ॥ धवस्योत्तानपादस्य . भजासगोपवणनम् ॥ १०४॥ ॥ | / चाक्षुषस्य मनोः सैः परजानां वीय॑वणनम् ॥ प्रभुणा चैव वैन्येन भरमिदो भरवतेता ॥ १०५ ॥ पाणा पयसा चैव वत्सानां च विशेषणम् ॥ बऋह्यादि {|
स युर दः
9० 69
७ दव
क
((-0. 1\॥८11114/5511॥1 2118811 \/818/185। (01661010. 14111260 0 &€810011
1.4.49
004 ^ न यन भीः
पूवमेव दुग्धा चेयं वसुंधरा ॥ १०६ दशभ्यश्च प्रचेतोभ्यो मारिषायां प्रजापतेः ॥ दक्षस्य कीत्येते जन्म समस्यांशेन धीमतः ॥ १०७ ् । भूत भग्यभवेशत्वं मदेदाणां च कीत्येते ॥ सन्वादिका भरिष्यति आख्यानेबंहभिषरेताः ॥ १०८ ॥ वैवस्वतस्य च मनोः कीत्येते सगविस्तरः ॥ बह्मा दिकोशत्यत्तिधैग्बादीनां च कीत्यैते ॥ १०९ ॥ विनिष्कृष्य प्रासे चा्चुषस्य मनोः शुभे ॥ दक्ष॑स्य कीत्यैते सगो ध्यानद्विवस्वतांतरे॥११०॥ ना रदः कृतसंवादो दक्षएवान्महाबखान् ॥ नाशयामास शापाय मानसो ब्रह्मणः सुतः ॥१११॥ ततो दक्षोसजत्कन्या वैरिणा नाम विश्वताः ॥ मरुत्पवाहे मरुतो दित्यां देव्यां च संभवः ॥ ११२॥ कीत्येते मरुतां चा गणास्ते सप्तसप्तकाः ॥ देवत्वमिंदरवासेन वायुस्कंधेषु चाश्रमः ॥ ११२ ॥ दैत्यानां दानवानां च यक्षगंधवरक्षसाम् 1 सवभ्रूतपिशाचानां यक्षाणां पक्षिवीरुधाम् ॥ ११४ ॥ उत्पत्तयश्वाप्सरसां कील्यते बहुविस्तरात् ॥ मातंडमंडलं ४ कृत्सं जन्भरावतदस्तिनः ॥ ११५ ॥ वेनतेयससुत्पतिस्तथा राज्याभेषेचनम् ॥ भरगृणां ` विस्तस्थोक्तस्तथा चांगिरसामपि ॥ ११९३ ॥ कश्यपस्य || पुलस्त्यस्य तथेवातरमंदात्मनः ॥ पराशरस्य. च खनेः भजानां य विस्तरः ॥११७॥ तिसः कन्याः सुकीत्य॑ते यासु रोका: प्रतिष्ठिता ॥इच्छायाःविस्त || रथोक्त आदित्यस्य ततः परम् ॥ ११८॥ किंकुविचसितं भरक्तं धुवस्थेव निवरेणम् ॥ बृहद्रखानां सक्षेपादिक्ष्वाका्याः कीर्तिताः ॥ ११९ ॥ || । ¢ |निहयादीनां क्षितीशानां पठांडदरणादिभिः ॥ कीत्यते ता ययातेरपि भूपतेः ॥ १२० ॥ यदुर्वंशसयुदेशो देदयस्य च विस्तरः ॥|/ [|| कोधादनंतरं चोक्तस्तथा वशस्य विस्तरः ॥ १२१ ॥ ज्यामघस्य च माहात्यं पजासगैःथ कीत्यैते ॥ देवाद्रधस्यांधकस्य ध्ष्टेापि महात्मनः ||
| ( ॥ रो अनिमित्रान्वयग्व वा ॥ १ धीमतः ॥ १२३ ॥ वान राजपर्दव॥॥ 1&|मट्षः ^ शूरस्य जन्म चाप्युक्तं चारेत च महात्सनः ॥ १२४ ॥ केसस्यापि च करेश्यात्सम्रुद्रवः ॥ वासुदेवस्य देवक्यां ः ` 19|| ततेजसः ॥ ` १२५ ॥ अनन्तरं ऋषेः सगेः प्रजासर्गोपवणेनम् ॥` देवासुरे सपुसत्र विषणना शीव कृते ॥ १२६ ॥ संरक्षता शक्रवधं शपः ||| मराप्तः परा भ्रगोः ॥ भरयोत्थापयामास् दिव्यां शुक्रस्य मातरम् ॥ १२७ ॥ देवानां च ऋषीणां च सकरमा द्वादशाहतः ॥ नारतिहमभ्तयः|| ` ` 1&@||कीत्यते पापनाशनाः ॥ १२८ ॥ रक्रेणाराधनं स्थाणोघौरेण तपसा तथा ॥ वरप्रदानङ्त्तेन यत्र -शवंस्तवः कृतः ॥ .१२९ ॥ अनतर च|| = `` ` ||| निदिं देवासुरविचेशितम् ॥ जयत्या सह शक्रेण यञ शय॒करो महात्मनि ॥ १३० ॥ असुरान्मोहयामास शक्ररूपेण उद्धिमान् ॥ बहस्यतिश् त॑ || 4 ||‰||इक्रं शशाप स महाद्युतिः ॥ १३१ ॥ उक्तं च विष्णोमाहात्म्यं विष्णाजेन्मनि शब्ते ॥ तवैसुश्ात्र दहित यवीयान्यो यदोरभरत् ॥ १३२ ॥|| + ` £
८ ् । ' न ध ५ = ३ फ व; 6 ~र > ~ ; ४ 9 ४ र ८ १ > ` ©€-0. 1५५11151 ©118५/80 \/8/8185। (06101. 0411266 0/ 6680001 === ~ 1 1 4 § ६ ध न. ह = भ ह ४ 1 1 न. = (> ९१६. > ॥ि {4 । = १ म ६ 2१ वु क. <; ५ +, न द 5 4- ° १७ ( [4 त | श्रः १ दकः
८
। | ८ ( ५३
|
(रे
6 1 भक 9
ष
अनुहद्यादयः सर्वे तथा तत्तनया नृपाः ॥ अलुर्वश्या महात्मानस्तेषां पार्थिवसत्तमाः ॥ १३३ ॥ कीत्यैते यतर कार्येन भूिविणतेनस्ः ` ||| |अतिथ्यस्य तु विषैः स॒प्तथाधममसंश्रयात् ॥ १३४ ॥ बाहैस्पत्यं सारिभिश्च यत्र॒ शापसुयावेतम् ॥ इंशयशःस्यशैः शंतनोवीयं ||शब्द्नम् ॥ १३५ ॥ मविष्यतां तथा राज्ञायुपसंहारशब्दनम् ॥ अनागतानां संघानां ्रधणां चोपवणेनम् ॥ १३६ ॥ भोत्यस्यति|| कलियुगे क्षीणे संहाखणेनम् ॥ नेमित्तिकाः प्राङ्ातिका यथवात्यंतिकाः स्मरताः ॥ १३७॥ विविधः सवभूतानां कीत्येते प्रतिसंचरः ॥ अना
हष्िभास्करस्य घोरः संवत्तकानलः॥ १३८॥ सांख्ये रक्षणसुदिषं ततो व्रह्म विरोषतः॥ अवादीनां च रोकानां सप्तानां चोप्वणेनम् ॥ १२९ ॥ 4 अपराद्धपैरेैव लक्षणं परेकत्येते ॥ ब्रह्मणो योजनाभेणःपरिमाणविनिणेयः ॥ १४० ॥ कीत्येते चात्र निरयाः पापानां रोखादयः ॥ सर्वेषां |
चैव सत्वानां परिणामविनिणेयः ॥ १४१ ॥ ऋणः मरतिसंसगोत्सवेसंसारणेनम् ॥ गतिरूद्धंमधश्वोक्ता धमोधमेसमाश्रया ॥ १४२ ॥ ||
कर्येकल्पे च भूतानां महतामपि संक्षयम् ॥ असंख्यया च दुःखानि व्रहणश्चाप्यनित्यता॥ १४३ ॥ दौरात्म्यं चैव भोगानां संहारस्य च कष्टता ॥ द रेभत्वं च मोक्षस्य वैराग्यादोषदशेनात् ॥ १४७ ॥ व्यक्ताव्यक्तं परित्यज्य सत्त्वं ब्रह्मणि संस्थितम् ॥ नानात्वदशेनाच्छद्स्तवस्तदा निवत्तेते ॥१४५॥ || ततस्ताप्रयादभीतो रूपाथोहि निरंजनः ॥ आनंदं ब्रह्मणः पराप्य न विभेति तन ॥ १४६ ॥ कीत्यैते च पुनः सर्गो ब्रहमणोन्यस्य पूववत् ॥ कीर्त्यते जगतच्धात् सगेगप्रर्यविक्रियाः ॥ १७७ ॥ प्रवृत्तयश्च श्रतानां प्रसूतानां फलानि च ॥ कीत्येते ऋषिवगेस्य सगे: पापप्रणाशनः॥ १४८ ॥ प्रादु भवो वसिष्ठस्य शक्तेजन्म तथेव च ॥ सोदासस्थिमहश्वास्य विश्वामिञकरेतेन तु ॥ १४९॥ पराशरस्य चोत्पत्तिरदश्यत्यां तथा विभोः ॥ संजन्ञे पत् कन्यायां व्यासश्चापि महाखनिः ॥ १५० ॥ शुकस्य च तथा जन्म सूह पुत्रस्य धीमतः ॥ पराशरस्य प्रेषो विधामिक्छरि मति ॥ १५१ ॥ वसिष्ठ |4 संभृतिशवगरेविश्वामिजजिघांसया ॥ देवेन विधिनादविप्र विश्वामिरहितषिणा ४ १५२ ॥ संतानहेतोर्विभुना गीणंस्कंधेन धीमता ॥ एकं वेदं चतु 1 ष्यादं चतुद्ध पुनरीश्वरः ॥ १५३ ॥ तथा बिभेदंपमगवान् व्यासः शावोदनुभ्रहात् ॥ तस्य रिष्यप्रशिष्यैश्च शाखा वेदायुताः कृताः ॥ १५४ ॥ प्रयोगे प्रह्रा नैव यथा दृष्टः स्वयंयुवा॥ पृषटवन्तो विशिष्टस्ते सनयो धमेकांक्षिणः ॥ १५९ ॥ देशं पुण्यमभीप्सतो विना तद्धितेषिणा ॥ सुनाभं
स्तस्य चक्रस्य यच नेमिषिशीयेते ॥ पुण्यः स देशो भतव्यःपत्युवाच तदा भ्रुः ॥ १५८ ॥ उक्ता चैवमृषीन्सवानदश्यत्वसुपागमत् ॥ गंगाग
। ((-0. 1\॥८1111415511॥1 2118811 \/8181/185। (01661011. 14111260 0 6810011
दिव्यह्पाभं सप्तागं मशेसनम् ॥१५६॥ आनोपम्यमिदं चकं वत्तेमानमतंद्रिताः ॥ पृष्ठतो यात नियतास्ततः आप्स्यथ पारितम् ॥ १५७ ॥ गच्छत् |
व 9 #,१॥ क्क, =? र ® = 9 ~ =-= "क क ~ = व 54 ९4 1 ब 4 ति # क त ॥,
„ क ४, ४। ह ¢ 7 ॐ च} ॥ ॥ , +
1 [#
् दयया परया युताः ॥ १६३१ ॥ निःसीमां गामिमां त्वा कृष्णं राजानमाहरत् ॥ प्रीति चेव छृतातिथ्यं राजानं विधिषत्तदा ॥ 98& ॥ || पुनस्तस्य तथा यज्ञे महर्षिभिः ॥ १९६९ ॥ इष्वा हिरण्मयं सव विवादस्तस्य तेरभूत् ॥ तदा वै नैमिषेयानां सते द्रादशवाषिके . ॥ १६५ ॥ | इतिङ्कत्य सयुदेशः पुराणांशोपर्बणितः ॥ ३६७ ॥ अनेनानुक्रमेणेव पुराणं संप्रकाशते ॥ सुखमर्थः समासेन महानय्युपरक्ष्यते ॥ १३८ ॥ 4
यो विद्या्तुरो वेदान् सांगोपनिषदान् द्विजाः ॥ १७० ॥ प ं वेदं सयुपत्रहयेत् ॥ बिभेत्यल्पशथतद्विदो मामयं प्रहरिष्यति ॥ १७१ ॥ अभ्यसत्निममध्यायसाक्ातयोक्त स्वथुवाः॥ नापदं प्राप्य १ ं भ्रा्ठयाद्रतिम् ॥ १७२ ॥ यस्मात्पुरा ह्यभचेतत्पुरारणं. तन_ तत्स्परत्-॥ | | निरुक्तमस्य यो वेद् सवेपापेः रुच्यते ॥ १७३ ॥ अतश्च संक्षेपमिमं शरणुध्वं नारायणः सवेमिदं एराणभ् ॥ संसगेकारेऽपिकरोति स संदा. 4 |रकारे च न वास्ति शरयः॥१७२॥इति ओव्रहमांड महापुरणि वायुप्रोक्ते पूवभागे पथमे प्रक्रियापादे कृत्यसञुदेशो नाम प्रथमोऽध्यायः॥१॥भत्यवोचन्छनः|| ॥|सृतमृषयस्ते तपोधनाः ॥ कुत सं समभवत्तेषामद्धतकमणाम् ॥ १ ॥ कियन्तं चैव तत्कारं कथं च समवत्तेत ॥ आचचक्षे पुराणं च कर्थं तत्स 4 ||
2 । मतेजसः ॥ १० ॥ कल्माषपादो कृपतिरयव शक्तश्च शकषिना ॥ यन वैरं सममवद्विवामित्रवसिषठयोः॥११॥ अदश्य॑त्यां समभवन्धनियन प
00-0. ५11५८811 8118/81) \/8/889| 0160011. 02९0 0\/ ९6810011 2
म यवादहारानैमिषेयास्तथेव च ॥ १५९ ॥ ईशिरे चैव.सत्रेण खनयो नैमिषे तदा ॥१६०॥ मृते शति तथा तस्य चोत्थापनं इतम्॥ ऋषयो नैमि|| अंतः संगतः ऋरः स्वभोवुरसुरो हरन् ॥ दते राजनि राजातु मद्रते सुनयस्ततः ॥ १६२ ॥ गंधवरक्षितं दष्ट कलापमासकेतनम् ॥ सत्निपातः||9|| तथाविविद्माने यदुः संरथापितश्च तेः ॥ जनयित्वा त्वरण्यं वै यदुपु्रमथायुतम् ॥ १६६ ॥ समापयित्वा तत्सत्रं वायुं ते पयुपासत ॥||॥|
त्स्मात्मासुमुदिश्य वक्ष्यामि तव विस्तरम् ॥ पादमाचमिदंसम्यग योधीते विजितेद्वियः ॥ १६९ ॥ तेनाधीतं पुराणं स्यात्स नास्त्यत्र संशवः ॥ ||
। | ममंजनः ॥२॥ आचख्यो विस्तरेणेव परं कतर हि नः ॥ इति संचोदितः सूतः त्युवाच शुभं वचः ॥३॥ शृणुध्वं यञ ते धीरा मेनिरे सतरपत्तमम्॥|८| [|&|या तं चाभवत्कालं यथा च समवतेत ॥ ४ ॥ सिसृक्षमाणो विश्वं हि यजते विस्जत्पुरा ॥ सत्रं हि तेतिषुण्यं च सदस्रपयित्सराच् ॥ 4 ॥ तपा || || हप. येच जदा चैवाभवत्स्वयम् ॥ इडाया यञ पत्ीतवं शामित यत इुदिमाच्॥ &॥ मृत्युशचकरे महातेजास्तस्मिन्सत्े महात्मनाम् ॥ व्बिधाचषिरे|॥ . `
|> सलपर ७ ॥ अमतो धमेच््रस्य यच नेमिरशीयेत ॥ कमेण तेन विख्यातं नैमिषं खनिप्रजितम् ॥ < ॥ यत्र सा गोमती पण्या ` `
सिद्धचारणसेविता ॥ रोदिणीससुता तञ गोमती साभवत् क्षणात् ॥ ९ ॥ शाक्तिज्येष्ठा समभवद्रसिष्ठस्य महात्मनः ॥ अरुषत्याः सख॒तायानादानपत्|¶| `
| वसिष्ठस्य यस्य ज्ञाने ह्यवत्तेयत् ॥ १२ ॥ त्र ते मेनिरे शैरं नैमिषे ब्रह्मवादिनः ॥ नेमिं ज्ञि यस्मश्नेमिषीयास्ततः स्पृताः ॥ १३॥ ध र त्स्ममवततषां समा द्वादश धीमताम् ॥ पुहखसि विक्रति परशासति वसुंधराम् ॥ १४ ॥ अष्टादश समुद्रस्य द्वीपानशरय् हाः ॥ तताप || र्रानां लोभादिति हि नः श्रुतम् ॥ १९५॥ उवेशी चकमे तं च देवदूतप्रचोदिता ॥ आजहार च तत्स्रुवेश्या सह संगतः ॥ १६ ॥ तस्मित्र|१ पतौ समरे नैमिषीयाः प्रचि ॥ यं गर्म सुषुवे गंगा पावकादीपततेजसम् ॥ १७ ॥ तत्तस्य पदैते न्यस्तं हिरण्यं समपद्यत ॥ हिरण्मयं तत्वरे || |¢ | यज्ञवाटं महात्मनाम् ॥ १८ ॥ विश्वकमां स्वयं देवो भावनो खोकमभावनः ॥ स भरिश्य ततः सत्र तेपाममिततेजसुम् ॥ १९॥ डः पुसा .भजे ४ | तं देशं म्रगयां चरन् ॥ तं दृष्टा महदाश्चर्यं यज्ञवाटं दिरण्मयस् ॥ २० ॥ रोभेन इतार्ष्ञानस्तदादातुखपाक्रमत्॥ नमपयास्ततस्तस्य उङधतृपत |
||| मृशम ॥ २१) निजरश्वापि तं ङ्याः कुशवनमेनीपिणः ॥ तपोनिष्ठाश्च राजानं सुनयो देवचोदिताः ॥ २२ ॥ इशवनरविनिष्पष्टः स. राना | | व्यजहात्तवम् ॥ ओ्वैशेयैस्ततस्तस्य युद्धं चकर तपो थुवि ॥ २३॥ नुषस्य महात्मानं पितरं यं भ्रचक्षते ॥ स तेष्ववभृथेषवेव षम्मरीठा सहतः | | ( ॥ सत्रमारेभिरे कच पृरथ्वीवत्सात्मथूतयः ॥|&|
॥ २६ ॥ आगुरायमवायाभ्यमस्मिन् सत्रे नरोत्तमः ॥ शान्तयित्वा तु राजानं तद् ब्र्मविदस्तथा ॥ २५ ॥ : 9 | बभूव सतर तेषा त त्रह्मचर्थं महात्मनाम् ॥ २६॥ विशव सिष्क्षमाणानां पुरा विश्वसृजामिव ॥ वैखानसैः भियुसतैवांतिल्थेमरी विभिः ॥ २७ ॥| अनश्च सुनिभिजोतं सूर्वैशानरमभैः ॥ पित्देवाप्सरःसिद्धैगैधवोरगचारणेः ॥ २८ ॥ भारतैः शुञयमे राजा देषरिनद्रस॒म भथा ॥ स्तोनशलद वान्यितन्पिव्यैश्च कमभिः॥ २९॥ आत्धैस्म यथाजाति गंधवादीन् यथाविधि ॥ आराधने स सस्मार ततः कर्मातरेषु च ॥ ३० ॥ जगः सामानि गन्धवौः ननृतुश्चाप्सरोगणाः ॥ व्याजहूेनयो वाचं चित्राक्षरपदां शुभाम् ॥ ३१ ॥ मंजादि' तच विद्रासो जजपुश्च परस्परम् ॥ वितंडावचनैश्चेव । निजः प्रतिवादिनः ॥ ३२ ॥ ऋषयश्चैव विद्रंसः शब्दाथेन्यायकोविदाः ॥ न त हारितं किबिद्िविशुरदमक्षसाः ॥ ३३ ॥ नेव यज्ञदरा ९त्या | नैव दाजघुलाश्चिणः ॥ परायश्चित्तं दरिं च न ततर समजायत ॥ ३४ ॥ शकतमर्ञाशयायोगेविधिराशीष्ववु्ठितः ॥ एवं च 1 दरद्शान्दि \ | मनीषिणाम् ॥ ३९५ ॥ ऋषीणां नैमिषीयाणां तद्भरदिव वज्रिणः ॥ वृद्धाया क व सो क ५ = $ ||| सवोनयुतदक्षिणान् नो यास्ते वासदेवं महाधिपम् ॥ ३७ ॥ पप्र त्मानं हं द्विजः देतः ् | सवोनयुतदक्षिणान् ॥ समाप्तयज्ञो यास्ते वासुदेवं महाधिपम् ॥ ३७ ॥ प॒ 0 11||
£| जवीत्यथः ॥ ३८॥ शिष्यः स्वयधुो देवः स मरत्यकषदग्वशी ॥ अणिमादिभिरशामिः सूषमेरगेः समन्वितः
((-0. 1\/॥८11114/5511॥1 2118811 \/818/185। (0166101. 14111260 0 60810011
ज. पु. 18 | संग्रह यस्मान्महांश्च परिमाणतः ॥ १९॥ शेषेभ्यो गुणतच्तेभ्यो महानिव तयुः स्मृतः ॥ विभक्तिमानं मते विभागं मन्यतेपि वा ॥ २० चमा || एरूषो भोगसंबंधात्तेन चासौ सति स्मरतः ॥ इहत््वादुहणत्वाच भावानामखिलाभरयात् ॥ २१ ॥ यस्मादहयते भावान् त्रा तेन निरुच्यते ॥ आपूर | ॥ ९ ॥ |&|यति यस्माच सवान् देहानुपररैः ॥ २२ ॥ बुध्यते परषश्चाज सवान् भावान्पृथक पृथ ॥ तरिमस्तु कायेकरणं संसिद्धं ब्रह्मणः परा ॥ २३ # ६|अ च देवि वत मां षे्ज्ो ब्रह्मसंमितः ॥ स वै शरीरी परथमः पुरा पुरुष उच्यते॥२४।आदिकत्तो स भताना रन्न समवत्तिनाम् ॥२५॥ दिरण्यगभेः सेड | । ॥||सिमन्भरादुभततुसखः ॥ सगे च परतिसगे च कषेवज्ञो बह्मसंमितः ॥ २६॥ करणः स्ह पृच्छते भत्यादारिस्त्यजंति च ॥ भजंते च परदहस्ते समा (९ |हारसंधिसु ॥ २७ ॥ हिरण्मयस्तु यो भरुस्तस्योढतमेहात्मनः ॥ गरतोदकं संइदास्तु दरेुापि पंचताः ॥२८॥ यस्मत्रड इमे लोकाः सप वै संप्रति ~ |४|छिताः ॥ पृथिवी सप्तामिर्पिः सैः सह सताभिः॥ २९॥ पवतेः सुमहद्वि्च नदीभेश्च सहस्रशः॥ अंतःस्थस्य त्विमे रोका उंतःविंधमिदं जगत् | | ॥ ॥ ३०॥ चंद्रादित्यो सनक्ष् समहः सह वायुना ॥ लोकालोकं च॒ यत् निर्दड तस्मिन्प्रतिष्ठितम्॥ २१॥ आपो दशयुणेनेव तेजसा बाह्यतो | | ||ृताः॥ तेज दशरुणेनैव बादयतो वायुना वृतम् ॥ ३२॥ वायुदेशुणेनेव बाह्मतो नभसा इतः ॥ आकाशमाबरतं स्व बदिधतादिना तथा ॥ ३२ ॥ |, || सूतादिमंहता चैव प्रधानेनावृतो महान् ॥ एमिराबरणेरंडं सप्तभिः प्ाकृतवतम् ॥ २४ ॥ इच्छयादरृत्य चान्यान्यमरण मृतयः स्थिताः ॥ पसगेकारे | | &|स्थित्वा च मरसंत परस्परम् ॥ ३५॥ एवं परस्परैव धारयंति परस्परम् ॥ आधाराधेयभूविन विकारास्ते विकारिषु न ३६ ॥ अव्यक्तं कषेचमियक्त |£ ||ह तेजजञसुच्यते ॥ इत्येवं प्राकृतः सगः केजज्ञाधिषटितस्त॒ सः॥२७॥अबुद्धिपवैः प्रथमः पराुभेतस्तडिद्यथा॥एतादिरण्यगभस्य जन्म् यो वेत्ति तत्वतः॥| | ( आयुष्मान्कीरतिमान्धन्यः भरज्ञावा् न संशयः ॥ ३८ ॥ इति व्रह्म ष वायुप्रोक्ते पूवेभागे पथमे भृक्रियापादे दिरण्यगभोत्यत्तिवणेनं नाम् ॥ प तृतीयोध्यायः ॥ ३॥ सूत उवाच ॥ आत्मन्यव्थतेवयक्ते विकारे भतिसंहते ॥ साधर्म्येणावापष्ेते मधानपुरुषौ तदा ॥ १॥ तमसत्तरणावेतौ | ्छ||समत्वेन व्यवस्थितौ ॥ अनुद्रक्तावचरो तेन भरक्तौ परस्यरम्॥ २॥ गुणसाम्य ख्या व सृष्टिरुच्यते ॥ सत्त्वृदधौ स्थितिरभरदर् श्वं पद /4| शिखास्थितम् ॥ ३ ॥ यदा तमसि सच्च रजेप्यगतं स्थितम् ॥ रजः मवतैकं तच्च बीजेष्विव य॒था जलम् ॥ ४॥ रणा वैषम्यमासादय अरंगेन|||॥4॥ , प्रतिष्ठिताः॥ गुणेभ्यः क्षोभ्यमाणेभ्यश्चयो ज्ञेयापि सादरे ॥ ५ ॥ शांताः परमा थ सवौत्मानः शरीरणः ॥ स्व विष रजो ब्रह्मा तमा खटः भरना |ॐ पततिः॥ & ॥ रजःपरकाशको विष्णत्रहमस्रटत्वमाषयात्॥ जायते च यतित रोकसृष्िमंहोजसः ॥ ७ ॥ तमःप्रकाशको विष्णुः कारत्वेन व्यवस्थितः ॥ |
६॥ ¢ 4 ध 1 कु # ध 6 ` 6
| , क 1511 कदि हि
दुक
च्व
| ©©-0. 1111९511 118५8 \/881188| 01161101. 01011260 0४ €810011
य ५ =>
1
। विष्णुः स्थितित्वेन व्य॒वस्थितः॥८॥ एत एव जयो लोका एत एव जयो युणाः॥ एत एवं जयो वेदा एत् एव ज्योऽरयः॥९॥ | यते परस्परमलुत्रतापरस्परेण वतैते परयति परस्परम्॥१०॥अन्योन्यं मिथुनं चेते अन्योन्यडुपजीविनः॥सणं वियोगो न शेषां न त्यजंति परस्यरम्॥ || ॥११प्रघानयणवैषम्यात्सगकारे भवत्तेते ॥ अदृ्टाऽधिष्ठिता्यव तस्मात्सदसदात्मकात्॥ १२।४ह् बदधित्वमिथनं युगपत्संबभूव इ ॥ तस्मात्तमोव्यक्त || &|मयं केवज्ञो जह्मसं्ञकः ॥ १३ ॥ संसिद्धकायेकरणो ब्रह्माग्रे समवत्तेत॥ तेजसाप्रतिमो धीमानव्यक्तः संप्रकाशकः॥१४॥स वे शरीरमथमो धारणततव्य || | वस्थितः॥ ज्ञनेनाप्रतिमेनेह वैराग्येण च सप्ततिः ॥ १९ ॥ अव्यक्तत्वायतेनास्य मनसा यद्यदिच्छति ॥ वशीकृतत्वारैएण्यात्सपिक्षतराच भावतः ॥ | ९|॥ १६ ॥ चतुञंखस्तु ब्रह्मत्वे कारुत्वे चांतङ्ृद्वः॥सदसमुधां पुरुषसितिसोवस्थाः स्वयंथुबः॥१७॥ सवै रजश ब्रह्मत्वे कालत च रजस्तमः॥ सात्विकः | पुरुषते च गुणवृत्तं स्वर्यभुवः ॥ १८ ॥ ्ह्मत्वे सृजते खोकान्. कालत्वे संश्षयत्यपि ॥ पुरुषत्वे उदासीनस्तिसोवस्थाः स्वर्यथुवः ॥ 9१९ ॥ न्ना ¶ कृमट्पचाभः कालो जात्यजनप्रभः ॥ पुरुषः पडरीक्राक्षो श्पेण परमात्मनः ॥२०॥ एकधा स द्विधा चैव बिधा च बहुधा पुनः ॥ योगीधरः शरीरा ४ राणि करोति विकरोति च ॥ २१. ॥ नानाङ्ृतिक्रियाङूपमाभ्रयंति स्वलीलया ॥ तिधा यद्रतेते छोके तस्मात्रियुण उच्यते ॥ २२ ॥|¢ |चतुद्धो भविभ्तत्वाचतु्यदः पकीत्तितः ॥ यदा रततदा्धीति यद्धे विषयान्पथुः ॥२३॥ यत्स्वस्थाः सततं भावस्तस्मादात्मा निरुच्यते॥ऋषिः सवं | {॥||गतश्चाच शरीरे सोभ्ययात्मथुः ॥ २४॥ स्वामी सवस्य यत्संव विष्णुः सवेभरवेशनात् ॥ भगवानयसद्धवात्रागो नागस्वसंश्रयात् ॥२९॥ परमः संग्रह, | रत्वदिवतादोमिति स्पतिः ॥ सूज्ञः स॒वेविज्ञानात्सवेः स्॒वंयतस्तंतः ॥ २६॥ नराणां स्वापनं बह्मा तस्मात्नारायणः स्मृतः॥ त्रिधा विभज्य चात्मानं|¢ | सकलः -सं्रवततते॥।२७॥सृजते मसते चैव पाल्य ते च निभिः स्वयम॥सोभे हिरण्यगभैः सन् प्रादुभूतः स्वयंप्रयुः॥२८।आचो हि स्ववश अव अना|/§ ||तत्वादजः स्मृतः॥तस्मादधिरण्यगमेश्च पुराणेषु निरुच्यत्॥२९॥स्वयंवो निवृत्तस्य कारो बणांग्रतस्तु यः॥न शक्यः परिसंख्यातुं मचवषरातेराप २०॥ 8 ॥|||कल्पसंख्यानिवृत्तस्तु परार्था अणः स्यतः ॥ तावत्त्वे सोस्य कालोन्यस्तस्याति भ्रतिुद्धयते ॥२१॥ कोटिवषैसदस्राणी शृहभूतानि यानि च ॥ सम् || || तीतानि कल्पानां तपरे ठ ये ॥ ३२ ॥ यत्स्वयं वत्तेते कल्पो वारादस्तत्रिवोधत ॥ प्रथमं सांमतस्तेषां कल्यो वै वत्तते च यः ॥ २३ ॥ पर्णे ( ¢ ||यगसदले तु प्रिपाल्यं नरेशः ॥२९॥ इति रहा महापुराणे वायुभोकते पूवेभागे भथमे क्रियापाद रोकृकल्पनं नाम चतुर्थोऽष्यायः॥४।॥शरीघूत || ` उवाच ॥ आपोऽ स्वगा आसत्नेतस्मिन्परथिवीतरे।'शांतवातैः पलीनेऽस्मन् पाज्ञायत फरंचन ॥१॥एकाणेबे तदा तस्मब्र्े स्थावरजंगमे विभवति |च
-0. (11111551 ©118\/8॥1 \/818088। (0661010. 1011260 0\/ 6810011 ० ` ॥ 4: :
[>]
|4
॥ 1
॥&
¦ 1
यृ व ग - ~+ [ए कः 2। ज कः == = = = = आ =-= >
क ®
= ० = = =
(==
क = 9 च = = 9 ज ज ० = = ॐ = = ऋ =
स त्रन्ना सहला्षः सहसपात्॥ २ ॥ सरलशीष परुषो रकमवर्णो द्यतीद्रियः ॥ ब्रह्म नारायणाख्यस्तु सुष्वाप सलिङे तदा ॥ ३॥ | स्तु शन्यं छोकमवेक्षत ॥ इमं चोदादरंस्यच छकं मारायणं प्रति ॥ ४ ॥ आपो नारा इति प्रोक्ता आपो वै नरसूनवः ॥ अयनं तस्य ताः प्रोक्तास्तेन
तपाः ॥ १६ ॥ वेद्स्कैधो इविगंन्धरेव्यकव्यादिवेगवान् ॥ प्रागंशकायो तिमाच् नानादीक्षाभिरन्वितः ॥ १७ ॥ दक्षिणाहद्यो योगी अद्धास त्वमयो विभुः ॥ उपाकर्मरुचिश्चैव मरवम्यतभूषंणः ॥१८॥ नानाछन्दोगतिपथो युद्योपनिषदासनः ॥ मायापत्नीसहायो वै गिरिशरंगमिवो च्छयः॥ १९ ॥ अहोरत्रकषणधरो वेदांगश्चतिभुषणः॥ आज्यगंधः खवस्तुडः सामथोपस्वनो महान् ॥ २० ॥ सत्यधमेसयः श्रमिान् कमविक्रमस त्तः ॥ प्रायथित्तनखो घोरः पञ्चुजावमेदामखः ॥ २१ ॥ उदरा तांजो दोमल्गः फलषीजमहौषधीः ॥ वार्ध॑तरात्मसघ्रस्य_ नास्मिकसोमशोणितः ॥
तेनाभिना विटीनास्ते पवता युवि स्वंशः ॥ २५॥ व तस्मिन् वायुना यत्त संदिताः ॥ निषिक्ता यजयनासंस्ततरत्ाचोभवत् ॥२३॥ ततस्तेषु प्रकरणिषु रोकोदधिगिरीस्तथा ॥ विश्वकमां कल्पादिषु पुनःएनः ॥२७॥ सससुद्रामिमां पृथ्वी सतद्रीपां सपत॑ताम् ॥ भरदा तुरो रोकान्पुनःपुनरकल्पयत्॥ २८ ॥ रोकान्प्रकल्पयित्वा च प्रजासगं ससजं ह ॥ ब्रह्मा स्वयभूभगवान् सिश्ञधविधाः भजा: ॥ २९ ॥
((-0. 1\॥८1114/5511॥1 8118811 \/8181/185। (01661011. 14111260 0 6810011
नारायणः स्मृतः ॥ ^ ॥तुर्यं युगसदखस्य वसन्कारशपास्यतःौस्वणंपतर परुते ब्रह्मत्वादशकारणात् ॥&॥ बह्मा तु सिरे तस्मिन्रवाय् श्रत्वा तदा| चरन् ॥ निशायामिव खघयोतः प्राबृटकारे ततस्ततः ॥ ७ ॥ ततस्तु सिके तासन विक्ञायांतग॑ते महत् ॥ अनुमानादसंमूढो भूमेशुढ्रणं भ्रति ॥ |° ॥ < ॥ ॐ“काराषटततु तन्यां कटपादिषु यथा रा ॥ ततो महात्मा मनसा दिव्यरूपमवितयत् ॥ ९ ॥ सङिख्वप्ठेतां शमि दृष्टा स॒_समधितयत् ॥ |¢ कि तु रूपमहं कृत्वा सिलादुदधरे महीम् ॥ १० ॥ जलीडासयचितं वाराहं रूपमस्मरत् ॥ अदृश्यं सवभूतानां वाङ्मयं ऋ्मसंक्ञितम् ॥ ११॥ | दशयोजनविस्तीणेमायतं शतयोजनम् ॥ नीरमेधप्रतीकाशं मेषस्तनितनिःस्वनम् ॥ १२॥ मदापवंतवष्माणं शरेततीश्णो्रदंष्िणम्॥ विचयुदधिष्रती || काशमादित्यसमतेजसम् ॥ १३ ॥ पीनघृ्तायतस्कंषं विष्णुकिकमगामि च ॥ पीनोत्रतकरीदेशं गृषरक्षणप्रूजितम् ॥ १४ ॥ आस्थाय रूपमतल|& वाराहममितं हरिः ॥ प्रथिव्छुद्धरणाथोय प्रविवेश रसातलम् ॥ १९५ ॥ दीक्षासमाप्तीशिद्रः ऊतुर्दतो जदूयुखः ॥ अथिनजिह्वो दभेरोमा बह्मशीरषो महा
॥ २२ ॥ भक्ता यज्ञवराहाताचापः संप्राविशत्युनः ॥ अग्निसंछादितां भूमिं समामिच्छन्भजापतिम् ॥२३॥ उपगम्याजदवितामद्शवाद्यसमन्यसत् ॥ | सायुदराश्च ससुर नादेयाश्च नदीषु चं ॥ प्रथक् तास्तु समीकृत्य प्राथिव्यां सोचिनोद्िरीय् ॥ २७॥ प्राक्सर्गे दह्यमानास्तु तदा संबतकाभ्रिना ॥ |,
(
६
छ
क
| 1 ५1 । सृष्ट तदरपं कस्यादिषु यथापुरा ॥ तस्याभिध्यायतः सगं तद् वे इदधिपवेकम् ॥ ३० ॥ प्रधानसमकाले च प्रादुभतस्तमोमवः ॥ तमो मोद्य | महामोदस्तामिसरो शंधसंक्ञितः ॥३१॥ अविद्या प॑चप्येषा प्रादुशरेता महात्मनः ॥ पंचधावस्थितः सगो ध्यायतः साभिमानिनः ॥ ३२॥ सवंत 1 स्तमसा चैव बीजङ्कभरतावृताः ॥ बदिरंतश्चाप्रकाशस्तथानिःसंज्ञ एव च ॥ ३३ ॥ यस्मत्तेषां कृता उदः दुःखानि करणानि च ॥ तस्माच सघ | | तात्मानो नगा सख्याः भकीतिताः ॥ २४ ॥ स॒ख्यस् तदादूतं दषा ब्रह्मात्मसंभवः ॥ अप्रतीसमनाः सोथ तदोत्पत्तिममन्यत ॥ २५ ॥ तस्याभि|॥ ||व्यायतश्नान्यस्तियक्सोतोभ्यवतेत ॥ यस्मात्तियेषिव्तेत तियेक्सोतस्ततः स्मृतः ॥२६॥ तमोबहुत्वात्ते सवे दयज्ञानबहुलाः स्श्रताः॥ उत्ाबप्राहिण | ॥| ९ चैव् तेऽज्ञाने ज्ञानमानिनः ॥ २७॥ अकृता अर्हमाना अष्टाविशद्विधाल्मिकाः ॥ एकादशेद्वियविधा नवधात्मादयस्तथा ॥ २८॥ अष्टौ व तााबा|#॥ [७ तेषां शक्तिवधाः स्मृताः ॥ अंतःप्रकाशास्ते सवं आता बहिः पुनः ॥ ३९ ॥ तियं सरोतस उष्यते वश्यात्मानधिसंज्ञकाः ॥ ० ॥ तिय 8 ` | सोतस्तु सह वे द्वितीयं विश्वमीश्वरः ॥ अभिग्रायमथाद्ूतं दष्टा सगः तथाविधम् ॥ ४१ ॥ तस्यामिष्यायतो योन्त्यः सात्विकः समजायत ॥ || [| उद्धेषोतस्वतीयस्तु तद्व चोद्धं व्यवस्थितम् ॥ ४२ ॥ यस्मादृद्धं न्यवत्ततः तददधेखोतसंजञकम् ॥ ताः सुखं प्रीषिवहला बाहिरंत् व्ताः||९॥ |ब्||॥ ४३ ॥ मकाशा बदिरंतच उद्धसोतःप्रजाः स्मृताः ॥ नव धाताद्यस्ते बे तु्ात्मानो बुधाः स्मरताः ॥ ४४ ॥ उद्धसरोतस्तरतीयो यः स्परतः सवेः|ॐ| ८) ॥ 6 |संदवकः ॥ अद्धलातःसु सृष्टेषु देवेषु स तदा प्रथः ॥ ५९. ॥ भीतिमानभवद्रह्मा ततोन्यं साभिमन्यत ॥ सगंसन्यं सिदृश्स्तं साधकं पुनरीशरः||£। | ॥ ®& ॥ तस्याभिध्यायतः सु सुस्याभिष्यायिनस्तदा ॥ माद्बेभो मोतसगेः सोवांख्सोतस्तु साधकः ॥ 9७.॥ यस्मात्तेवाक्भवत॑ते ततं वार्स्रोतस् । ॥
|
१ ५ ह
| स्तु ते ॥ ते च मृकाशबहलास्तमस्पृष्टरजोधिकाः ॥४<॥ तस्मात्त दुःखहा ग्रूयोधयच कारिणः ॥ प्रकाशा बहिरेतश्च मचष्याः साधकाश्च ते॥४९॥ || सक्षणेनोरकायेत्तरष्टपा च व्यवस्थिताः ॥ सिद्धात्मानो मनुष्यास्ते गंयैः सह धर्मिणः. ॥ ९० ॥ पंचमोुग्रहः सगः चतुद्ध स व्यवस्थितः ॥ विप || [द| येयेण शक्तया च सिद्धसुस्यास्तथेव् च. ॥ ५१ ॥ निषत्ता वतंमानाश्च प्रजायंते पुनःपुनः. ॥ भूतादिकानां सत्वानां षष्ठः सगः स उच्यते|| ` | । स उच्यते ॥ वैकारिकस्तूतीयस्तु चैद्वियः सगं उच्यते ॥ 48 ॥ इत्येते श्राताः सगां उत्पत्रा बद्िप्वैकाः ॥ स॒ख्यसगेश्वतथ॑स्त॒ सख्या वै स्थावराः|| `` `
छ ^` १ ४ ५ ॥ ^ +». < ति्यदसरोतसस् त 4 तेयैग्योनस्त॒ वि | तथोद्धखोतसां ध ॐ ६ दैवत : = ५ । ^ द 4.2 ५ न ज म [० € > ४ ए सगं ॥ 9-4०-१ उच्यते न नक = तबोद्धस्रोत 1 शि? १५ ५ "= ७.५, । ` 8. स्प्रता % ८ ५ ॥ ष क श. © 4 ॥ & „> 2 - न्व १ > सप्तमः । त ॥ | {ह - "५ म (८ न १५ ~. न व क | & ९९ ५ ह ॥ ॥ ॥ प्रचम क 4 क ध ॥ 1 क क. स 4 माष च 9 8 ॐ # # ~ १९ ५8 इ >> र (\ ( ` 9५ । + च न छ ~" ६। च ॥ छ. "५ । + पो , च ` ॥ + 9, ,*७८-९8. घां ४ श्व ह क > „1 + अ ष ए भ 1. 1.9 ५ १. ४.६ १०३. = ४ ह ५५ ४ ५ # +. ¢ 9 नि ध । 7 # $ 2. 4 ¢ ४ १ मरः 6. ~ 9 ८ ^ + | क, च्द्धे ह ५ ध ॥ ध ॐ = (4 त 1 1 ४.० स १ श | च => ¢^ ९ # [4 च 4 क .- भ शव^ ६.२ र % । ध † ८ ~ = ष =, 20 > त 4 । ्ः ध, च ,५१ ऋ ति न क = म ¶ 4 # त > च {* ॐ ॐ“ वकण ७ 9, [किर °. #‰ १५१ च ४ (4 [र द [ + कक ` = र र ॥ ह द # ४) 4 ट | ¢ नि ‰+ न कः >+ =, < । (0 = न ति ॥ि { श् ॥ ¢ स ७ ढ् ब ५ $ + 6 8) +
८4 1 ® 3 - ` ©-0. ५५॥11५॥७1५ ९118५८81 \/8/8188¡ 06011001. 0010266 0/चवनाी1 = = == थ ४- "क: । * व~ 9, ९ म ध ०९१91 न ~ 1. = + 44. 4 9 9 ~" “2५१
ब्र. पु. 1 ७॥
१ क
||स्थितस्सोऽपि सवेभरतषु कृत्स्रशः।॥द०॥ विप्ययेण शक्तया च बुद्धया सिद्धया तथेव च ॥ स्थावरेषु षिपयासस्तियग्योनिषु शक्तितः ॥ ६१ ॥ | ( ५ मानो मष्यास्तु पुटिदैवेषु कृत््रशः ॥ अथो ससज वे ब्रह्मा मानसानात्मनः समान् ॥ ६२॥ वेव््येन तु ज्ञानेन निवृत्तास्ते महौजसः ॥ संबुदधययैव |
|नद्भ्ैव वनस्पर्तान् ॥ ६६ ॥ ओषधीनां तथाःमानो ह्यारंमनो वृक्षवीरुधाम् ॥ रताः काष्ठाः करश्चैव सुहृत्तीः संधिराव्यडाः ॥ ६७ ॥ अद्वेमा|§ । । | $$
{|खनत्। देवाव पितृंश्चैव चेरेमा वदिताः परजाः ॥ ६९ ॥ भम्बगिरा मरीचिश्च पुरस्त्यः पुरुः ऊतुः ॥ दकषोभिश्च वसिष्ठश्च सोऽपरजन्नव ॐ
५ | िस्तथेव च ॥ पुलस्त्यश्च तथोदानाब्यानात्तु पुरदस्तथा ॥ ७५॥ समानतो वसिष्ठश्च ह्यपानामिमेमे कतुम् ॥ इत्येते बरह्मणः अष्ठाः पवा वै उादश
ॐ ( ते वंशा दिव्या देवगणान्विताः॥श्रियावन्तः प्रजावन्तो महषिभिरलक्ृताः ॥ ८३॥ प्राणजांस्त॒ स दङ्ञा वे ब्रह्मा दादश सालिकान् ॥ ततोऽखरन्पि |
अष्मोतु्रहः सगः सापिकस्तामस्अ सः ॥ 4७॥ पचेते वेकृताः सगः पराकृताया्चयः स्मृताः ॥ पर्ृतो वैकतथैव कौमि नवम स्यतः ॥ ५८ ॥ || प्राकृता बुदधिपूवोस्तु जयः सगोस्तु वैकृताः ॥ बुद्धिपूवोः प्रवतेयस्तद्रगां बाह्मणास्तु वे ॥ ५९ ॥ विस्तराच्च यथा स्वँ कीत्य॑भानं निवोधत॥ चतुद्धौ च|
€ नामाथो अपवृत्ताखलयस्त॒ ते ॥ ६३॥ अ्ष्ठैव भजासर्ग मतिसर्ग ततस्ततः ॥ बरह्नातेषुव्यरकेख ततोन्यान्साधकान्पृन् ॥ ६९ ॥ स्थानाभिमानिनो दवाः पनत्रहनाठशासनम् ॥ अ भृरतस्टयवस्था ये स्थानिनस्ताम्िबोध मे ॥ ६4 ॥ आपेभिः पृथिवी वायुरन्तरिकञो दिं तथा ॥ सगो दिशः ससुरा |4
क
साश्च मासाश्च अयना्द्युगानि च ॥ स्थाने स्रोतःस्वभीमानाः . स्थानाख्याग्ेव ते स्मृताः ॥ &८ ॥ स्थानात्मनः स पृक्ष त॒ ततोन्यान्स तदाऽ | मानसान् ॥ ७० ॥ न् ब्रह्माण इत्येते पुराणे निश्चयं गताः ॥ त्मा यथात्मकानां तु सर्वेषां बह्नयोगिनाम् ॥ ७१ ॥ ततोऽघ्ृजतनत्हरा रर रषा | |तमसंभवम् ॥ संकल्पं चेव् धम च सवैषामेव पवतो ॥७२॥ सोऽपरजद्धयवसायं तु र्मा भतं सुखात्मकम् ॥ संकल्पाचैव संकल्पो जज्ञे सोऽव्य्तयो | ¢ |निनः ॥ ७३ ॥ प्राणादक्षोऽपरजद्वाचं चक्षुभ्यौ च मरीचिनम् ॥ भगश्च खदयाजज्ञे षिः सङ्ल्योनिनः ॥ ७४ ॥ शिरसश्वांगिराश्चैव भरोजाद्
स्मृताः ॥ ७६ ॥ धमोद्यः प्रथमजा विज्ञेया ऋ्मणः सुताः ॥ भृगादयस्तु ये सृष्टा न च ते वह्मवादिनः ॥ ७७ ॥ गृहमेधिपराणास्ते विज्ञेया ह्मणः ४ |उताः॥ द्ादशेते परसुय॑ते सह रुद्रेण च द्विनाः॥७८॥ऊतुः सनत्छुमारशच द्ववितावृ्धेरेतसो ॥ पूरवोत्यत्तो परा घेतो सर्वेपामपि एवंो॥७९॥व्यतीतौ सुप्ते | ् |कत्पे पुराणो रोकसाधक .॥ विरजेतेऽन् वै रोके तेजसाकषिप्य चात्मनः ॥ ८ ॥ तामौ _योगधमाणावारोप्यात्मानमात्मना ॥ नाधमं |व छ च कामं च वतेयेते महौजसो ॥ ८१ ॥ यथोत्पननस्तथेवेह ङमार इति चोच्यते ॥ ततः सनल्मारेति नाम तस्य प्रतिष्टितम् ॥ ८२॥ तेषां दादश |
ॐ ऋ चक
॥ ((-0. 1\/॥(11114/5511॥1 21188 \/8/8/185। (01661010. 14111260 0 66810011 ] 4
1 [~ » = यो) " न म > 9 ‹
|
जर. पू. 9 |वे रेशवयण तु तत्समाः ॥ सर्ति ्रह्मणा तुल्या ख्येण त्रिषयेण च् ॥ १११॥ त्ञ ते छवृतिठते भ्ीतियुक्ताः स्वसंयुताः ॥ अवश्यभाविनार्थेन | व्य्. मा. 1 ८॥ | ततते स्तयम् ॥ ११२॥ नानाविनामिसंबध्यास्तदा तत्कालभाविताः ॥ स्वपतेऽइदटिपतं हि बोधो मनति १ यथा ॥ ११३॥ तत्काठभाविते तेषा. पा. 9 तथा ज्ञां प्रवत्तेते ॥ प्त्यादारस्त॒ भेदानां तेषां दि न त् छष्मिणाम् ॥ ११४ ॥ तैश्च सार्थं भरवतैते कायणि कारणानि च ॥ नानात्वदर्शिनां तषां बरह्म `ˆ “` ||लोकनिवासिनाम् ॥ ११५ ॥ विनिवृत्तविकारणां स्वेन धर्मण तिष्ठताम् ॥ वुल्यलक्षलणिद्ास्वु श्चभात्मानो भिरंजनाः॥११६॥ प्राते करणोपेताः। अ. ९
षु स्वात्पन्येव् व्यवस्थिताः ॥ पस्थापा्थत्वा चात्मान प्रङ्ृातस्त्वष तत्वतः ॥११७॥ पुरूषान्यबहृत्वन म्रताता न प्रवतत ॥ म्रवतत एनः समस्तवा साक ( | $|रणात्मनाप् ॥ ११८ ॥ संयोगः प्रछृतिरेया युक्तानां तखदशिनाम् ॥ तयोपवर्मिणी तेषामपुनभोरगाभिनाम् ॥ ११९ ॥ अभावतः पुनः सत्यं शता | |नामाषषामिव ॥ ततस्तेषु गतेषुष्धं अरोक्याचु खदात्मसु ॥ १२० ॥ ते सारद थमेदर्छयकस्तदानासादितस्तु षै ॥ तच्छिष्या ये इ तिष्ठ॑ति कल्पद्। उपस्थिते ॥ १२१ ॥ गंघवोदयाः पिशाचाश्च माडंषा ब्राह्मणादयः ॥ पशवः पक्षिणश्चैव स्थावराः ससरीरषाः ॥ १२२ ॥ तिष्ठस तेषु तत्काछं | पृथिवीतल्वािषु ॥ सदस यच्च रश्मीनां सूयस्येह विनश्यति ॥१२३॥ ते स॒प्त रश्मयो भूत्वा एकैको जायते रविः ॥ कमेण शतमानास्ते जीष्ोकान्य दहत्युत ॥ १२४॥ जंगमान्स्थावरंश्ेव नदीः सर्वा पवेतान् ॥ शुष्के पूवंमनाव्ृ्टया यैस्तैशव प्रतापिताः ॥ १२५॥ तद् ते विवशाः सरवे निदग्धा सूयेरश्मभिः ॥ जगमाः स्थावराश्चैव धमाधमादिकास्तु वे ॥ १२६ ॥ दग्धदेहास्तदा ते त॒ ध्रूतपापा थुगात्यये ॥ ख्यातातपा बिनिखेक्ताः ञ्चभया चा तिवधय॥ १२७॥ ततस्ते छ्युपप्यते वुर्यश्पेजेनैजंनाः ॥ उकतवा रजनीं ते च ब्ह्मणोव्यक्तजन्मनः ॥ १२८ ॥ पुनः सर्गे भवंतीह मानस्यो |ॐ ब्रह्मणः भ्रजाः ॥ ततस्तेषु प्रपत्नषु जनेखचैरोक्यवासिषु ॥ १२९ ॥ निद्ग्धेषु च रकेषु तद् सूर्यस्तु सप्तभिः ॥ वृष्या कितो एवितायां विजनेष्वणेवेषु | |वा ॥ ३१३० ॥ सयुद्राञेव् मेघाश्च आपश्चैवाथ पा्थवाः ॥ शरमाणा बजन्त्येव सलिलाख्यास्तथाचलाः ॥ १३१ ॥ आगतागतिकं चैव यदा| तु सङ्क बहु ॥ संगयेमां स्थितां भ्रामिमणवाख्यं तदाऽभवत्॥ १६२ ॥ आमाति यस्माचाभासाद्धाशब्दः कातिदीपिष ॥ स सवैः समदुप्राप्ता |
मासां भाभ्यो विभाव्यते ॥ १३३ ॥ तदंतस्तसेते यस्मात्सवीं पृथ्वीं समंततः ॥ धातुस्तनोति विस्तारं ततोपतनवः स्मृताः ॥ १३० ॥ |© ¢ शार इत्येव शीर्णे तु नानाथ धातुरुच्यते ॥ एकाणेवे भवंत्यापो न् शाणास्तेन ता नराः ॥१३९ ॥ तस्मन् यगसुदस्ताते संस्थिते व्र्मणोहानि ॥ व | ॥ <॥ | तावत्कारं रजन्यां च वतेन्त्यां सछिलात्मनः ॥१३६॥ ततस्ते सलि तस्मिन् न्टभ्नौ पथिवीतके ॥ प्रशातवातेधकारे निराङोके स्मततः॥ १२३७॥ ||
& ((-0. 1\/॥(1111415511॥ 21188 \/8/8/185। (01661011. 01411260 0 6681001
क ® # म.५ ^ । ~ र | | यनवाधिष्ठितं इदं त्न्मणः पुरुषः श्रुः ॥ विभागमस्य रोकस्य प्रकत पुनरैच्छत ॥ १३८ ॥ एकाणेवे ततस्तस्मत्रठ ू |.
<<
र गमे ॥ तदा भवतिस त्मा सदखा्षः 1 । ३२९ ॥ सदस्रशीष। पुरुषो रुक्मवणों हतीद्वियः ॥ ब्रह्मा नारायणाख्यस्तु सुष्वाप सखि तदा ॥॥/॥॥ @|॥ १४० ॥ सत््द्रेकालमबु्स्तु स शल्यं राक्षत ॥ उनेनायेन पादेन पुराणं प्रिकीतितम् ॥ १४१ ॥ इति शीब्ह्नांडे मदहाएुराणे वायुप्रेत पूवं ||9| ( भगिभ्रयम् मरक्रियापाद लोककल्पनं नाम पंचमोऽध्यायः ॥ 4 ॥ सूत उवाच॥ इत्येवं प्रथमं पाद् प्रत्यर्थं परकीततितम्॥ थत्वा तु संहृटमनाः कपियः ॥ |
स्शयायाति ॥२४अराघ्य् वचसा सृत तस्याथ त्वपर! कथाम् ॥अथ प्रति क्यज्ञः प्रतिसंधिः प्रचक्षते ॥ २॥ समतीतस्य कस्पस्य वतेमानस्य चान ( । € य: ॥ कल्पयोरतरं यत्र मरतिसंधिश्च यस्तयोः ॥ एतद्वदितमिच्छामि यथावत्डशखो श्यामे ॥ ३॥ कापेयनैवरुक्तस्तु सूतः ्रवदतां वरः ॥ ञैठोक्यस्यो || | व इत्स्मास्यातुय॒पचकरम ॥ ४ ॥ सूत उवाच ॥ अन वे वणयिष्यामि याथातथ्येन सुव्रताः ॥ कल्यं धतं विष्यं च प्रतिसंधिश्च यस्त | || ६ |योः ॥ ५ ॥ मन्वतराणि कस्पेषु यानियानि चसुन्रताः॥ यश्चायं वतते कल्पो बारादः सप्रतःश्भः॥ &॥ अस्मात्कस्यात् यः पूवैः कल्योतीतः सना “ च | त्नः ॥ तस्य् चास्य् अ कट्पस्य मध्यावस्थां निबोधत ॥ ७ ॥ अत्यागते पूर्वकल्पे भातसांधे विनानघाः॥ अन्यः पकतते कल्पो जनलोकादयः पुनः|| (4 < ॥ वयुच्छिननमतिसषिस्तु कस्पात्करपः परस्परम् ॥ व्युच्छि्यंते भरजाः सवः कल्पति सर्वशस्तदा ॥ ९ ॥ तस्मात्कल्याच्च क्यस्य प्रतिसंधि| & न विद्यते ॥ मन्तर युगाख्यानाम्विच्छितरास्तु संथयः॥ १० ॥ परस्परात् भवततत मन्वंतरयुगैः सह ॥ उक्ता ये मकरियारथन् पूवैकल्पाः समासतः ॥ ¢ ||| 3१ ॥ तेषां पराद्धकत्पानां पवां यस्मात्न यः परः ॥ आसात्कस्पे व्यतीते वै परादवौत्परमस्तु यः ॥ १२॥ कल्यास्तवन्ये भविष्या ये द्यपरादे || १ गणीकताः ॥ थम. सव्रतस्तपा कल्पा या वत्तत द्विजाः ॥ १३॥ अस्मिन्पूर्वे पर्दे तु द्वितीयः प्र उच्यते ॥ एष संस्थितक्ालस्व प्रत्याह्यरस्ततः॥॥ स्मृतः ॥ 9 ॥ अस्मात्कस्पात्ततः पूवं कस्पोतीतः एरातनः ॥ चतुयुंगसदस्रति सह मन्व॑तरैः पुरा ॥१५॥ क्षीणे कल्पे ततस्तस्मिन् दाहकाल उप|/#| ` [स्थिते ॥ तस्मिन्काठ तद् देवा आसन्वेमानिकास्तु ये ॥ १६ ॥ नक्षत्रमदताराश्च चंदरसयांदयस्त॒ ते ॥ अटाविंशतियताः कोरयस्तु यकतातम॥8।
0-0. ॥५५।11८५॥९51५ 2112५/811 \/818/185| 00160110). 21011260 0\/ 60680011 44
|| नाम् ॥ १७ ॥ मन्वंतरे यथेकस्मिन् स तथा ॥ जीणि कोटिशतान्यासन् कोस्य द्विनवतिस्तथा ॥ १८ ॥ अथाधिकासप्तति्र सदस्ाणां 1. ० 4 6 | रा स्ता ॥ एकैकर्मिस्तु कस्ये वे देव् वैमानिकाः स्मृताः ॥ १९ ॥ अथ मन्वंतरेष्वासंतुदंशसु खे दिषि ॥ देवाश्च पितस्यैव ऋषयोमृत् 0. (@(पस्तथा ॥ २० ॥ तेषामनुचराश्चैव पल््यः पु्ास्तथेवं च ॥ वणाश्रमातिरिक्ताश्च तस्मिन्काखे त॒ से स॒राः ॥ २१ ॥ तैस्तैः सायुज्यगैः सादं || 0 ¶ । | 9, ह ८ | = । ह ५ | कः ग “ 2 -ः ^ ठ & 1 ष १५, । 8 8 # द स ५) 0
ब्र. पु. ॥२॥
:&
43
<
।
कः
& |
ध
देन त्यक्तस्यानानि भागशः ॥ महर्लोकाय संवि्ास्ततस्ते दधिरे मनः ॥ २९५ ॥ ते युक्ताचपपदयते मइतीं च शुरीर्कि ॥ विशिखाः 4 मानसीं सिद्धिमास्थिताः ॥ २६॥ तेः कल्पवासिभिः सां महानासादितस्तद् ॥ ब्राह्मणैः शियेवशस्तग्चैःधापरजैनेः ॥ २७ ॥ गत्वा तु ते मह
£| रश्मिभिः ॥ ४७ ॥ जंगमाः स्थावराश्चैव धमोधमात्मकास्तु वे ॥ दग्धदेहाः तदा ते तु धूतपापा युगांतरे ॥ ४८ ॥ ख्याता तपाविनिेक्ताः भया
प्रते वस्तुमये तदा ॥ तल्यनिष्ठाभवन्सव रते द्यभतसंवे ॥ २२॥ ततस्तेवश्यभावित्वाद् इद्धाः पयोयमात्मनः ॥ अलोक्यवासिनो देवा इह तानाभिमानिनः ॥ २३ ॥ स्थितिकाठे तद् पणें आसन्ने पथिमोत्तरे ॥ कत्पावसानिका देवास्तस्मिन्प्राते शयुपष्टवे ॥ २४ ॥ ततोत्सुका विषा
क, सोद्रेगा
लोकं देवसंवाअतुदेश ॥ स्ततस्ते जनलोकाय साद्रेगा दधिरे मनः ॥ २८ ॥ एतेन कमयोगेन ययुस्ते कल्पवासिनः ॥ एवं देवयुगानां त॒ सहस्राणि |ॐ प्रस्परम् ॥ २९ ॥ विशुद्धिबहुलाः सवं मानसी सिद्धिमास्थिताः ॥ तः कल्पवासिभिः साधं जन् . आसादितस्तु वै ॥ ३०॥ तञ कल्यान्द्श स्थित्वा सत्यं गच्छंति वे पुनः ॥ गत्वा ते बरह्लोकं वै अपरावर्तिनीं गतिम्॥ ३१॥ आधिपत्यं विमाने वे एेश्वयणतु तत्समाः ॥ भवंति ब्रह्मणा तत्या | पेण विषयेण च ॥ ३२ ॥ त्र ते श्चवतिष्ठते प्रीतियक्ताश्च संयमान् ॥ आनंदं ऋणः प्राप्य सुच्यंते बरह्मणा सह ॥ ३३ ॥ अवश्यभाविना ।
ॐ थेन प्राकृतेनैव ते स्वयम् ॥ मानाचनामिः संबद्धास्तदा तत्कालभाविताः ॥ २९ ॥ स्वपतो बुद्धिपवं तु बोधो मवति वै यथा ॥ तया तु भाविते सेवां
तथानंदः परवत्तेते ॥ ३५ ॥ म्रत्यादरिस्तु मेदानां येषां मित्रानि शुष्मिणाम् ॥ तैः सार्ध वदधते तेषां कायोणि करणानि च ॥ ३६॥ नानात्द्िनां तेषां ब्रहमखोकनिवासिनाम् ॥ विनिवृत्ताधिकारणां स्वेन धमेण तिषठताम्॥ ३७॥ ते तुल्यलक्षणाः सिद्धा श्चुद्धात्मानो निरजनाः॥ प्राक्त करणोपिताः|8 स्वात्मन्येव व्यवस्थिताः ॥ ३८ ॥ मख्यापयितवा चात्मानं प्रकृतिस्त्वेष तत्वतः ॥ पुरुषान्यबडत्वेन म्रतीता तत्वतेते ॥३९॥ प्रवति पुनः सगे तेषां | 4 साकारणात्मनाम् ॥ संयोगे अ्कृतिज्ञेया सक्तानां तत्वदशिनाम् ॥ ४० ॥ तरोपवगिणां तेषां न पुनमगेगामिनाम् ॥ आमावः एुनश्त्यत्ः शा तानाम |§ विषायिव ॥ १ ॥ ततस्तेषु गतेपृष्वं अरोक्येषु महात्मसु ॥ एतैः साधं मदरछोकस्तदानासादितस्तु वै ॥ ४२॥ तच्छिष्या वै भविष्यंति कल्पदाह उपस्थिते ॥ गंघवायाः पिशाचा मानुषा ब्राह्मणादयः ॥ ४२॥ पशवः पक्षिणश्चैव स्थावराश्च सरीसयाः॥ तिष्ठतु तेषु तत्करं पृथिवीतलवासिषु ॥ 98 ॥ सहसरं यत्त रश्मीनां स्वयमेव विभाव्यते ॥ तत्सप्तरश्मयो भूत्वा एकैको जायते रविः ॥ ४९ ॥ कमेणोत्तिष्मानास्ते अीकान्य ददत्युत ॥ जंगमाः स्थावराश्चैव नयः सवे च पवताः ॥ 9३ ॥ शुष्काः पूवंमनाव्ृ्टया सू््येस्ते च प्रधूपिताः ॥ तद् तु विवशाः सवं निद॑ग्धाः सूय
((-0. 1\॥(11114/5511॥ 11881 \/8/81/185। (01661101. 14111260 0\/ 86810011
८.
¢ । । ततस्ते हयपपदयत् तस्यखूपेजेनेजंनाः ॥ ४९ ॥ उपित्वा रजनीं तच ऋ्मणोव्यक्तजन्मनः ॥ पुनः सगे मवंतीह मानसा ब््मणः | ॥ ॥ 4० ॥ ततस्तपूपपन्नषु जनंश्ैकोक्यवासिषु ॥ निरदग्धषु च रकेषु तदा सूरथेस्तु सप्तभिः ॥ ५१ ॥ ब्रष्टया क्षितौ फवितायां विजने प्वणेवेषु च ॥ सासुदराशैव मेघाश्च आपः सवां पारथिवाः॥५२॥शरमाणा व्रजंत्येव सङिलाख्यास्तयायगाः॥ आगतागतिकं चैव यदाःतत्सलिरं बह ( ॥ ५२ ॥ सखायमा स्थता भराम अणवाख्य तदाभवत् ॥ आभाति यस्मात् स्वामासो भाशब्दो म्यापतिदीपिषु ॥ 48 ॥ सवतः समनुप्ाप्त्या तासा ||4 चाम्भो विभाव्यते ॥ तदतस्त॒युते यस्माट्सवी पृथ्वीं समंततः ॥५५॥ धातुस्तनोति विस्तारे नचैतास्तनवः स्मरताः ॥ शर इत्येष शीर्णं ठ नानार्थो | धातुरुच्यते ॥ ५8 ॥ एकाणवे सवत्यापां न शीघरास्तेन ते नराः ॥ तस्मिन् युगसहस्रान्ते संस्थिते बह्मणोहानि ॥ 4७ ॥ तावत्कारे रजन्यां च ˆ वत त्यां सकिलात्मना ॥ ततस्तु सरि तस्मन्न्टाभ्रौ पृथिवीतरे ॥ ५८ ॥ अरशांतवतिथकरे निरारके-सम॑ततः॥ एतेनाधिष्ठितं डीदं त्ह्मा स युरुषः| युः ॥ ५५९ ॥ विभागमस्य रोकस्य भकं नरच्छत ॥ एकणेवे तदा त्म स्थाव्रजंगमे ॥ ६०॥ तदा भवति स व्रा सदवरक्षः सह् | पात् ॥ सद्सशीप परुषो रुक्मवणां भितेद्रियः ॥ इमं चोदाहरंत्यत्र कं नारायणं भरति ॥ ३१ ॥;अपो नारास्तत्तनव इत्यथांनवयश्चम ॥ आप्यं || माणास्तास्ते तेन नारायणः स्मृतः ॥ ६२॥ सदसशीपो सुमनाः सदखपात् सईखचचुवैदनः सदसत् ॥
"परप निरुच्यते स्वत्: ५ छुमनाः : सदस्रवाडः भथमः अजापतिघ्लयामयोः | यं पुरुषो निरूच्यते ॥३३। ।आदत्यवणा भुवनस्य गोप्ता एको द्यमूतः प्रथमस्त्वसौ विराट् ॥ हिरण्यगर्भः पुरुषो महात्मा संपयते तै मनसः परस्तात् /9 ||| ६९ ॥ कल्पादौ रजसेद्विक्तो ब्रह्मा त्वाऽपनलजाः ॥ कर्पांते तमसोदविक्तः कालो भूताग्रसत्युनः ॥ &« ॥ स तरै नारायणो भरता सेद्वि्तो |9 ( जलाराय्॥ =| विभज्य चत्मान् चैरोक्ये सुम्भ्ततततं 1 &६ ॥ सृजति रसते चेव वीक्ष्यते च् पिभिः स्वयम् ॥ एकाणेवे तदा तस्मित्रषट स्थवरजं ( षु प तमनिसतमहत्मिगत महलकि कारं सपं महषयः ॥ ६९॥ 1 काठे महपैयः॥ स॒त्याद्यस्तथात्व्टो कल्ये लीने महषयः ॥. तदा |
त्प्रिगतं पराम् ॥ ७० ॥ मनिष्पत्तिरुच्यते ॥ यस्माहपतिसत्वेन महत्तस्मान्महपैयः ॥७१॥ महरोकिस्थितेटंटः |~ कालः सुप्तस्तदा च तेः ॥ सत्तायाः स॒प्त ये त्वासन्कस्पेतीते दयः ॥ ७२ ॥ एवं ब्ह्ना तासुताञ्च रजनीषु सदसशः ॥ दषटवन्तस्तदानीताः|||
<=
जाक = किक
प 1 न क
१ =
| |||काट सुप्तं महषयः ॥ ७३ ॥ कल्पस्यादौ सुबहुला यस्मात्छंस्थाश्चतुदंश ॥ कल्पयामास तरे ब्रह्मा तस्माक्स्पौ निरुच्यते ॥ ७४ ॥ स तष्ट | 2
ˆ @&-0. ॥५५11८|९5110 5118५811 \/8/8/188| 06101. 01011260 0 €6810011 8. # क +> 4 -
@ <<
श्छ
स्भूतानां कट्यादिषु पुनः पुनः ॥ व्यक्ताव्यक्तो महादेवस्तस्य समिदं जगत् ॥ ५५॥ इत्येष प्रतिवन्धः कीततितः कत्पयोद्वोः ॥ सामं र
||ह तयोमेष्ये भागवस्था वभूव इ ॥ ७६ ॥ कीतितस्तु समासेन पूवकरपे यथातथम् ॥ सांपृतं सं्त्यामि कस्पमेतं निबोधत ॥ ७७॥ इति # १० ॥ ||| बह्म महापराे वायुप्रोक्ते पूर्वभागे द्वितीये अनुषंगपाद कल्पमन्वन्तराख्यानवणेनं नाम षष्ठोऽध्यायः ॥ &३॥ ॥ सूत उवाच ॥ तल्यं युगपद्षं | | नैशं कारडुपास्य सः ॥ श्रते परहस्ते ब्रहम तूरसगंकारणात् ॥ १ ॥ व्रह्मा तु सङ्के तस्मिन् वधु तदाचरत् ॥ अंधकाशणेवे | (9 | तस्मिन्न स्थावरजंगमे ॥ २ ॥ जलेन समलुव्य सवेतः पथिवीतठे ॥ विभागेन भूतेषु सत्यमत्र स्थितेषु ॑वा ॥ ३. ॥ निशा ३ | |यामिव खब्मोतः राका ततस्तदा ॥ तदा कामेन तरसा मन्यमानः स्वयं धिया ॥ ४ ॥ सोष्ुपायं प्रतिष्ठायां मागृमाणस्तदा | ४ || खवम् ॥ ततस्तु सिे तस्मन् ज्ञात्वा तवन्तगेतो महीम् ॥ & ॥ अंघमन्यतमं उद्धा मेरुढरणक्षमः ॥ चकार तं तु देवोय क |९||स्मृतः ॥ & ॥ सत्यं ङपं वराहस्य इत्वामोऽलु्रिश्य च ॥ अद्भिः संछादितामिच्छन् पृथिवीं स पजापति ॥ ७ ॥ उद्धुपयोर्वीमथ न्यस्ता साप ध || त्यातमतिन्यसत् ॥ सायुदाश्च सखुरेषु नादेयाश्च नदीषु च ॥ ८ ॥ प्रथक्तास्तु समक्त पृथिव्यां सोचिनोद्विरीद् ॥ पाख्सगं दञ्ममाने त प्रा |¢ |¢ | संवततेकाभिना ॥ ९ ॥ तेनाभिना विलीनास्ते पवता थुवि सवशः ॥ शेल्यादेकाणेवे तस्मिन्वायुना येतु संहिताः ॥ १० ॥ निता यन यास || स्तज्वाचलोऽभवत् ॥ स्कन्धाचलत्वादचलाः पवैमिः पेताः स्मृताः ॥ 9१ ॥ गिरयो हि निगीणतादयनातचच शिखोयाः ॥ ततस्तावासयुदधत्य | दितिमंतजेलात्पथुः ॥ १२॥ सप्तसप्त तु वृषोणि तस्या द्रीपषु सप्तसु ॥ विषमाणि समीकृत्य शिलाभिरभितो गिरीन् ॥.१३ ॥ दरीपेषु तेष वभाणि| ९ || चवारिशत्तयैव तु ॥ तावंतः पवेताश्चैव वधीत समवस्थिताः॥१४॥ स्वगौदौ कांतिविष्ास्ते स्वभवेनेव नान्यथा ॥ सप्तद्वीपां सञुदरानि अन्यान्यस्यादुम । ष लम् ॥१५॥ समिविष्टाः स्वभवेन समाधरत्य परस्परम् ॥ भरागाश्चदुरो खोकाशद्रादित्यौ महैः सह ॥ १६ ॥ परवेवमनिमेमे त्र्ा स्थावराणीह सवशः ॥ |||रस्पस्य चास्य र्मा चायः स्थानिनः सुरान् ॥१७॥ आपोगि प्रथिवीं वायुमंतारिषं दिवं तथा ॥ स्वगे दिशः ससुदवंश्च नदीः सर्वीरतु पवेतान् ॥ 1॥॥ १८ ॥ ओषधीनामात्मनश्च आत्मनो वृक्षवीरुधाम् ॥ रवाकाष्ठाः कला्ैव सुहृत्तोन्संधिरान्यहान् ॥ १९॥ अद्धेमासाश मासश्च अयनाब्दाच् ॥ | युगानि च ॥ स्थानाभिमानिनशैव स्थानानि च प्रथक्प्थक् ॥२०॥ स्थानात्मनस्तु सृक्च च युगावस्था विनिमेमे ॥ इतं अता द्वापरं च तिष्य चेवं
ष
ज. पु. |
८#
=
१०॥ `
| तथा युगम् ॥२१॥ कल्पस्यादौ कृतयुगे भ्थमं सोमृजत्मजाः॥ पराक्ताश्च मया तुभ्यं एव्वं कल्पे भरजास्तु ताः॥२२॥ तस्मन्संवतेमाने त क्पे दग्धा
। १ । र (-0. ॥\41111(1/6511॥ ©118\/8॥1 88185 (01166100. 10411260 0 60810011 18 |||
ˆ< ||[4|सेवंते पवेतानपि ॥ तदा ता इयल्पसंतोषा युद्धे तरमचरंति वै ॥ ४१ ॥ पृथ्वी रसवती नाम आदारं व्याहरति च ॥ ताः भरनाः कामचारिण्यो मान | ५ |
| स
€
|@ | स्तदभ्निना॥ अप्ाप्ायास्तपोरोकं पृथिव्यां याः समासत ॥२३॥ आवर्तन्ते एनः से वीक्षाथं ता सवन्ति हि ॥ वीयां ताः स्थितास्तत्र एनः सगं ५ |||स्य कारणात् ॥ २४ ॥ ततस्ता सृज्यमानास्तु सन्तानाथं भवन्ति हि ॥ म्मांथेकाममोक्षाणामिह ताः साधिताः स्मरताः ॥ २९५ ॥ देवाश्च पितर्वैव | कमशो मानवास्तथा ॥ ततस्ते तपसा युक्ताः स्थानान्या्ररयन्पुरा ॥ २३ ॥ ह्मणो मनवस्ते वै सिद्धात्मानो भवन्ति हि ॥ आसंगद्वेषयुक्तेन | ५ & |कमेणा ते दिवं गताः ॥ २७ ॥ आवतेमानास्ते देहे संभवन्ति युगे युगे ॥ स्वकम्मेफलरोषेण ख्याताश्चैव तदात्मकाः॥ २८॥ संभवन्ति जने लोका | | | कृल्पागमनिबन्धनाः ॥ अपु स करण तषा अधिचन्करम्मण् तु सः ॥२९॥ कृम्मेभिस्तेस्त॒ जायन्ते जनलेकाच्छुभाश्चभेः ॥ गृह्णन्ति ते शसंरणि | || नान्ङूपाणि योनिषु ॥ ३० ॥ देवागमाः स्थावरातास्त आप्न्ते परस्परम् ॥ तेषां मेष्यानि कम्मांणि भायशः प्रतिपेदिरे ॥३१॥ तस्माबतरामक्ष्पाणि | तान्येव मतिपेदिरे ॥ पुनः पुनस्ते कस्पेषु जायन्ते नागरूपिणः ॥ ३२ ॥ ततः सर्गो छयपसषि सिमृकषत्र्नणस्तु ॥ ताः परजा ध्यायतस्तस्य सत्या भिध्यायिनस्तदा ॥ ३२ ॥ मिथुनानां ससं त॒ खात्समभवत्किल ॥ जनास्ते छपपचन्ते सत्वोिक्ताः सुतेजसः ॥ २९ ॥ चश्चपोऽन्यस्हतं | तु मथुनानां ससज ह ॥ ते सवे रजसोद्रिक्ताः छष्मिणश्चाप्यमपिणः ` ॥ २५ ॥ सहस्मन्यदसजद्वाहनामसतां पुनः ॥ रजस्तमोभ्या|9| सदरि्त गृहशीलस्ततः स्पृताः ॥ ३६ ॥ आयुषेति प्रसूयंते मिथ॒नान्येव वासकृत् ॥ कूटकाक्रूटकाश्चैव उत्यते यमूषंणाम्॥ २७ ॥ कुतो कर्मथो , । ¦ ि ताः शरीराणि तत्यजञः॥ ततः परति कल्पेस्मिन्मंधनानां च संभवः ॥३८॥ ध्यानेन मनसा तासां मजानां जायते कते॥ शब्दादिविषथः शुद्धः! || अर्युकं प्चरभणम् ॥ ३९॥ इत्येवं मानधमोवैः श्रष्ं तिष्ति चाप्रजाः ॥ तथान्वयास्तु संभूता थेरिदं प्रित जगत् ॥ ४० ॥ सरित्सरः सूदांश्च |@
< वहः
५ च
ॐ
| सीं सिष्धिमिच्छतः ॥४२॥ त॒ल्यमायुः खखं रूपं तासामासीत्कते युगे ॥ धमाधम तदा न स्तः कल्पादौ अधमे युगे ॥ ४२ ॥ स्वेनस्वेनाधिकारेण ॥
|| जज्ञिरे त॒ 1 ॥ चत्वारि त॒ सहस्राणि वषाणां दिव्यसंख्यया ॥ ४९ ॥ आदौ कृतघगं पराहुः संध्याशी च चतुःशतौ ॥ ततः सदस्रशस्तास्त् ||
| 1 ॥ ७५ ॥ न तासां भ्रतिषातोस्ति न ददं नापि च क्रमः ॥ पर्वतोदधिवासिन्यो ह्यनिकेता्यास्तु ताः ॥ ४€ १ वाकाः तकत सत्त = | कामचारिण्यो नित्यं सुदितमानसाः॥ ४७॥ पशवः पक्षिणश्चैव न तदासन्सरीसपाः॥ नोद्िना नोत्तरान् | ~ ||पर्मस्य क्रिया त सा ॥ 2८ ॥ समूलफलणुप्पाणि क्तेनाय लरेषतः ॥ सन्तः कालो नात्यर्थं यप्णशीतलः ॥४९॥ मनोभिलपितः काम् || = `
$ ` ह ॥ त 1 4 क ~ ४७ 4 -0. ॥11110114811८1 5118५81 \/8/8188| 0661001. 000९6 0४ च्जकरतविनी1 === ~ = ध ` [ॐ ` £ १ । 4 ह "= । >¬ १. १ त ^ 1 नु + ५ ५ ~= भ 9 {4१ + हि क दः ४ > ० ^= ० 3 ८ "स च् = ष ¢ चः ॥ |
|
4
। ९ © = + ^ ~ ५ सी रीर श
| सव वंदा ॥ उत्तिष्ठति पृथिव्या वे तेषां ध्याने रसातलात् ॥ &° ॥ वल्बणकरी तेषां जरारोगुभणारिनी ॥ अरस्कायः शरीरस्. भा. । 4 प्रजास्ताः स्थिरयोवनाः ॥ ५१ ॥ तासां विना ठ संकस्पानाय॑ते पिथुनात्रजाः ॥ समं जन्म च रूयं च भ्रीयंते चैव ताः समाः ॥ ५२ ॥ तदा सत्य | २ मलोमश्च संतु च सुखं दमः॥ निर्विशेषाश्च ताः सवो हपाःशिल्पचोशतेः॥ ५३ ॥ अददिपूर्धका वृत्तिः भूजानां मवति स्वयम् ॥ अप्रृत्तिः |||. ' १ कृतद्वारे कमणः श्चमपापयोः॥ ५४ ॥ वणाश्रमन्यवस्थाश्च न तदास तत्कराः ॥ अनिच्छद्वेक्तास्ता वत्तंयन्ति परस्परम् ॥५८॥ तुल्यह्पाछपः ||| + ~ सवां अधमोत्तमवजताः ॥ सुखप्राया विशोकाश्च उत्पद्येते कृते युगे ॥ «8 ॥ लाभालाभौ न वा स्यातां मित्रामित्रौ प्रियाभ्रियौ ॥ मनसा विषय |
स्तासां निरीहाणां भ्रवतैते ॥ ५७॥ नातिरिसंति वान्योन्यं नालुगृंति वे तदा ॥ ५८ ॥ ज्ञानं परं कृतयुगे अतायां यज्ञ उच्यते ॥ प्रवृत्त द्वाप्र युद्धं |
स्तेयमेव कलौ यगे ॥ ५९॥ स॒त्त्वं कतं रजता द्वापरं तु रजस्तमः ॥ कलिस्तमस्तु विज्ञेयं गुणवृत्तं गुणेषु तत् ॥ &० ॥ कालः कृतयुगे तेष || | तस्य संध्यां निबोधत ॥ चत्वारि व॒ सइख्ाणि वषाणां तत्छृतं गम् ॥ &१ ॥ साध्यांशो तस्य दिव्यानि शतान्यष्टौ तु संख्यया ॥ चत्वार्येव सुदस्राणि वषाणां मांदुषाणि तु ॥ &२ ॥ तदा ताछ भवंत्याञ्च नोत्ोशाञच विपयेयाः ॥ ततः कृतयुगे तस्मिन् ससंध्याश गते तदा ॥&॥ पादावशि
<>
|
। | । ॥)
&
ग्यक कृय््य ऋ ज |
छो भवति य॒गधमस्तु सवेश: ॥ सन्ध्यायास्तु व्यतीतायाः सभ्यः कालो युगस्य सः ॥ & ॥ पादुमिश्रावृरिष्टन संध्याधर्मे एनः एनः॥ एवं | कृतयुगे तस्मन्निशरोषेतदधं तदा ॥ ६५ ॥ तस्यां च सन्धौ नष्टायां मानसी चाभवत्पमजा ॥ सिददिरन्य्गे . तस्मिशरेताख्येऽनतरे कृतात् ॥ &६॥ || सगदो या मयाष्टौ ठु मानस्यो वै प्रकीतिताः ॥ अष्टो ताः कमयेगेन् सिद्धयो यांति संसयम् ॥ &७॥ कल्पादौ मानसी द्येक सिदधिभवति सा कते ॥ | मन्वंतरेषु सर्वषु चतुयगविभागशः॥ ६३८ ॥ वणोश्रमाचारकृतः कमंसिद्रबुदधवः कृतः ॥ संध्या कृतस्य पादेन संशेपेण वशात्ततः ॥ ३९ ॥ कतसंध्या|ँ शका दयेत ओनादाय परस्परम् ॥ दीयते युगधमीस्ते तपःञुतबलायुषः ॥ ७० ॥ कृते तशिऽतीते तु अभरूव॒ तदनन्तरम् ॥ अतय |£ गसुत्पत्तिः सांशा च ऋषिसत्तमाः ॥७१॥ तस्मिन् क्षीणे कतार वे तासु शिष्टासु सत्त ॥ कल्पाद संप्रवत्ताया्चेतायाः परषखे तदा ॥ ७२॥ प्रण || ` श्यति तदासिद्धिः कालयोगेन नान्यथा ॥ तस्यां सिद्धौ प्रनष्टायामन्या सिद्धिरजायत ॥७३॥ अपांशो तो प्रतिगतो तदा मेघात्मना तु वे ॥ मेषेभ्यः|4||॥ ११ ॥ स्तनयित्भ्यः पवृततंबृटिसजनम् ॥ ७४ ॥ सकृदेव तया वृष्टया संसिद्धे पृथिवीतले ॥ भरना आसंस्ततस्तासां वक्षश्च ग्रदसंज्ञिताः ॥ ७“ ॥ सवः
१ दिव्यसंख्ययेति पाठान्तरम् ।
|
(-0. \५॥(1111॥|<511॥ ©118\/8॥1 \/8/80885। 01661101. [10111266 © 6810011
| | 1४ खातकावतम् ॥ रुचकः प्रतिकद्रारं फमारीपुरमेव च ॥ १०३॥ द्विहस्तः सोतसाभरं कुमारीपुरमश्चतान् ॥ ₹स्तसोतो द्शबेष्ठ नवहस्तोष्ट एव च ॥ र पू. भा. । १०४॥ खेटानां च पुराणां च रामाणां चैव सर्वेशः ॥ भिविधानां च दुगाणां पवेतोदकधन्विनाम् ॥ १०५ ॥ कतरिमाणां च दुगाणां विष्क|&|अ. पा. २ |@|म्मायाममेव च ॥ योजनादद्ेविष्कम्भ मष्टमागाधिकायतम् ॥ १०६ ॥ परमाद्धोदधेमायामं भरायुदक्छवनं पुरम् ॥ चछिन्रकणेविकणे चं व्यजनाङ् |. ७ || तिसंस्थितम् ॥ १०७ ॥ वृत्त व्रं च दीघं च नगरं न प्रशस्यते ॥ चतुरसयुतं दिव्यं प्रशस्तं तैः पुरं कृतम् ॥ १०८ ॥ चहु्विंशत्परं हस्वं वास्त | | -
||| वा्टशतं परम् ॥ अच मध्यं प्रशंसंति हृस्वं काष्टविवनितम् ॥ १०९॥ अथ किष्कुशतान्यषो प्राहस्य निवेशनम् ॥ नगरादद्धविष्कंभः खेटं पानं | | तद्ष्धेतः ॥ ११० ॥ नग्राद्यीजनं खेटं खेटप्रामोदयोजम्म् ॥ द्विकोशः परमा सीमा कषेञसीमा चठदसुः ॥ १११ ॥ विशद्द्रूपि विस्तीणों दिशां ||| मागस्ततैः कृतः ॥ विंशद्धघमाममागः सीमामागो दशैव तु ॥ ११२॥ धनुषि दश विस्तीणंः भीमान् सजपथः कृतः॥ वकराजिस्थनामानामक्षवाधस्तु संवरः ॥ ११३ ॥ धरूषि चापि उत्वारि शाखारथ्याश्च तेभिता ॥ चिका रथ्योपरथ्याः स्युद्विकाथाप्युरथ्यकाः ॥ ११४ ॥ जंवापथश्चतुष्याद् क्चिपदं च गृदांतरम् ॥ धृतिमाभस्तद्धपषठं कमशः पदिकः स्पतः॥११९॥ अवस्कारपरीवारः पादमा समंततः ॥ कृतेषु तेषु स्थानेषु पुनर्गहग्हाणि षै॥ ॥ ११६ ॥ यथा ते प्रवेमासं वृक्षास्तु ग्रहसंस्थिताः ॥ तथा करै समारब्धाश्चतयित्वा पुनः एलः ॥ ११७ ॥ वृक्षस्यावाग्गताः शाखा इत वापरा गताः ॥ अत उद्धे गताश्दान्या एवं तियेग्गताः पराः ॥ ११८ ॥ उद्धयान्विघ्य यथान्यायं वृक्षशाखा गता यथा ॥ यथा तास्तु तः शाखास्तस्माच्छालास्त॒ ताः स्पृताः ॥११९॥ एवं प्रसिद्धाः शाखाभ्यः शालाश्चैव गृहाणि च ॥ तस्मात्ताश्च स्प्रताः शलः शालां ताञ्च तत्स्छतम् ॥ १२० ॥ प्रसीदति यतस्तेष ततः भासादसंज्ितः ॥ तस्माद्रदाणि शाखाश्च प्रासादाश्चैव संज्ञिताः ॥ १२१ ॥ कृतवा द्वद्वाभिषातांस्तान्तवातां छु पायमसितयन् ॥ नष्टेषु मधुना सारद कल्पवृक्षेषु वे तदा ॥ १२२ ॥ विषादन्याङ्कलास्ता वै प्रजासृष्टास्त॒ दशिताः ॥ ततः प्राद्बेभौ तासां सिदधिश्चेतायुगे तदा ॥ १२३ ॥ स्वोथंसाधका छ्वन्या वृशिस्तासां निकामतः ॥ तासां वृष्टड्ककानीरं यानि मिष्टगतानि च ॥ १२४ ॥ |£ एवं नयः प्रृत्तसतु द्वितीये वृसजेने ॥ ये परस्तादपां स्तोकाः संपाताः पृथिवीतङे ॥ १२५ ॥ अपां भमेस्तु संयोगादोपध्यस्तास्तदामवन् ॥ । रः पुष्पभूरुफटिन्यस्तु ओषध्यस्ता हि जज्ञिरे ॥ १२६ ॥ अष्ालङृायुता मम्यारण्याशतुदश ॥ ऋतपुष्पफलाश्वैव वृक्षा यत्माश्च जज्ञिरे ¦ ¢ ॥ १२७ ॥ प्रादुभतास्तु तायां मायायामोषधस्य वा ॥ तदोषधेन वतते प्रजास्ेतषखे तदा ॥ ३२८ ॥ ततः पुनरभूत्तासां रागो लभस्व 1.3 | । । |
=
~ -=~~
== कः
ॐ 65
( (
((-0. 1\॥(11114/5511॥1 21188 \/8/8/185। (01661011. 14111260 0 66810011
ज
च ॥ : 9६ ` |" 4 12 त # त च् 18
५||सवंदा ॥ अवश्यभार्वनाथेन तेजायुग ¢|षलम्॥ १३० ॥ सिद्धात्मानस्तु ये (८ ध दिता ॥ त शाल पा बहि पुनः ॥ १३२ ॥ ब्र &|| जात ख्यात्या ते शुभपापय्ः॥१३२॥ ततस्ते मवला ये तु सत्यशीला आरिंसकाः॥बीतलोमा जितात्मानो निवसंति स्मृतेषु ३।१३४॥परिबहं न १ / ति वदंतस्तु उपस्थिताः ॥ तेषां कमोणि वीति तेभ्यश्चैवाबाश्च ये ॥ १३५ ॥ परिचर्यासु वक्तैते तेभ्यश्चान्येल्पतेजसः ॥. एवं विप्रतिपतेष |
ए
४
॥
९. --6 ४१,
५ 4 [य ८ ४ ॥
(6 वि 4
+
¶
न ष + (>, ण) । $
दे
छः
धपते परस्परम् ॥ १३६ ॥ तेन दोषेण वै शांता ओषध्यो नितरां तद् ॥ भना श्यमाणा तै यटिभ्यां सिकता यथा ॥ १३७ ॥ अथाऽस्य त | ( ताय ॥ पठेगेहति पुष्यश्च तथा ूलै्ाताः एनः ॥ १३८॥ ततस्तासु पनशपु तास्ताः भजास्तदा ॥ 'षुषाविशस्तदा | पि 8 ृत्यथममिकिम्सत्यो दादौ ओेतायुगस्य ताः ॥ न्ना सवयभभेगवार ज्ञात्रा तासां मनीषितम् ॥ १४० ॥ | ८ त तेन विचायं सः॥ अस्ताः पृथिव्यात्वोषध्यो ज्ञात्वा मत्यरुहत्पनः ॥ १४१ ॥ कृत्वा वत्सं सुमेर ठ दो एथिवीमिमाम् ॥|/९| || दर्य गोस्तदा तन बीजीनि वसुधातले ॥ १४२ ॥ जहे तानि बीजानि भामारण्यास्तु ताः अयुः ॥ ओषध्यः फलपांताः 'कषणसपतवशस्त् | ताः ॥ १७२ ॥ वीदयअ यवाथेव गोधूमाअणकास्तिखाः ॥ पियंगव उदारास्ते कोरदुष्टाः सवामकाः ॥ १४४॥ मापा युद्रा मुरास्वु नीवाराः सकल || ( त्थकाः॥ इरिकिाथरकाश्चैव गणः सप्तदश स्मरताः ॥ १४५॥ इत्येता ओपधीनां जिला |सगनेऽकाः ॥ १६ ॥ डरिदो वेयवास्तामातीकोटकाः स्मृताः ॥ भमारण्याः स्मृता दयता ओपध्यस्त॒ चतुदश ॥ १४७ ॥ उतपत्राः मथभ||४| @ [स्थता आदो अतायुगस्य इ ॥ अफालकृष्टास्ताः सां भम्यारण्याअतुदंश ॥ १४८ ॥ वृक्षगुल्मरुतावल्ल्यो बर्धिस्वणजातयः ॥ श्ैः फर रोदेगहन्यु्ा् यत्फलम् ॥ १४९ ॥ पृथ्वी दग्धा तु बीजानि यानि पूरव स्वयंयुवा ॥ ऋतपु्पफलास्ता बै ओषध्यो जज्ञि विह ॥ 9५० = यदा भख ओषध्यो न मतद याः युनः॥ ततस्तासां च त्यथ वार्तोपायं चकार इ ॥ १५१॥ तासा स्वयंधर्मगवाद् दस्ति स्वकम॑जाम् ॥ || ॥# तत्गृति चौषध्यः ृटपच्यास्तु जिर ॥१५२॥संसिदधकायो वातोयां ततस्तासां जापति मयादा स्थापयामास ययाऽसत्पस्वरम्॥ १५२॥ ये वै| ` |
वं व्याख्याता वः ते मया ॥ बरह्मणो मानसा
वशेन च ॥ १२९ ॥ ततस्ते पणस्तु नीता पवेतान् ॥ वृक्षय॒त्मोप्धश्विव प्रसद्य. त य॒था स्ते वै उत्पन्ना ये जनादिह ॥ १३१॥ शता ये शुष्मिणश्चैव
ह्मणा क्षत्रिया वैश्या दरा गरोश्ननास्तथा ॥ भाविताः वं
=
+) ४
त आम्याणां जातयः स्यृताः ॥ श्यामाकाशैव नीवारा जपिलाः |£
परमिहीतारस्तासामासन्वरीयसः॥इतरेषा कृतत्राणान् स्थापयामास सत्रियान् ॥ १५४॥ उपातिष्ठत तावंतो यावन्तो निर्भितास्तथा ॥ त्यं श्रत यथाधर्||
((-0. 1/८11141/55111 81188 \/8181185। 01661100. 0911260 0\/ €29011
नद~ ॥ ॥ि
। | | ठ ४ श ३ 2 ध श ॐ `
* ड | ¢ | * १ 9 र म स्थि क क्ण @ ऊ ब. पु.|||ते धुवं बो ब्राह्मणास्तु ताः ॥ १५९ ॥ ये चान्ये हबलस्तेषां संरकषकम्भेणि स्थिताः ॥ कीतानि नाशयति स्म पृथिव्यां ते व्यवस्थिताः ॥ १५६ ॥ |||. भा. ॥ १३ ॥ || वैश्यानित्येव तानाः कीनाशान्वत्िसाधकान् ॥ सेवत द्रवंतश्च परिचयास ये रताः ॥ १५७ ॥ निस्तेजसोऽस्पवीयो शूदस्तानव्रवीच सः ॥ ||| अ.पा. २
` ----=--~
द्2
= च
्||तेषां कमणि धमी ब्रह्मा तु व्यद्धातप्रथुः ॥ १५८ ॥ संस्थित्यां तु कृतायां हि चातु्वण्यैस्य तेन पै ॥ पुनः भ्रजास्तु ता मोदादवभ्पं तं नान्वपा॥4 ¢ |लयन् ॥ १५९ ॥ वणेषर्मश्च जीवंत्यो व्यरुद्ध्त परस्यरम् ॥ ब्रह्मा बुद्धा ठ तत्सर्वं याथातथ्येन स प्रथुः ॥ १६३० ॥ क्षत्रियाणां बलं दंडं &[युद्धमाजीय्यमादिशत् ॥ याजनाध्यापने ब्रह्मा तथा दानम्रतिगहम् ॥ १६१ ॥ ब्राह्मणानां विभुस्तेषां कमौण्येतान्यथादिशत् ॥ पाञ्चपाल्यं च वा| | णिज्यं दछेषि चैव विशां ददौ ॥ १६२ ॥ शिस्पाजीवभूतां चेवं शृदाणां व्यदधात्पुनः ॥ सामान्यानि च कमांणि ब्हमसतरविशापुनः ॥ १६२ ॥ यज् | |नाध्यापने दानं सामान्यानीतरेषु च ॥ कमोजीवं तु १ तेषामिह परस्परम् ॥ १६९ ॥ तेषां रोका सूरं स्थानानि विद्धे पुनः ॥ प्राजापत्यं | ष द्विजातीनां स्मतं स्थानं क्रियावताम् ॥१६०५॥ स्थानमेहं तरयाणां संमरामेष्वपलायैनाम् ॥ वेश्यानां मारतं स्थानं स्वस्वकमपजीविनाप् ॥१६३॥ || । गाँधरव शूद्रजातीनां पारिचर्ये च तिष्ठताम् ॥ स्थानान्येतानि वणोनां योग्याचाखतां सताम् ॥ १६७ ॥ संस्थित्यां सुकृतायां वै चातुवण्य॑स्य तस्य | तत् ॥ वणास्तु दंडभयतः स्वेस्वे वर्ण्ये व्यवस्थिताः ॥ ततः स्थितेषु वर्णेषु स्थापयामास द्याश्रमान् ॥ १६८ ॥ गृहस्थो बरह्मचारी च वानप्रस्थो |‹ 1 |यतिस्तथा ॥ आश्रमांश्चतुरो द्येतान्पूवेवत्स्थापयन्परथुः ॥ १६९ ॥ वणंकमाणि ये केचित्तेषामिह चतुभेवः ॥ कृतकम्मेकृतावासां आश्मादुपयु | जते ॥ १७० ॥ ब्रह्मा तान्स्थापयासास् आश्रमान् भ्रामतामतः ॥ निदिदेश ततस्तेषां ब्रह्मा धमोन्रभाषते ॥ १७१ ॥ प्रस्थानानि व॒ तेषां च यमान्सनियमांस्तथा ॥ चतुवेणात्मकः पूवं अहस्थस्याश्रमः स्थितः ॥ १७२ ॥ जयाणामाश्रमाणां च वृततियोनीति चेव हि॥ यथाक्रमं च वक्ष्यामि [१ तैश्च नियमैस्तथा ॥ १७२ ॥ दारामयश्चातिथय इष्टाः आद्धाषयाः रजाः ॥ इत्येष वै गरहस्थस्य समासाद्मेसंमदः ॥ १७९ ॥ दंडी च मेखली ( | |चैव अधःशायी तथाजिनी ॥ ग॒रुहश्रुषणं भक्ष्यं विद्यार्थी अह्यचारणः ॥ १७९ ॥ चरिपजाजिनानि स्थुवेनमूरफलोषयैः ॥ उमे सध्ये वगाहश्च ( |होमश्चारण्यवासिनाम् ॥ १७६ ॥ िपत्ुसठे भै्ष्यमस्तेयं शोचमेव च ॥ अभमादोऽन्यवायश्च दम् भूतेषु च.शमा ॥ १७७ ॥ अवणं रस |$ 01
॥ १३ ॥
व्द-दन्छ
रषा सत्यं च दशमं स्मृतम् ॥ दशलक्षणको रेष धमः ओक्तः सवथुबा॥ १७८ ॥ मिशोवतानि पचान भेयवदतानि च ॥ तेषां स्थानान्यडुष्म | 4 च संस्थितानामचष्ट सः ॥ १८९ ॥ अष्णशीतिस्दसराणे षीणामूष्वंससाम् ॥ स्मृतं तेषां ठु यत् स्थानं तदेव गुरुवासिनाम् ॥ १८० ॥ सुप्तषीणां ह
ॐ >~
0-0. ॥॥५1111॥<5110 21188 \/881185} 0601. [14111260 0 66810011
2.9 । 6५६ सहेति देषः |
&|त् यत्स्थानं स्मृतं ई वनौकसाम् ॥ भाजापत्यं गृहस्थानां न्यासिनां ब्रह्मणः क्षयम् ॥ १८१ ॥ योगिनामङृतं स्थानं तानाजिखा न वियते ||
^ स्थानान्याश्रमिणस्तानि ब्रह्मस्थानस्थितानि 1 ॥ १८२ ॥ चत्वार एव् पंथानो देवयानानि निर्मिताः ॥ पंथानः पित्रथानास्वु स्प्ता १ ‰|श्चत्वार॒एव ते ॥ १८३ ॥ ब्रह्मणा रोकंतन्ेण आधये मन्वन्तरे पुरा ॥ पैथानो देवयाना ये तेषां द्वारं रविः स्पत ॥ तथैव पित्या | (४| नानां चन्द्रमा द्वारखुच्यते ॥ १८४ ॥ एवं वणात्रमाणां च प्रविभागे कृते तदा ॥ यदा भ्रजा ना वदत वणेषमेसमासिकाः ॥ १८५ ॥ ||| . ४ ततोऽन्यां मानसीं स्वा वै ञतामध्येजत्मनाः ॥ आत्मनस्तु शरीरेभयसतुसयाश्चैवातमना तु ताः ॥ १८६ ॥ तत्मलञताुगे लावे ध्यं । र |मरपते कमेण तु ॥ ततोऽन्यां मानसीं सोथ भजा: सषु प्रचक्रमे ॥ १८७ ॥ ततः सत्वरजोएि्ताः प्रजाः स छ्सरजत्पथुः ॥ धमाथकाममो |४ (| ाणां वात्तानां साधकाश्च याः ॥१८८ ॥ देवाश्च पितरश्चैव ऋषयो मनवस्तथा ॥ य॒गाचहूपा धमेण येरिमा वदधिताः परजाः ॥१८९॥ उपस्थिते &|तव् स र स्वर्थथुवः ॥ अभिध्याय भजा रह्मा नानावीयौः स्वमानसीः ॥१९०॥ पूर्वोक्ता या मया तुभ्यं जनानीकं समाधिताः ॥ क्ये || तीत पुराण्यासीदैवायास्तु प्रजा इह ॥ १९१ ॥ ध्यायतस्तस्य तानीह संभृत्यथयुपस्थिताः ॥ मन्व॑तरकरमेणेह कनिष्ठाः भरथमेन ताः॥ १९२. 1 ख्या | | तास्तु ॑श्यरवतेस्तु पूरव थरिह भाविताः ॥ ङशखाङ्कशलैः कदैरसीणेस्तस्तदा यताः ॥१९२॥ ततकमंफरदोषेण छयपवाधाः प्रजज्ञिरे ॥ देवासुरप्व्चेव | । यक्षगेन्धवेमालषेः ॥ १९४ ॥ राकषसैस्त॒ पिशाचैस्तैः पडपक्षिसरीसपेः ॥ इ्षनारककीराेसतैस्तेः स्वैरपस्थिताः ॥ आहारार्थं गनानां व|
विदात्मानो विनिमेमे ॥ १९५ ॥ इति श्रत्रह्माडे महारणे वायुप्रोक्ते पूवंभागे द्वितीयेऽदषंगपादे कोकज्ञानवणेनं नाम सप्तमोऽध्यायः ॥ ७॥||4 ||॥ सूत उवाच् ॥ ततोभिध्यायतस्तस्य मानस्यो जज्ञिरे भजाः ॥ तच्छरीरसस॒त्पतैः कायस्तैः कारणेः सह ॥ १ ॥ कषेघज्ञाः समवर्तत ्ष्स्येतस्य||6 [|धीमतः ॥ ततो देवासरपितृन्मनुरष्यांश्च चतुष्टयम् ॥ २॥ सिसृक्ुरथुतांतानि स॒ चात्मानमय्ुजत् ॥ युक्तात्मनस्ततस्तस्य तमोमात्रासखद्भवः ॥ २ ॥ || | तदाभिध्यायतः सग भ्रयत्नोऽधरत्भनापतेः ॥ ततोऽस्य जघनात्पूवेमसुरा जज्ञिरे सताः ॥ 9 ॥ अघः प्राणः स्मरतो विज्ञेस्त लन्मानस्ततोऽयुरा त नस्तत् [ ` ^ ||
4 सृष्टा यया खरास्तन्वा ता तयं स॒ व्यपोहत ॥ «4 ॥ सापविद्धा ततुस्तेन सयो राजिरजायत ॥ सा तमोबहृला यस्मात्ततो प ॥ ६ ॥ ||
| आरतास्तमसा रारो भजास्तस्मात्स्वयं पुनः ॥ खष्ाघरास्ततः सोऽय तनुमन्यामपदयत ॥ ७ ॥ अव्यक्तां सत्वबहुलं ततस्तां सोऽभ्यथनत् ॥
# ( 1 >) 4 भ ॥ नि (क - ~ द ॥ पः ष ५ नि 9 = + क. ऋ. #
त \ 9 १ शै
1 + १ ((-0. /11141/5511 8118811 \/8181185| ०॥९०07. 01011२0 0४ 66800011
¢ 1 सभो कि त्ससुत्य्ा दाव्यतस्तस्य देवताः ॥ यतोऽस्य दीः प्रकी ] १४॥ | ॥ ९ ॥ धातुर्दिष्विति यः प्रोक्तः क्रीडायां स ९ ( यतो जातास्तेन देवाः प्रकीर्तिताः ॥
र चक भ
|| राम उत्तवतस्तु तेष य ॥३१॥ रासासतेस्मृतास्तस्ातयुात्मानो निशाचराः ॥ येऽहुवन्
कमणा यक्षा गुहाः, अूरकर्मिणः ॥ रसेति
[५
र दिव्यामपोहत ॥ उत्सृष्टा सा तनुस्तेन अहः | यत ॥ १२ ॥ सत्वमानात्मिकामेव ततोऽन्यामभ्ययुक्त
ध रा ॥ प पितरो देवाः पित्त्वं ५ तत्स्मृतम् ॥१५॥ यया सष्टास्तु पितरस्तां २ ॥ ॥ तस्माद्हदवतानां रभियां साऽऽसरी स्यता ॥ तयोमंध्ये त॒ वै पै ; |
|| ऋषयो मानवास्तथा ॥ युक्तास्ततुमुपासंते उषा्डोयेदतसम ॥ १७। (व संधिस ++ ¢ न्तासुपपद्यत ॥ १८ ॥ रजोमा्ामिका या तु मनसा परथिता परूजाः॥ सृष्टा एनः प्रजाः सोऽथ स्वां ततु ५ स्नाय उद्धव प्रजाः ॥ २१ ॥ इत्येतास्तनवस्तेन || इना चव सत्त्वमाचात्मकं अयम् ॥ तमोमाघत्मिका
विभाव्यते ॥ तस्मात्तन्वास्त॒ दिन्याया ज्र
समभवत्तदा ॥ ३१ ॥ तस्माद्हःकमयुक्ता देवताः संयुपासते ॥ देवान्सृष्ठा ततः सोऽय तंलमन्यामप | | ध्याय स थुः ॥ १३ ॥ पितरो द्यभर्वंस्तस्या मध्ये | रस्ता तुं स ग्यपोहत ॥ सापविद्धा तयस्तेन सयः सध्या
क्त वे ॥ पितेव मन्यमानस्तान्पुत्ान्प
(स्तां सोऽभ्य्युनत ॥ ततोऽन्याः सोऽषकारे च क्षुधाविष्टाः परजाः मनन् ॥ ३० ॥ ताः सृष्टास्तु
पालने चापि धातुरेष विभाव्यते ॥ ३३
((-0. 1\/॥८11114/5511॥1 81188 \/818/185। (01661011. 14111260 0 60810011
सोऽपजत्पुः ॥मनसा तु सतास्तस्य् प्रजनाज्ञर परजाः॥ १९॥मननाच मनुष्यास्ते प्रनना स व्यपोहत ॥ २० ॥ साऽपविद्धा ततस्तेन ज्योतस्ञा सयस््वजायत ॥ तस्माद्रवति संह ज्यो |च पविद्वा मदात्मना ॥. सो रत्यहनी चैव संध्या ज्योतकना च जङ्ग ॥ २२॥. ज्योत संध्या |0 रात्रिः सावे तस्मान्नियामिका ॥ २३॥ तस्मादेवा , दिव्यतन्वा तष्टा सृष्ट युखात्त वै ।
|| यस्मात्तेषां दिवा जन्म बलिनस्तेन ते दिवा ॥ २४ ॥ तन्वा यद्सुरात्रात्या जघनादसजत्पथः निर ।& > {> # । देवानामसुरे क ^ प्रथः ॥ [भिजन्मानो क = ॐ: ‰|॥ २९॥ एतान्येव मविष्याणां देवानामसुरः सह ॥ पित तमुः ॥ प्राणिभ्यो र द्मजेया निशि तेन ते ॥
$ ||जयोतसना रात्यद्नी संध्या चत्वर्येतानि तानि वा ॥२७ षी |॥ २८ ॥ पत््थैव तथा चान्यान्विविधान्व्यसरजतपरजाः ॥ ता
णा मातुपाणां च अतीतानागतेषु वै ॥ २६ ॥ मन्वंतरेषु सर्वेषु निमित्ताने भवंति ३ि॥ | ॥ भाति चसमात्ततो माति भाशब्दो वयातिदीतिष ॥ अंभस्येतान यष त केववानवमादुषान्॥ | सत्ृज्य ततो ज्योत ततोऽन्यां माप्य स मधुः ॥ २९ ॥ मसि रजस्तमोदिक्तां तत |
न॒ क्षिणुमोम्भांसि तेषां दाः परस्परम् ॥ ३२॥ तेन त|4
तेन देवताः ॥ १० ॥ देवान् सृङ्वा ततः सोऽथ तवं
यसी ॥ १६ ॥ तस्मादेवासुराैव | तथा द्विजाः ॥ ततोन्यस्यां पुन्रह्या स्वत
कषधाविष्ठ अम्भास्यादातषु्ताः ॥ अम्भव्यितानि।९॥ ॥ य एष क्षीतिधातुवै क्षपणे स निरुच्यते ॥|4
त (4 । ग्मम् र ‰ # 4 धि १ ; | 8 ५ ¢ , < १ [ 4 ५६
ष सणादरक्ष इत्युक्त सपणायक्ष उच्यते ॥ ३४ ॥ तान्ट् त्वभियेणास्य केशाः शीणाश्च धीमतः ॥ ते शीणां शुष्यता | ॥ ईतः पुनःपुनः ॥ ३५ ॥ हीना ये शिरसो बाखाः प्ना्ैवापसर्िणः ॥ बालात्मना स्मरता व्याला हीनत्वादहयः स्मृताः ॥ २६ ॥ पम्नत्वातप्नगाश्रापि व्य॒पसपांच सप्येताः ॥ तेषां ख्यः प्रथिव्यां यः सूर्याचंद्रमसौ घनाः ॥ ३७ ॥ तस्य कोधोदधवो ध ; व स॒ तान्सप्पोन् सहोत्पन्नानाविवेश विषात्मकः ॥ ३८ ॥ सप्पोन्सृष्चा ततः कोधात् कोधात्मानो विनिभिताः॥ वर्णेन कपिशेनोग्रास्ते | भूताः परातारानाः ॥ ३९ ॥ भूतत्वात्ते स्मृता भताः पिशाचा पिशिताशनात् ॥ गायतो गां ततस्तस्य शंधवां जक्षिरे सुताः ॥ ४० ॥ | | इ 8 धातुः कविभिः पानार्थं परिपच्यते ॥ पिबतो जज्ञिरे वाचं गंधवांस्तेन ते स्प्रताः ॥ ५१॥ अष्टस्वेतासु सृष्टासु देवयोनिषु स भ्रयुः ॥ छंदत 4 शैव छ्दासि वयांसि वृयूसाद्रजत् ॥ ४२॥ पक्षिणस्तु स सृष्ट वै ततः पडुगणान्सजच् ॥ युखतोजाः सजनसोऽथ वक्षसश्ाप्यवीः सजन् ॥४३॥ ॥8 9||गावश्चवोदरद्रज्ञा पाश्वभ्यां च विनिममे ॥ पाद्ताधान्समातंगान् रासभान् गवयान्मृगान् ॥ ४४ ॥ उघ्राओैव वराहाश्च शनोन्यांश्वै जात || ` ||यः॥ ओपध्यः फलमरूठिन्यो रोमभ्यस्तस्य जज्ञिरे ॥ ४९ ॥ एवं पञ्चौषधीः मृश्च व्ययुंजत्सोऽध्वरषु वै ॥ अस्य त्वादौ तु कल्यस्य तायुगषुले | (८ ए ॥ 8६ ॥ गोरजः परुपोथाविरधाश्वतरगदभाः॥ एते अगम्याः स्मृताः सुप्त आरण्याः सप्त चापरे ॥ ४७ ॥ ापदो द्वीपिनो इस्ती वानरः पति |$ ‰ |पचमः॥ ओदकाः पशवः पष्ठः समास्तु था ॥ ४८ ॥ महिषा गवयोष्राश्च द्विखुराः शरमो द्विषः ॥ मकंटः सप्तमो देषां चारण्याः 1 प | ४||पसत ते ॥ ४९ ॥ गायनी च ऋचं चैव विवृस्तोमरथतरे ॥ अग्निष्टोमं च यज्ञानां नि्मैमे परथमान्युलात् ॥ ५० ॥ यजृपि षुमं छंदः स्तोमं पञ | @| दशं तथा ॥ इहत्साम तथोक्तं च दशिणात्सोऽतजन्स॒सात्॥ 49 ॥ सामानि जगतीं चैव स्तोमं सप्तदशं तथा ॥ वैहप्यमतिरातरं च पश्वमातसो | सृजन्यलात् ॥ «२ ॥ पकविशमथरवाणमापो्ामं तथेव च ॥ अवुष्टमं सवैराजं ` चतथोदसृजन्डुात् ॥ «३ ॥ विदयुतोऽशनिमेधाश्च रोहिते ||| ्दधनूषि च ॥ सृष्टासो भगवान्देवः पजेन्यमिति विश्रुतम् ॥ ५७ ॥ ऋषो यजुषि सामानि निमे यज्ञसिद्धये ॥ उच्ावचानि शतानि गनेभ्य || ( स्तस्य जजिरे ॥ ५९ ॥ ब्रह्मणस्त अजासरगं सृजतो दि प्रजापतेः ॥ सष्ठ चतुष्टयं पूवं देवापिपितमानवान् ॥ 4&॥ ततो्रनत धतानि चराणि |||स्थावराणि च ॥ सृष्चा यक्षपिशाचांश्च ¦ गंधवाप्सरसरस्तदा ॥ ५७ ॥ नरकिन्नररसांसि वयःपञचमृगोरगान् ॥ अव्ययं च व्ययं चैव दयं स्थावरजं || मम् ॥५८॥ तेपां ये यानि कमाणि भाक सृष्टानि भ्रपेदिरे ॥ तान्येव पतिपद्यते सृज्यमानाः पुनःपनः ॥५९॥ दिता मजने धमोधमातातरते ॥ ||| .
((-0. 1/८11141/551॥ ~ (06611010. [1011260 0 ©68/0011 ।
|
@
दि च ५५ ब 4।
द (१ ट | 0
न्ग | ॥
(
८ |
&
| केचि्एुरषकार तु प्राहुः कमं च मानवाः ॥ दैवमित्यपरे विग्राः स्वभावं श्रूतचितकाः ॥ &२॥ ¦ पौरुषं कमं दैवं च फलवृत्तिस्वभावतः ॥ नं
|खूयं च भूतानां कृतानां च प्रपंचनम् ॥ वेदशब्देभ्य एवादौ निमेमे स म्हेशरः ॥ && ॥ आपांणि चैव् नामानि याश्च देवेषु दृष्टयः ॥ श्वयते प्रसूता | |नां पुनस्तेभ्यो दधात्यजः ॥ ६8 ॥ इति आवरहमाडि महापुराणे वायुप्रोक्ते पृरवेभागे द्वितीयेऽचषंगपादे मानसमूषिव्णनं नामाऽष्मोऽध्यायः ॥ ८ ॥
¢ |पजाः सवो मनो ज्ञामकरं स्परतम् ॥ आङ्ृतिः सुरुचेरूपं रुचिः श्रद्धाकरः स्मृतः ॥ ७ ॥ एवमेते प्रजापालाः भ्रजानां. स्थितिहेतवः ॥ अथा |॥
त्मने समद्रक्षीत्तमोमा्ां ठु चारिणीम् ॥ रजसं पारत्यज्य वत॑मानां स्वकर्मतः ॥ १० ॥ ततः स तेन् दुःखेन शुचं चक्रे जगत्पतिः ॥ तमश्च |
तद्भाविताः भपदति तस्मात्तत्तस्य रोचते ॥ ६० ॥ महाभ्रतेषु नानात्वमिग्रियर्तषु सूतिषठ ॥ विनियोगं च भरतानां धातैव व्यदधात्स्वयम् ॥ ६१ ॥
तु पथग्भावमधिकेन ततो विदुः ॥ &३॥ एतदेवं च नेवं च नं चोभे नादुमे न च ॥ स्वकमेविषयं द्युः सत्वस्थाः समदशनः ॥ ३९ ॥ नाना
अलल
सूत् उवाच ॥ श्रः घमं मनश्चैव रुचि चैवाङातं तथा ॥ पंच क स तदा मनसा व्यसृजस्रभ्ुः ॥ १ ॥ एते महाथुजाः सवे प्रजानां स्थितिरेतवः॥||#
ओषधीः मरतिसंधतते शद्रः क्षीणः एनःनः॥ २॥ मरातोपधिफरेदैवः सम्यगिष्टः फलाथिमिः ॥ त्रिभिरेव कपिस्तु ज्यंबकेरोषाधीक्षये ॥ ३॥ ।
कः च
व्यतुद्त्पश्चादर रजसा तु समाघ्रणोत् ॥ 9१ ॥ तत्तमः परतियुत्त वै मिथुनं संमसूयत ॥ अधमांचरणात्तस्य हिसा शोको व्यजायत ॥ १२॥ ततेस्त|& स्मिन्सखुद्ूते म ॥ ततः स॒ भगवानासीत् प्रीतश्चतं हि शिश्ये ॥ १२३॥ एवं प्रीतात्मनस्तस्य `स्वदेहादादिनैःशता ॥ नारी पसम
कल्याणी हरा ॥ १४॥ सा हि कामात्मना सृष्ट श्रकृतेः सा सुरूपिणी ॥ शतल्पेति सा परोक्ता सा ग्रोक्तैव पुनः एनः ॥ १५॥ ततः प्रनाः॥¢ समुद्भूता यथा प्रोक्ता मया पुरा ॥ म्रक्रियायां यथा तुभ्यं ञेतामध्ये महात्मनः ॥ १६ ॥ यदा प्रजास्तु ताः सृष्टा न व्यवद्रैत धीमतः ॥ ततोऽन्यान्मां ८ | नसान्पुबानात्मनः सदशोऽघ्जत् ॥१७॥ भृम्गिरोमरीचींश्च पुस्तं पुरुं कतम् ॥ दक्षमधि वसिष्ठं च निमेमे मानसान्यतान् ॥२८॥ नव ब्रह्माण | इत्येते पुराणे निश्चयं गताः ॥ ब्रह्मा यतात्मकानांःत॒ सवैषामात्मयोनिनाम् ॥ १९॥ ततोऽपनत्यनव्रह्या धर्म भूतसुखावहम् ॥ प्रजापतिं सध चैव प
= -0. ॥८1111<511८ 5118४21 \/8181185| 20661101. 01011260 0 €800011
इज्यते सुनिभियस्मात्तस्माच्यंबक् उच्यते ॥ गायं चव् बिष्ट च जगती चैव ताः स्यृताः ॥ 8 ॥ अंबिकानां मया परोक्ता योनयः सवनस्यतेः ॥ तामि | ` [षं रकत्वभूताभिल्चिविधाभिः स्ववीयेतः ॥५॥ भिसाधनः परोडाशश्िकपालस्ततः स्मरतः ॥ उय॑बकः सु पुरोडाशस्तेनेह ज्य॑बकः स्मरतः ॥ ६ ॥ धत्ते धर्मः (
र पूवेजो ॥ २० ॥ उदधितः ससज धम सवृधूतसुखाबहम्॥ मनसस्तु रुचिनाम जज्ञे योऽग्यक्तजन्मनः ॥ २१॥ भस्त उवदरयाजजञे . ६८ सङ्िख्योनिनः॥ पराणादक्षं सृजन््न्ा च्चुभ्या तु मरीचिनम् ॥ २२ ॥ अभिमानात्मकं सुद्र निमे नीकलोहितम्॥ शिरसोगिरसं चैव भत्राद प तथेव च ॥ २३॥ पुलस्त्यं च तथादानाद्रयानाच पुरुहं पुनः॥ समानजो वसिषटश्च द्यपानांतिममे कतुम् ॥ २० ॥ इत्येते अह्णः पुत्राः भ्रनादौ राद स्मरताः ॥ धमस्तेषा प्रथमजो देवतानां स्मृतस्तु वै ॥ २५ ॥ भृगादयस्तु ये सृष्टास्ते वै बह्मपैयः स्मृताः. ॥ गरहमेधिषुराणास्ते धमं ॥| | स्तेः भ्रा भवातितः॥२६॥ द्वादशैते रसूयते मजाः केस्पे पुनःपुनः॥ तेषां द्वादश ते वशा.दिव्यां देवगणान्विताः॥२७॥ ्रियावंतः.अजाव॑तो महरि ॥ भिरलंकृताः॥ यदा तैरिह सस्तु -धम्माबेश्च महर्षिभिः ॥ २८ ॥ सृज्यमानाः प्रजाश्चैव न व्यवद्रत धीमतः ॥ तमोमात्रावृतः सोऽधृच्छोकभति | इतश्च वे ॥ २९॥ यथाऽऽृत् स॒ वै रह्मा तमोमात्रा तु सा पुनः॥ वाणां च तमोमाजा अपरा निःसृताऽभवत्॥ २० ॥ प्रतिसोतात्मकोऽधरमेर्हिसा | ॥ चेवाञ्मात्मिकाः॥ ततः प्रतिहते तस्य भरतीते वरणात्मके -॥ ३१ ॥ स्वां ततं स तदा व्रह्मा समपोहत भाखराम् ॥ द्विषा त्वा स्वकं देहमदन || & | परुषोऽभवत्ः॥३२॥ अर्धेन नारी सा तस्य शतरूपा व्यजायत ॥ गरकृतिभूतथात्ी सा कामद म॒नतः पभोः॥ २३॥ सा दिवं पथिवीं चैष महम |9|| वयाप्य सुस्थिता॥ ह्मणः सा तनुः भूव विवमात्य ति्टतः॥ ३९॥ या त्वद सृज्यते नारी शतरूपा व्यजायत ॥ सा देवी नियतं तप्वा तपः परम |$ [|| श्चरम् ॥२५॥भत्तार दीप्तयशसं एरुषं मत्यप्यत ॥ स वै स्वायंयुवः पूव पुरुषो मदरुच्येत॥२६॥ तस्थेकसत्ततियुग मन्व॑तरमिदहाच्यते ॥ रब््वा|8| [§||तपरुषः पल् रातरूपामयोनिजाम् ॥२७॥तया स'रमते सादे तस्मात्सा.रतिरुच्यते॥ प्रथमः संयोगः स कल्पादौ समवत्तैत ॥२८॥ विरानममजद्रहमा | ` (& |सोऽभवत्परषो विराट ॥ सुग्राट `सशतहयस्तु वैराजस्तुमनुः स्मरतः ॥*२९॥ स वैराजः भजासर्गं सज परुषो मतः ॥ वैराजात्यरषाद्रीपै शत | |&||ङूपा व्यूजायत ॥ 8 ° ॥ प्रियत्रतोत्तानयादौ धुन पुत्रततां षर ॥ कन्ये दवे -खमहामागे याभ्यां जाता इमाः अजाः ॥ 2३ ॥ देवी न्रा तथाङ्कतिः | ||| भसुतिर्चिव ते शमे ॥ स्वाय॑खवः भर्त त॒ दक्षाय व्यसजत्मयुः ॥४२॥ रुचेः पनापतेश्चैव आदति पत्यपादयत्॥ आकूत्यां मिथुनं जज्ञे मानसस्य || = 1 ¢ [रुचेः ्चभम्॥ यवे ७२ ॥ यज्ञश्च दक्षिणा चेव यमल तो बथूतुः ॥ यज्ञस्य दक्षिणायां च रा द्वादश ज्रि ॥ ४ ॥ यामां इति समाख्याता|£| ` . ` कवा; स्वाचुवेतरे ॥ यमस्य पुत्रा यज्ञस्य तस्मा्यामास्त ते स्फृताः ॥ ८ ॥ अजिताश्चैव शुक्राश्च दरौ गणो ब्रह्मणः स्मृतो ॥ यामाः ||| 8 पव पर्कंता यषां संज्ञा दिवोकसः ॥ ४६ ` ॥ स्वाययुवसतायां तु पषरत्यां खोकमातर कमातरः.॥ तस्यां कन्याश्चतर्वि दक्षस्त्वजनयत्पधुः ॥ ७
य 6 = ^ क ॥ न ल ५३ ~ ` त ९ ई ध. रन ० [ र दैः = थम्
|५
६: 0-0. ५11८11९5 81128 \/2/81185| (0661101. 01411260 0\/ ©68110011 त ध. ? ;- ~= ^ ॥ र 2 अ ~. । ध दु ॥ च
॥ १ #° ॥ ५५, ५ क? ध 1 र नि र ) भ (र ३ ॐ ॥ ¢ (4 $ । 1 ^ 4 । # प न. भ ज ५ । न व = 059 ६ १ + य ** न क्षै = ॥ 9 त 9 ५ १७ ॥ के 5» | 9 8 ६ 4 - = 1 9 ^ > दत न 9 ककि ३ 6 ~ [1४ 4 न $, न 0 १५३ 4 11 1 4. ॥ त 2 "न, ~ 9); । = 9 क ७६
( त्र. प. |€ महाभागाः सवाः कमललोचनाः ॥ योगपत्न्यश्च ताः सवाः सवौसता योगमातरः ॥ ५८॥ सवश्व अहवादिन्यः सुवा विश्वस्य |@| ए. भा. ॥ १६॥ || मातरः॥ अद्धा र्मीधृतिस्तटिपुषटिमेषा तथा ज्य ॥ 8९॥ बदिन वः शांतिः सिद कीतिष्यीद॥ पल्य पतिजग्राह धम् दावण अ. पा. ॥ ३६॥ | |भयुः॥ ९० ॥ दाराण्येतानि चैवास्य विदितानि स्व्थयुवा ॥ याऽन्याः शिष्ट यवीयस्य एकादश सुलोचनाः ॥ 43 ॥.सती स्याति संभृतिः|॥|अ. ९ ,
स्मृतिः पीतिः क्षमा तथा ॥ सत्नतिश्चानघूया च उजां स्वाहा स्वधा तथा ॥ ५२॥ तास्तदा परत्यगहत पुनरन्ये महपेयः ॥ रदो शयमरीधिश्च अंगिराः पुर्दः ऊदुः ॥ ९३॥ पुरस्योऽबिवेसिषटश्च पितरोऽभिरतथव च ॥ सतीं भवाय मायच्छ्ख्याति च गते तथा ॥ 42 ॥ मराचय ठ सथ | ति स्म्रतिमंगिरसे ददो॥ भीतिं चैव पुरस्त्याय क्षमां व पुलहाय च ॥ 4 ॥ ऊतवे संततिं नाम अनसूथां तथात्रये ॥ उजं ददौ वसिष्टाय स्वाहा प (| चेवा्रये ददौ ॥ «2 ॥ स्वां चैव पितृभ्यस्तु तास्वपत्यानि मे णु ॥ एताः सवं महाभागाः भजारत्यखताः स्थिताः ॥ 4७ ॥ मन्त॑तर सष [७ |@|यावदामूतसंटवम् ॥ श्रद्धा कामं जज्ञेऽथ दपा रक्ष्मीसुतः स्यतः ॥ ५८ ॥ धृत्यास्तु नियमः पुजस्तु्टयाः संतोष उच्यत् ॥ पुष्टमा खभः|& ||| सुतश्चापि मेधापुत्रः तस्तथा ॥ ५९ ॥ क्रियायास्तनयो प्रोक्तो दमश्च शम एव च ॥ बुदधरवोधः स॒तश्चापि अत्रमाद्श्च ताइ५।॥ ९० ॥ कनाया |¢ /£|विनयः पुरो व्यवसायो वसोः सुतः ॥ क्षमः शतिः खतश्चापि खखं सिद्धेव्यंजायत ॥ &१ ॥ यशः कतः सतश्चापि इत्येते धमभूनवः ॥ कामस्य ध ।७|त सतो इषो देव्यां सिदधगां व्यजायत ॥ ६२॥ इत्येष वे खखोदकैः सर्गो धस्य सात्विकः ॥ जज्ञे दिस तधम्६ निति चालत च ते ॥ ९२॥ | || निकृत्यनृतयोजेजञे भयं नरकं एव च ॥ माया च वेदना चापि मिथनद्वयमेतयोः॥ ६४ ॥ _मयाजञेथ वै माया शतं सृतापहारिणम् ॥ बेदनाया 1
| | ततापि जज्ञे दुःखं तु रौरवात् ॥ ३५ ॥ मृत्योव्याधिजेराशोककोधासुया विजज्ञिरे ॥दुःखेत्तराः स्मृता शेते सवं चाधमंलक्षणाः ॥ 88 ॥ तषा
| ध | ायांस्त पुत्रो वा सवं ह्यनिधनाः स्मृताः ॥ इत्येष तामसः सगो जज्ञे धमेनियामकः ॥ 2७. ॥ प्रजाः सृजेति व्यादिश बरह्मणा नीललहित्ः ॥ / | | ॥ सोऽभिध्याय सतीं मायौ निममे चात्मसेमवाच् ॥ ६८ ॥ नाधिकान्न च हीनास्तान्मानसानात्मनां समान् ॥ सदतं च सह्ाणामछनल्छृत्तिवा
| |ससः॥ ६९ ॥ तुल्यनेवात्मना सवान् रूपतेजोबलश्वतेः ॥ पिगलान्सनिषङ्गंश्च कपर्दी नीरुलोदितात्॥ ७० ॥ पैरिखान्डानकैरारच घ्नास्ता ष ॥ १६॥ | ष न्कपाणिनः॥ मरारूपान्विरूपा्च विरूपा रूपिणः॥ 9१ ॥ रथिनो वर्मिणश्चैव धन्विनोऽथ वहूधिनः ॥ सहसशतवाहश्च दिव्यभोमात | || रिक्षगान् ॥ ७२ ॥ स्थूलशीषौनष्रदष्राच् द्विजिहवस्त॒ विलोचनात् ॥ अत्रादान्पिशितादाश्च आश्यपान्स।मपास्तथा ॥ ७२ ॥ आतमेदरो्रकायार्च ष || ` । र
८ |
।| (4 |
9-<5: &>
ॐ |
९ >
|} (अन = किन" |
©-0. 11111045]101 8118811 \/व181189| 0601011. [10111260 0 ©810011
् तत्तदा भूमि यस्मात्सा शवे उच्यते ॥ ३८॥ तस्मात्कृष्टेन छु्बीत पुरीं सूत्रमेव च ॥ न च्छायायां तथ्] में खच्छयायां न महयेत्॥३९ / शिरः प्रावृत्य वीत अंताय तृणेमेदीम् ॥ एवं यो वततते.भूमौ शवैस्तं न हिनस्ति वै ॥४०॥ ततोऽ्रवीतयनत्रत्ना कमार नीललोहितम् 1 इ्शनेति |
॥ २ ॥ विवेश तस्य तद्रायुमीशानस्तेन मारुतः ॥ तस्मात्न परिवदेस्पवांतं वायुमीश्वरम् ॥ ७३ ॥ यज्नैन्यवहरत्येनं ये वै १ परिचरति च ॥ | | एवं युक्तं मदेशानो नैव देवो हिनस्ति तम् ॥ ५ ॥ ततोऽ्रवीत्नत्र्ना - तं देवं धूमीश्वरम् ॥ नाम यद्वै पडपतिरितयक्त पचम मया ॥ 9५ ॥ पंचमी पचमस्यैषा तय॒नोघराभिरस्तु ते ॥ इत्युक्ते यच्छरीरस्थं तेजस्तस्योष्णसंज्ञितम् ॥ & ॥ विवेश तत्तदा श्चा तस्मा द तु सः ॥ यस्मादभिः पञयुशासी्यस्मात्याति पञ्च सः ॥ &७॥ तस्मात्यशयुपतेस्तस्य तल्धिर्मरुच्यते ॥. तस्मादमेध्यं न दढन च |9, पादौ ॥ ९८ ॥ अधस्तान्नपदध्याच् न चैनमतिरंधयेत्॥ चैनं पट्ुपतिर्देव एवं यक्तं हिनस्ति वै ॥ ४९॥ ` ततोऽरवीतपुनतरह्ा तं देवं भेत्||
ध, ||¶|पिगलम् ॥ पष्ठ नाम मया रक्तं तव भीमेति यत्ममो ॥ ९4० ॥ आकाशं तस्य नाक्रऽस्त॒ तनुः पष्ठी मवतिति ॥ इतके सपिरं तस्य शरीरस्थमथच ||| ५. यत्॥ 4 ॥ विवेश तत्तदाऽकाशं तस्माद्भीमस्य तः तुः ॥ यदाकाशे स्मृतो देवस्तस्मात्ाीवतः कचित् ॥ <२ ॥ यान्यं पुरीषं बा वं चुजीत् | ||||फििन्नः वा ॥ भेथुनं वाऽपि न चरेदच्छिषटानि च नोस्छिपित्॥ ५३ ॥ न हिनस्ति च तं देवो यो भीमे शयेवमाचरेत् ॥ ततोत्रवीत्यननर्ना त कत, सभर |£
4 ( ||रगम् ॥ विवेश दीषितं तद ब्रह्मणं सोमयाजिनम् ॥५६॥ तावत्कालं स्पतो विप्र उगरो देवस्तु वीक्षितः ॥ तस्मत्रमं परिदे्राहीरं चस्य कीततेयेत्॥||॥| ` “||&॥॥ ७ ॥ ते दरत्यस्य पाप्मानं य वे परिवदति तम् ॥ एवं य॒क्तान् द्विजाउगर देवस्तान्न हिनस्ति वे ॥ 4८ स ॥ ततोत्रवीरुनत्र 1 . || अष्टमं नाम यत् परोक्तं महादेवेति ते मया ॥ ५९ ॥ तस्य नान्नोऽ्टमस्यास्त॒ तलुस्तुभ्यं त॒ चन्द्रमाः॥ इत्युक्ते यन्मनस्तस्य संङृर्प
||§|मयुम् ॥ 49:॥ सप्तमं यन्मया भक्तं नामोग्रेति. तवः पभो ॥ तस्य नाभनस्ततुस्तभ्यं द्विजो भवति दीक्षितः ॥ ५९ ॥ एवघुकते त॒ यत्तस्य चतन्य १ शरी | |
| ~(~-0. | ॥ > 4 । 8118811 \/2121185। 0166101). ०७।४२०५ ७४ €810011 ` व
विवेणेरसगंाः् वल्यां अल्पाश्च सवशः ॥ अपां योनिः समुद्रस्तु तस्मात्तं कामयंति ताः ॥ ३४ ॥ मध्याश्चैवामृता छयापो भवंति भरप्य सागरम् ॥ 1 तस्मादपो न रुधीत सुबु हमवि ॥ ३६ ॥ न हिनस्ति भवो देवो य एवं हपु वतेते ॥ ततोऽनवीत्नत्रत्ा मारं नीललोहितम् ॥ २६ ॥ ष शवैति यचततीयं ते नाम ररते मया विभो ॥ तस्य भरमिस्तृतीयस्य तयुनां्ना भवतियम् ॥ ३७ ॥ इत्युक्ते यत्स्थिरं तस्य शरीरे श्यस्थिसक्ञितम् ॥|||.
चतुथं ॑ते नाम परोक्तं मयेह यत् ॥ ४१ ॥ चतुथस्य चतुर्थं तु वायुनां्ना ततस्तव ॥ इत्युक्ते यच्छरीरस्थं _ पंचधा आ ॥ | |
+ भव देवं ~~ भास्कद्द्युतिम् र , "~ ~° नत्रह्ा तं दवं भारकदयतिम् 1४|| ` मभसखरभोः॥६०॥|४| = ` ८ ^ क ¢ 1... । ५. ॑ ज | ४: 1 | ध 5 त ^
॥ १८1]
| द्रमसं मराद हे ¦ शशी तस्माद्िमाव्यते हष मह ठे चन्द्रमाः ॥ 8 न वै चिद शुट् मोपधीष्रिजः ॥ मशहदेवः । चू. भा- | | तद्रमसं महादेवस्ततः शशी ॥ वये कचे महादेवसत चनद्रमाः॥ ६१॥ अमावास्या नै धिवाशुस्मोपधोद्िनः ॥ ॥ सृतः सोमस्तस्यात्मा द्लौपधीगणः ॥ ६२ ॥ एवं यो वततत चेद सद् पवेणिषवणि ॥ न हंति तं महादेवो य एवं ेद तं शरधुप्॥&२।गोपायति दिव् ||| अ. १२
९५
@
¦ दित्यः भरना नक्त तु चंद्रमाः ॥ एकर समेयातां सूयोचन्द्रससाढुमौ ॥ & ॥ आमवास्याणिशाय्| तु तस्या यक्तः खदा भवेत् ॥ शद्वि सवे |/अ. १०
| (| मिदं तनमित्नीममिश्च इ ॥ &< ॥ एकाकी यश्चर्येष सूर्योसौ रद्र उच्यते ॥ सू्ैस्य यस्रकरीन् वतते चश्चुषा भूजाः ॥ ६९ ॥ सुक्ता्म, संस्थितो
| रुदः पिवत्यंमो गभस्तिभिः ॥ अद्यते पीयते चैव हनपानादिकाम्यया ॥ ६७॥ तदवा सा वै देदेणेषोपचीयते ॥यया धते मनाः सवाः स्थि |
|| तेन तेजसा ॥ &८ ॥ पाथिवी सा तस्तस्य साध्वी धारयते प्रजाः ॥ या च स्थिता श भूताना पराणृत्तिभिः॥ &९॥ वातासिक त चेश (
नी सा भाणः प्राणिनामिद ॥ पीताशितानि पचति भूतानां जटरेखिह ॥ ७० ॥ तयः पशपत तस्य पाचकः स्।अअशुच्य्ते ॥ १ सुषिराणि स्यु ¢
|| देेष्वतगतानेवै ॥ ७१ ॥ वायोः संचरणाथोनि भीमा सा प्रोच्यते तदुः॥ वेतान्यादीक्ितानां तु या स्थितित्रभ्ुजाद्नम् ॥ ७९ ॥ ता ६
|४|सा तु तेनोमो दीक्षितः स्मृतः ॥ यत्तु संक्पकं तस्य प्रजास्विह समास्थितम् ॥ ७३॥ सा तवुम्नस। तस्व चरमाः गइ (९ त ॥ नवानवा |ई
/£|यो मवति जायमानः पुनःपुनः ॥ ७४ ॥ पीयतेसौ यथा कारं विहुधैः पितमिः सह ॥ महददवोरतात्मा स चंद्रमा अम्म॒यः स्यतः ॥ ०^ ॥
|¶|तस्य या प्रथमा नात्रा त्न रौर भ्रकीततिता ॥ पत्री सवचंखा तस्याः पुत्रस्य शनैश्चरः ॥ ७६॥ सवस्य या द्वितीया त जपा ननि तवः सरता ॥ |
तस्या धातर स्पा पत्नी पुश्च उशना स्तः ॥७७॥ शवस्य या तृतीयस्य ननन भमिस्ततुः स्मता ॥ तस्याः पतती विशी त् एुनऽस्यागारकः
| 4 सरतः ॥ ७८॥ इशानस्य चतुथस नान्ना ातस्तलस्तु या॥ तस्याः पत्नी शिवा नाम एुश्वास्या मनोजवः ॥ ७९ ॥ अविज्ञातगतिश्चैव द्र पुत्रो |
|| चाऽनिकस्य तु ॥ नात्रा पुपतेयो त॒ ततरिदवजेः स्छता ॥ ८० ॥ तस्याः पत्नी स्ता स्वाहा स्कद्स्तस्याः सतः स्छतः ॥ नना पठस् ा न | तलुराकाशसुच्यते ॥८१॥दिशः परयः स्स॒तास्तस्य स्वगेश्चापिसुतःस्मरतः॥ उग्रा ततुः सततमीया दीरितो ब्राह्मणः स्ट्ृतः॥८२॥ दाता पत स्मता ५ | तस्याः संतानः पुत्र उच्यते ॥ नाघ्ना्टमस्य महतः तयां चंद्रमाः सछतः॥८३॥ तस्य वै रोणी पतती पस्तस्या १५ स्तः ॥ इत्येतास्तनवस्तस्य | | ॥ १८ ॥ नामभिः सह कीतिता॥८४॥ तासु वंयो नमस्यश्च प्रतिनामतत्ष वे॥प्सव्यी तथा वायावशर व्योम्न्यथ दीतिते॥८९॥मरस्तथा चद्रमात स्तत | वयस्तु नामभिः ॥ एवं यो वेति तं देवं तयुभिनाममिश्च इ ॥ ८६ ॥ प्रजावानेति साुज्यमीश्वरस्य भक्स्य सः ॥ इतयेतदरो मया भोक्त एद |
00-0. ॥॥८॥111॥९511८ 81188) \/8181189| 01601011. 01012०५ 0 9680011 छ
च | ८ 1 धि) ह
= अनन पजन्य आभ्रतसंष्टवस्थायी व सवै ||| सवतः॥ यहे कीतिमतशवाप का 1 हिरण्यरोमा पजेन्यो मारीच्यासुदपयत ॥ १९॥
॥।- भनापतेः ॥ सत्यनेतर्च हव्यश्च आपोमतिः
| भीमस्य ययः ॥ ८७ ॥ शत्रऽ्॒ दिद विः शतोऽसत॒ च॒ चतुद ॥ एतत्मोक्तमिदानीं च तनूनां नामभिः सह ॥ महादेवस्य देवस्य सतु णत. भरजाः॥ ८८ ॥ इति श्रीब्रह्माण्डे महापुराणे ताफमवानी च तना नामभिः सद ॥ महदेव स्य शगो
५ वायुप्रोक्ते पूवभागे द्वितीयेऽुपंगपादे महादेवविभरतिवणेनं नाम दशमोऽध्यायः ॥ १० ॥
सूत उवाच ॥ भृगोः स्यातिर्विजज्ञे वै ईरो सुखदुःखयो ॥ शभा्ुप्रदातारो सकभराणमृतामिह ॥ १ ॥ देवौ घात्रिातारौ ५ & | चारिणो ॥ तयेज्य्ा तु भगिनी देवी ओर्छोकमाविनी ॥२॥ सा त॒ नारायणं देवं पतिमासाग् शोमना ॥ नारायणात्मजौ तस्यां बलोन्मादौ व्यजा|/ यताम् ॥ २॥ बरस्य तेजः परस्तु उन्मादस्य तु संशयः ॥ तस्याऽन्ये मानसाः एवा आसन् व्योमविचारिणः ॥ 9 ॥ ये वहंति विमानानि देवानां (४ । ¢ 6 ॥ मरकपे स्यते भ्ये विधातुधोतुरव च ॥ <॥ आयतिर्भयातैशवैव तयोः ए इढवरतौ ॥ पाणगैव सड ब्रह्मकोशौ सनातनौ ॥९॥|४ ६ मनस्विन्यां मकंडस्य माकडेय बभूव इ ॥ सतो वेदशिरास्तस्य भूपत््यामजायत ॥७॥ पीवय वेदशिरसः पुत्र वंशकराः स्मृताः ॥ माकंडेयाः | 41011111... १ ठ + . ता ° %, : ॥ १० मरीचे ९ संभूतिविजज्ञे ं ॥ पतिः %4
|| पुणेमासं कन्याश्वेमा निबोधत ॥ ११ ॥ कृशिवष्िस्त्विषा चैव तथा त् अना ॥ १०॥ स मरी ऽ श्र 9
। [१ धि [३
|| विरजं चैव धमिषठं पर्वशं ३ पि या चोपधितिः माः ॥ परणेमासः सरस्वत्या पौ दबुदपादयत् ॥ 9२ ॥ |¢ [[&|| विरजं चेव धर्मिष्ठं परवशं चैव ताडुभौ ॥ त्मजो विदान् सुधामा नाम वि त ह |
६ ¦ लाल शतः ॥ १३ ॥ सुधामा स तु वैराजः भंचीं दिरघपाथितः ॥ 8 ५ रोकपाकः स॒ धमतत्मा गोरीपुजः पतापवान् ॥ 9७ ॥ पेशः पवैगणनां भरविष्टः स महायशाः ॥ परवशः पर्वशायां तु जनयामास वे सती ॥ १५ ॥ |! त 8 ५) $ जात सन्यासनिरियत ॥ ॥ १६ ॥ स्मृतिस्त्व॑गिरसः पत्नी ली श १ त्मसम्|6 | <. ली इदूश्चैव राका तार्थ च् च| #|| तवुभौ ॥ १८॥ उग्रो एनं च पजन्य सद्वती षवे तया ॥ डद्श्चेव राका चाऽयमतिस्तथा ॥ तथैव भर
वती ॥.२-॥ चा पतिं च उरगा त ॥ मोत पनाश्व अतीता वे सह|| खशः ॥ २१ ॥ अनसूया विजज्ञे वै नकृल्मषान् ॥ कन्यां चैव यतिं नाम माता शंखपदस्य सा ॥ २२ ॥ कर्दमस्य ठ पत्री सा पीठ ||| शनैश्चरः ॥ २३॥ सोमच पृचमस्तषामासीत्स्वायेधुवेतरे ॥ यामदेषैस्सहातीताः पचा ||
((-0. 1/८1111/551॥ 51121८81 \/8(8/188। (0166101. 1011260 0 68100111 | १ 4 ~ १ 0," न $". ^ कर ~
व| छ. ५
|
५ भायोयां दानाभिस्तत्सुतोऽभवत् ॥ प्वजन्म्नि सोऽगस्त्यः स्मृतः सवार्यसरवेतरे ॥ २३ ॥ मध्यमो देवबाहुश्च अत्रिनामा च ते अयः ॥ स्वसा यती ॥ अ.पा.२ | यसी तेषां सद्वती व ॥ २७ ॥ पजन्यजननी श्रा पत्नी चाभः स्मृता शुभा ॥ पोरस्त्यस्य च बह््षैः प्रीतिपुत्रस्य धीमतः ॥ २८ दानाच सुषुवे पती सजंघी च बहन्सृतान् ॥ पौरस्त्या इति विख्याताः स्मृताः स्वायंधुवेतरे ॥ २९॥ ` क्षमा तु सुषुवे पु्रान्यस्त्यस्य प्रजाप |
||: ॥ भेताथिवचंसः सरवे येषां कीर्तिः पतिष्ठिता ॥ ३० ॥ कदेमश्चोवेरीवांश्च सदिष्णुश्चेति ते जयः ॥ षिः कनकषीटश्च शुभा कन्या च पीव्।
[री ॥ २१ ॥ कदमस्य इतिः पत्नी आबरय्यजनयत्स्वयम्॥ पुव शंखपदं नाम कन्यां काम्यां तथैव च ॥ ३२ .॥ स वै शंखपद्ः श्रीमोोक [4 पालः प्रजापतिः ॥ दक्षिणस्यां दिशि रतः काम्या दत्ता प्रयतते, ॥ ३२॥ काम्या प्रियत्रताछेे स्वायभुवसमान्सुतान् ॥ दश कन्याद्यं चैव चैः
(
(
6 ञेया भ्रकीत्तिताः ॥ २९ ॥ तषां पुत्राश्च पौनाश्च अन्रेयाणां महात्मनाम् ॥ स्वायेयुरवैतरेतीताः शतशोऽथ सदस्रशः ॥ २५ ॥ प्रीत्यां ' परस्त्य
प
जप.
३ ३९ ॥
सतर सम्परवत्तितम् ॥ २७ ॥ पुत्रं कनकपटिस्य सदिष्ं नाम् विश्तम् ॥ यशोधरा विजज्ञे वै कामदेवं सुमध्यमा ॥ ३९ ॥ ऊतोः ऊतुसमान्पुत्रा् | विजज्ञे संनतिः शुभान् ॥ तेषां न भायां प्रो वा स ते उद्धरेतसः॥ ३६॥ तानि पष्िसदस्राणि वारसिल्या इति शताः ॥ अर्णस्यागरतो यांति प्रि | | | वायं दिवाकरम् ॥ ३७॥ आभ्रतसंप्ठवात्स्व पतंगसहचारिणः ॥ स्वसारो तद्यवीयस्यौ एण्या सत्यवती च ते ॥ ३८ ॥ पवस्य छे ते वै पणेमास | सतस्य तु ॥ उजोयां तु वसिष्ठस्य वासिष्ठाः सपत् जक्रे ॥ ३९ ॥ ज्यायसी च सुता तेषां ैडरीका समध्यमा ॥ जननी सा युतिमतः पराणस्य | ४ महिषी भ्रिया ॥ ४० ॥ तस्यास्तु ये यवीयांसो वासिष्ठा सप्त विश्वताः ॥ रक्षो गत्तोद्धंबाहृश्चः सवनः पवनश्च यः ॥ ४१ ॥ सुतपाः शंकुरित्येते |£
| सवे सप्तयः स्मृताः ॥ रत्नो वरांग्यजनयन्माकंडयी यशस्विनी ॥ ४२ ॥ प्रतीच्यां दिशि. राजानं केतम॑तं प्रजापतिम् ॥ गो्ाणि नामभिस्तेषां |4
4 महात्मनाम् ॥ ४३॥ स्वायुरवेतरेतीतान्यप्रस्तु श्यत् परजाः ॥ इत्येषु अषिसगेस्त॒ सादबधः प्रकीरतितः॥.४४:॥ विस्तरेणातप्व्या |
् अभेवेक्ष्याम्यतः प्रम् ॥ इति आीत्रह्याड महापएराणे वायुप्रोक्ते प्रवेभागे द्वितीयेदषगपादे ऋषिसगेवणंनं नामेकादशोऽध्यायः॥ ११ ॥ ॥ सूत उवाच ॥ ।
| 1 योऽसावग्रमिमानी स्मृतः स्वायंचुर्वेतरे ॥ ब्रह्मणो मानसः युतरस्तस्मात्स्वाहा व्यजायत ॥ १ ॥ पावक पवमानं च शुचिरग्निश्च यः स्मृतः ॥| ५ निमेथ्यः पवमानस्तु वैदयतः पावकः स्मरतः ॥ २॥ अरे -सीरस्तु विज्ञेयः स्वादायुत्रास्त॒ ते अयः ॥ निमंथ्यः पवमानस्त॒ `यः सरस्तु यः स्तः ॥ ।
| 4 । ३.1 अन्तोनिर्वे्तैव तेषां स्थानानि तानि वै ॥ पवमानात्मजश्चैव कव्यत्राहन उच्यतेः॥ ४.॥' पावकिः सरस्तु इन्या्राहः शुचेः तः॥ ||
©-0. ॥५॥५॥111८<5|1॥1 ©118\/281 \/2/8085। (06611010. [10111266 0४ €681001॥1 | | `
[हि 11 ज जि === कक = क = ~ ~
जन
¢| तखेदिकः ॥ २१ ॥ सम्राडग्निसुखानौ शा द्विजान् ॥ परिपत्यवमानस्त द्वितीयः सोऽ
| आवारिरिवाभाखिधीयः स विभाव्यते ॥ ३० ॥ अवर्परनो निवरस्वास्त॒ आस्ांश्ैव स उच्यते ॥ अष्टमः सध्यर्र्यो माजाटीयः स॒ उच्यते॥३१॥
||| देवानां इव्यवादोऽभनिः पिनृणां कन्यवाहनः ॥ 4 ॥ सह.रक्षोऽसुराणां त॒ जयाणां ठ . योऽग्रयः ॥ ` एतेषां पुत्रपौत्रास्तु चत्वारिश्नवैव च ॥ 2 ॥ |
& | व््यामि नामभिस्तेषां प्रविभागं प्थक्प्थक ॥ विश्वतो .लोकिकोऽगिस्तु प्रथमो ह्मणः सतः॥ .७.॥ अह्यो दत्तागिसत्यत्रो भरतो नाम “विशतः ॥ | वैश्वानरः सुतस्तस्य वहन् व्यं समाः शतम् ॥ ८॥ संभृतोऽथवैणा प्दमेधितिः पुष्करोदधौ ॥ सोधवों कोकिकोऽभिस्त॒ दपंडाऽ्य्वेणः स्मृतः ॥ ९ ॥ 8 ॥ अधवा तु भगुजज्ञे दयभ्रिरायवेणः स्मरतः ॥ तस्मात्स .रोकरिकरोऽगनिस्त॒ दध्यङ्डाथवेणो मतः॥१०॥ आथवेः पवम्रानस्तु निमंथ्यः कृविमिः स्मृतः ॥॥॥ |स ज्ञेयो गादेपत्योऽभिस्तस्य् पुजदरयं स्मृतम् ॥ ११ ॥ शंस्यस्त्वाहवनयिोऽपनिः स्मरतो यो इव्यवाहनः ॥ द्वितीयस्तु सुतः भोक्तः शुकोऽगियेःअणीयते/4
||॥ १२॥ तथा सन्यापसव्यौ च शस्यस्याप्रः सताडुभो ॥ शंस्यस्तु षोडश नदीशकमे हन्यवाहनः॥ १३॥ यो सावाहवनीयोऽगिरमिमानी द्विजैः | ॥8 सि ॥ ध कृष्णवेणां च नमेदां यज्नं तथा ॥ १९ ॥ गोदावरीं वितस्तां च चन्द्रभागामिरावतीम् ॥ विपाशां कौशिकीं चेव. शत्रं शय तथा| # ८ सरस्वती
1 चेव् हादिनीं पावनीं तथा ॥ ता पोडशधामानं भविभज्य पुथक्ण्थ् ॥ १६॥ आत्मानं व्यदधात्ता पिष्णीष्वथ ब्रव || |स.
४ | णि
&|| डरे ॥ १८ ॥ तेप्। विहरणीया ये उपस्थेयाश्च येऽअयः ॥ ता्श्ण॒ध्वं समासेन कीत्यमानान्यथातथम् ॥ १९ ॥ विधुः अवादणोर््भसत्रस्था 4 धिष्णयोऽपरे ॥ विधीयते यथास्थानं सत्यादे सबने कमात् ॥ २० ॥ अव्य निवास्यानाम्रीनां शणत कमम् ॥ सम्राड ९ द्वितीयो |8 || चत्व्रेसो विभाव्यते ॥ हव्यस्ततो शस् मितम विभाव्यते मीतयते ते । व्यया प 4 4 || चुट ठ ह्यसुभृष्रः १ व भाव्यते ॥ २२३ ॥ ऋतुधामा च स॒ज्योतिरोदंबयः ॥ ` विशव्यचाः < | भि्रसस्थाने ध ॥ २8 ॥ ब्रहमज्योतिवरषुधामा जलस्थाने स उच्यते ॥ अजेकप्रादुपस्थो यः स तै शालासुखीयकः ॥ २५ ॥ अवदेश्यो शरदि |४ उयो सऽमिहपति स्मतः ॥ शस्यस्येते (वा उपस्थेया दविजैः स्मृताः ॥>२६॥ ततो विहरणीया वक्ष्याम्यष्टौ च तत्छताच् ॥ तुः भवा| [||दणोऽग्रीधस्तेषां धिष्ण्यस्तथा प्रे ॥ २७॥ वेधीयंते यथा स्थानं सौत्येद्नि सवने कमात् ॥ दोवीयस्त स्श्तोऽद्ममिवंहिरया हव्यवाहनः ॥ २८ ॥ | | पशतिऽभिः भचेतास्तु द्वितीयश्ात्र नामकः ॥ ततोऽगनितवदेवस्त ब्राह्मणाच्छंसिरुच्यते ॥ २९॥ उरिगाप्निः कविय॑स्त॒ पोतोभिः स विभाव्यते ॥
((-0. 1/८1114/55111 8118811 \/8181185। (01661100. 01411260 0 6810011
१२०॥
| £ ध सोत्येह्रीज्यंत ५ | # _ द क क ६ | | धू. $ ज. पु + ॥ त सोवहवीजयत वै दविजः ॥ अपं योनिः स्ृतोऽसौ स हयप्ठुनामा विभाव्यते ॥ ३२॥ ततो. यः पावको नाम्रा अन्नो यो गभ॑||| ‰ *!
स्यवििदानपि | य |उच्यते ॥ अग्निः सोऽवमृथे ज्ञेयो वरुणेन सदेज्यते ॥३२॥ हच्छयस्तत्सतो छ्यभिजेटरे यो नृणां पचन् ॥ सृत्युमाञ् जाटरस्य्रविद्रानभिः स॒तः स्मृतः | भ्. पा-२ ।॥ २७ ॥ प्रस्परोत्यितः सोभिभूतानीह विनिदेदेत् ॥ पुत्रसतकेमन्युमतो घोरः सतक: स्मृतः ॥ ३५ ॥ पिबन्नपः स वसति सदर वडवासुखः ॥ |" १२ समुद्रवासिनः पुवः सदरम विभाव्यते ॥ ३६॥ सदरशष॒तः शमो ग्रहाणां दहते वृणाम् ॥ कव्यादुभिः सतस्तस्य पुरुषानति य पूता ॥ २७ ॥ |& १ इत्येते पावकस्यामेः पुत्रा एव प्रकीर्तिताः ॥ ततः शुचिस्तु वे सौरो गं्धवेरायुराइतः ॥ ३८॥ मथितो यस्त्वरण्यां च सोभरे सर्मिधति ॥| ( आघना्ा त भगवानसौ यस्तु भरणीयते ॥ ३९॥ आयुषो महः पुः सदसो नाम तत्सुतः ॥ पाकबहञे्वभीमानि सोभिसतु सहसः सत ॥ °” ॥ | || प सदसस्यापररद्वतः स महायशाः ॥ विविधिश्वादधतस्यापि एरोऽेस्तु महान्स्मृतः ॥ ४१ ॥ भरायनिततेष्वभीमानी इतं थुक्ते हविः सदा ॥ विवि
¢ धेस्तु स॒तो श्क्ैस्तस्य चारः सुता इमे ॥ ४२॥ अनीकवान् वाजम् च रशोहा यशिकृत्तथा ॥ सुरमिवसु्रादो प्रविष्टो यः सू स्कृमराट् ॥ ९ ०२॥ | || रचेसेः प्रजा हयेषा वह्नयश्च चतुदश ॥ इत्येते चाञ्नयः मोक्ता णीर्यतष्येषु वै ॥ ४४ ॥ आदिसगे व्यतीता वै यामः सह सुरोत्तमः ॥ स्वायं | ¢ ‰ | पवेमप्यस्तेमिमानिनः॥ ४५ ॥ एते विहरणीयेषु चेतनाचेतनेषु वे ॥ स्थानाभिमानिनो रेके प्रागासन्हन्यवाहनाः ॥ ४६ ॥ काम्यनेमित्तिका |च || यज्यते कंस्ववस्थिताः ॥ पूवमन्वतरऽतीताः शुकेयांग तैः सद ॥ ४७ ॥ देवेमेदात्मभिः पुण्यैः मृथमस्यातरे मनोः ॥ इत्येतानि मयक्तानि ||| [स्थानानि स्थानिनश्च इ ॥ ४८॥ तैरेव तु भसंख्यातमतीतानागतेष्विह ॥ मन्वंतरेषु सर्वेषु रक्षणं जातवेदसाम् ॥ ४९॥ मनव सव तपस्विनो यते स | ¢ ¢ ० ॥ जानां पतयः सव ज्योतिष्मंतशच ते स्मरताः ॥ ५० ॥ स्वारोचिषादिषु ज्ञेयाः सावर्ण्यं तेषु सप्तसु ॥ मन्वंतरेषु सर्वेषु नामह्पमरया| | जनैः ॥५१॥ वरते वत्तमानैश्च यमिरदवैः सदा्रयः ॥ अनागतैः सुरः साद वरस्थैतेऽनागताग्यः ॥५२॥ इत्येषं निचयोऽीनामुकरात यथाक्रमम् ॥ | (|पिस्तरेणादपूल्यों च पितृणां वक्ष्यते एनः ॥ ५३ ॥ इति श्रीर्मा महापुराणे वार्त परवमागे द्वितीयेऽकषगपादे अथिनिचया नाम दाद् 8 &||रोऽध्यायः ॥ १२॥ ॥ सूत उवाच ॥ ब्रह्मणः सजतः पुत्राच पव स्वायंुवेतरे ॥ गात्रेभ्यो जिर तस्य मुष्यासरदेवताः ॥ १ ॥ पित्वन्मन्यमानास्तं | ्||जद्घिर पितरोऽपि च ॥ तेषां निसः प्रायक्तः समासाच्छूयतां एनः ॥ २॥ देवासुरमलुष्यां च सूष्ठा ब्रह्माभ्यमन्यत स ॥ पितृवन्मन्यमाना वै जि ( रेऽस्थोपपक्षतः॥३॥ मध्वादयः षड़तवः पिवृस्तान्परिचक्षते ॥ ऋतवः पितरो देवा इत्येषा वैदिकी तिः ॥४॥ मन्वंतरेषु सर्वेड ह्यतीतानागतेषु ३ ॥|6
` --==---~ {1
((-0. 1\/॥(1111415511॥1 21188 \/8/8/185। (01661011. 01411260 0 66810011
0 ६.५ भे॥ अगिष्वाततास्तु ये रोकरास्तेषां मेना त॒ मानसी ॥ ३१ | ॥ घारणी मानसी चैव कन्या बाहिषदा 1 ॥ मेयेस्तां धारणीं नाम पल्यथै वा सजच् | ४
|
र |एते स्वायंशे पूवस्य तरे शमे ॥ ५ ॥ अभिष्वा्त स्ता नाम्रा तथा वर्हिषद षै ॥ अयज्वानस्तथा तेषामासन्ये शृहमेधिनः॥ ६ ॥ अग्न ¢ | घवा्त स्मृतास्ते वे पितरो नादिताग्नयः;॥ यज्वानस्तेषु ये त्वासन्पितरः सोमपीथेनः॥७॥ स्मृता बर्हिषदस्ते वै पितरस्त्मिहोजिणः ॥ ऋतव्ः पितरो |8 देवाः शा्चेसिमातियं गताः ॥ ८ ॥*मञमाधवो रसो ज्ञेयो शविद्क्रो च शुष्मिणो ॥ नभाश्चैव नमस्यश्च जीवावेताबुदाडतो ॥ ९ ॥ इषथैव तथो ||| ८ जश्च स्वधारवताबुदाहतो ॥ द्यैव सदस्य. घोरावेताबुदाडतोः॥ १० ॥ तपाश्चैव तपस्यश्च मन्युमन्तो ठु शेशिरौ ॥ काटावस्थास षटस्वेते मासा || स्या वै व्यवस्थिताः ॥ ११ ॥ इमे च ऋतवः भरक्ताश्चेतनाचेतनेषु मै ॥ अतो ब्रह्मणः पुता विज्ेयास्तेऽभिमानिनः ॥१२॥ मासादवमासस्थनेष ||| स्थानिनो ऋतवो मताः॥ स्थानानां म्य॒तिरकेण ज्ञेयाः स्थानाभिमानिनः ॥ १३॥ अहोरात्राणि मासाश्च ऋतवधायनानि च ॥ संवत्सरा स्थाना नि कामाख्या ह्यभिमानिनाम् ॥१९॥ एतेषु स्थानिनो ये तु कारावस्था व्यवस्थिताः ॥ तत्सतत््ास्तदात्मानस्तान्वक््यामि निबोधत ॥१५॥ पाव || &|ण्यस्तिथयः संध्याः पक्षा मासाद्धेसंमिताः ॥ निमेषाश्च कलाः काष्ठा सुहूत्ता दिवसाः क्षयाः॥१६॥ द्वावद्धेमासो मासस्त॒ दरौमासावृतरुच्यते ॥ ऋतनयं |
| चाप्ययनं द्वेऽयने दक्षिणोत्तरे ॥ १७॥ संवत्सरः सुमेतश्र स्थानान्येताने स्थानिनाम् ॥ ऋतवस्तु निमेः पुत्रा विज्ञेयास्ते तथेव षड ॥ १८॥ त || £|: स्मृताः पच रजाः स्वात॑वलक्षणाः॥ यस्मचेवाततवेभ्यस्तु जायते स्थाणजंगमाः ॥१९॥ आतेवाः पितरस्तस्माहतवश्च पितामहाः ॥ समेतस्व् | ||@ भसयत भनाशव भरनापतेः ॥२०॥ तस्मातस्पृतः अजानां वे वत्सरः भ्रपितामहः॥ स्थानेषु स्थानिनो दयते स्थानात्मानः रकीतिताः॥२१॥ तदास्या || | स्तत्ससत्वा तदात्मानशच ते स्पृताः ॥ मजापुतिः स्मृतो यस्तु स॒ तु संवत्सरो मतः ॥२२॥ सवतो ऋत इत्युच्यते पैः ॥ ऋता ऋतवो |9|| > यस्माजज्ञिर ऋतवस्ततः ॥२३॥ मासाः पडतेवो ज्ञेयास्तेषां प॑चातवाः स्मरताः ॥ द्विपदां चतुष्पदां चैव पक्षिणां सपंतामपि ॥ २४ ॥ स्थावराणां ५
9 द
0-0. ॥(॥111८॥1८8116 8118\//811 \/81811851 01601101. 01011260 0४ 68107 , कः
- पु. | ॥ ३२ ॥ पितरस्ते बहिषदः स्मृता ये सोमपार्थेनः ॥ अभरिष्वत्तास्तु तां मेना पती हिमवते ददुः ॥ ३२ ॥ उपहूता स्मता येवे तदहित्रा |. | तिवोधतमना हिमवतः पत्नी भेनाकं सा व्यजायत॥३४॥गगां सशिर चैव पत्नी या लवृणोदधेः॥मेनाकस्यात्मजः कोचः ओंचद्रीपो यतः॥३९॥ | स्मृतः ॥ मेरोस्तु धारणी पती .दिव्योषधिसमन्वितम् ॥ मंद्रं सुवे पु व कृन्याच विश्वताः ॥ २६ ॥ वेखां च नियाति चैव ततीयां चायाति ||| विदुः ॥ धातुशवैवायतिः पत्री विधात्रियतिः स्मृतां ॥ २७ ॥ स्वययुेऽतरे एव ययो कीरताः प्रजाः ॥ षवे सागरद्रेखा कन्यमिक्रामृनिदि ( ||ताम् ॥ २८ ॥ सवणौ नाम साख पतीं भाचीनवर्िषः ॥ सवणोयां सता जाता दश भराचीनबूहः ॥ २९ ॥ सवे प्रचेतसो नाम ॒षददसय| | पारगाः ॥ तेषां स्वायंुवो दक्षः पुत्रत्वं जम्मिवान्परथुः ॥ ४० ॥ ज्यंबकस्यामिशापेन चाश्ुषस्यांतरे मनोः ॥ एतच्छरत्वा ततः सूतमृच्छच्छाशपा । & |यनिः ॥ ४१ ॥ उत्पत्रः स कथं दक्षो ह्यमिशापाद्भवस्य तु ॥ च्ुषस्यांतरे पूवं तत्त भ्ह पृच्छताम् ॥ ४२ ॥ इत्यतः कथयामास सतो _ दका ६ |अयां कथाम् ॥ शांशपायनिमामनय ज्य॑बकाच्छापकारणम् ॥ ४२ ॥ ॥ सूत् उवाच ॥ दकषस्यान्सुता हश कन्या याः कीतिता मया ॥ खेभ्यो |ई © |गरेभ्य आनाय्य ताः पिताभ्यच्यैयूुरे ॥ 9९ ॥ ततस्त्वभ्यचिताः सवा न्यवसंस्ताः पितगरदे ॥ तासां ज्येष्ठा सती नाम पत्नी या यवस्य व| ॥७५ ॥ नाज॒दावात्मजां तां वे दक्षो शदरममिद्विषन् ॥ अकरोत्संनतिं दक्षे न कदाचिन्महेध्रः ॥ ४६ ॥ जामाता शद्रे तस्मिन्स्वभावात्तजति || स्थितः॥ ततो ज्ञात्वा स॒ती सवौः स्वमृः प्राप्ताः पितगेदम् ॥४७॥ जगाम साप्यनाहूता सती तत्स्वपिदशदम् ॥ ताभ्यो दीनां पिता चकर सत्याः ¢ मंमताम् ॥ ४८॥ ततोऽ्वीत्सा पितर देवी क्रोधादमपिता ॥ यवीयसीभ्याप्यधमां जां कृत्वा मम् भ्रमो ॥ ४९॥ असत्कृत्य पितम त्वं कृतवा | नसि गितम् ॥ अहं ज्येष्ठा वरिष्ठा च त्वं मां सत्कतेमहेसि ॥ ५० ॥ एवुक्तोऽजवीदेनां दक्षः संरक्तलोचनः ॥ त्वत्तः ्ष्ठावरिष्ठा्च पूज्या बालाः || सुता मम ॥ ५९ ॥ तासां चैव तु भतोरस्ते म बहुमताः सति ॥ ब्रक्निठाः सतपस्काश्च महायोगाः खधामिकाः ॥ 4२ ॥ गणेश्ैवाधिकाः ष्याः ¢ स ते भ्यंबकात्सति ॥ वसिष्ठोऽत्रिः पुरस्त्यश्च ह्यंगिराः पखहः कतुः ॥ ५३ ॥ शगुमंरीचिश्च तथा श्रेष्ठा जामातरो भम ॥ यस्मान्मां स्यदधते शवेः| सदा चैवावमन्यते ॥ ५8 ॥ तेन त्वां न विभरषामि मतिङ्ूलो हि मे भवः ॥ इत्युक्तवांस्तदा दक्षः संप्रमूढेन चेतसा ॥ 44 ॥ शापाथमात्मन | भेव ये चोक्ताः परम्षयः॥ तथोक्ता पितरं सा वे द्धा देवादमत्रवीत् ॥५8॥ वाङ्मनःकमंभियस्माददुष मां विगहसे॥तस्मात्यजाम्यहा्ममं दह तात्
तवारमजम् ॥ «9 ॥ ततस्तेनावमानेन सती दःखादमपिता ॥ अग्रवीद्वचनं देवी नमस्कृत्य स्वयथुवे ॥ << ॥ यतराद्सुपपर्य न पुनय ततस्तनाव्रमानेन सती इःखादम्िता ॥ अत्रवीद्वचनं देवी नमस्कृत्य स्वर्युवे ॥ «८ ॥ यत्राहयुपपये च पुनर्देहेन ¢
टः
[2 त
9-5-24 <
षु
(॥
|
१ गिजमाव आपै; । |
४
पनर ग्यः च्छः
१ ((-0. (11111151 18/80 \/818085| 0॥66101. 1911260 0 6870011 ^ ति {§
क ॥ ॥ नि ए ध दक्षा + (4 1 श ध ।
६ ||मास्वंती ॥ तंवाप्यदमसंभरूतां संभूता धार्मिकादपि ॥ ९९ ॥ गच्छेयं धर्मपःनीत्वं ज्य॑बकस्थेव धीमतः ॥ तत्रैवाथ समासीनां ल समादधे || ३० ॥ धोरयामासं चामरेथी धारणां मनसात्मनः ॥ तत आत्मसयुत्थोऽस्या वायुना समुदीरितंः॥ सवीगेभ्यो विनिःृत्य वहवस्ता 1 &|॥ &१ ॥ तदुपश्चुत्य निधनं सत्या देवोऽथ ञ्चूलभृत् ॥ संवादं च तयोद्धा याथातथ्येन शंकरः ॥ दक्षस्य च . ऋषीणां च चुका भन त ् ||| ६२ ॥ रद्र उवाच ॥ सवेषामेव कोकानां भररछोकस्त्वादिरुच्यते ॥ तं सदा -धारयिष्यामि निदेशात्यरमेष्ठिनः ॥ &र ॥ अस्यां त {| धृता कोकाः सवे तिष्ठति. मास्वराः ॥ तानहं _धारयामीद सततं च तदाज्ञया ॥ ६ ॥ चातण्यै दि देवानां ते चाप्यकन || जते ॥ नादं तैः सह भोक्ष्ये तै ततो दास्यति ते प्रथच्छ् ॥ ६५ ॥ यस्मादवमतां दक्ष॒ मक्कृतेऽनागसा सती ॥ भरंशस्ताशरेतराः | श स्यते द्वितीये वै मम यज्ञे ्ययोनिजाः ॥ ६० । || इते वै ब्रह्मणा शुके चा्षुपस्यातिरे मनोः ॥ अभिव्याहत्य स्ीस्ताव् दक्षं चैवाशपत्पुनः ॥ &८ ॥ भविता माठपो. राजा चपस्य | & ||त्वमन्वये ॥ प्राचीनवर्हिषः पौजः पुत्रश्चैव प्रचेतसाम् ॥ ३९ ॥ दक्ष एवेह नाम्ना तं मारिष
सुवः स्वसुता भूभिः सह ॥ && ॥ तस्मद्वस्वते भाते पुनरेते महपेयंः ॥ उत्पत
श्री ` ®्दि, > आशं नि + ए "ऊक ५.
4
प्रीतिं वैवस्वतेऽतरे ॥ ७० ॥ विघ्रं ताप्यहं तुभ्यमाचरिष्यामि दुभेत ॥ धम्भैयुक्ते च ते काये एकस्मस्तु 4 9 दस्तु रदं सोऽभ्यशपत्पुनः ॥ यस्मात्तं मतकतेऽनिषटमृषीणां कृतवानसि ॥ तस्मात्साद्धं संरैन्ने न त्वां यक्ष्यति वै द्विजाः ॥ ७२॥ १ & | |तव कूर ह्यपः सम्यति कमख्॥ इदेव वत्स्यसि तथा दिवं हित्वा युगक्षयात् ॥ ७२॥ ततो देवैः स तैः साद नेज्यते श्रथागज्यते ॥ ततोशभिव्याहता |च ॥ | दक्षो स्दरेणामिततेजसा ॥ ७8 ॥ स्वायंभुवीं तयं त्यक्रा उत्पन्नो मातषेष्विह ॥ ७५ ॥ ज्ञात्वा गहपतिदक्षो यज्ञानामीशवर प्रथम् ॥ समस्तेनेह यज्ञे न सोऽथजंदेवतेः सह ॥ ७६ ॥ अथ देवी सती या ठं भप वैवस्वतेऽतरे ॥ भनायां ताखमां देवीं जनयामास शैकराद ॥ ७ ॥ याच देवी सती | द4|पवेमासीत्यश्ादुमाऽभवत् ॥ सद् पत्री भवस्थैवा न तयां मच्यते भवः ॥ ७८ ॥ मारीचं कश्यपं देवी यथादितिरचत्ता ॥
र र ज, = 19 = च इ. क, र ^ ~ "६ % °. ५ भ ची ` २41 {२ $ ह ध ^ । #; कै 1 नत 1 च| वि + ॥ 1 न क > श 1 ड _ ६५ 1 > द|
@ल<-0. ।५५111८|९51८4 8118/81 \/3181135; (01611011. 01011260 0\/ €6870011
यां जनिष्यसि ॥ कन्यायां शाखिनां तं वै ९
< ¢ |
स्तु दरासदे ॥७१॥ सृतं उवाच ॥ तदप थत्य ||
[>
हि
१५ | | 3
> -
+ +^ ५ ष) (8 ॥ च
॥ षं ५, आ ऋ "कः
मि ॥ । कदाचन पुनरनप ६५ ४ च जज्ञ 6 तदाभि र कि = पनं यां पनरपः ॥ जज्ञे तदाभिशपन |
पि = त ह ४ त च ए च "क ॥ ~ 4 ध ५ चि त ति क ऋ ४ च + [* च कह = श ६०, जज क न "क, क~ ॐ नि ऋ + , 9 क 0 १
` यथादितिरत्रता ॥ यथां नारायणं || मघवतं शची यथा ॥७९॥ वि कती सा दपण यरय (ती क
: कदाचन ॥ ८० ॥ आवतंमानाः ||| येष जयते तेः एनः सह ॥ एवं येतो दतो जे वै चारे ॥ ८१॥ दश्यत भवतो मातायां धनः ॥ जते तदामिशाप
धा र विककककककक == ह,
2. & २२ ।
(( बिभ्रतस्तयुम् ॥ इत्येषोऽलुशयो द्यासीत्तयोजत्यतरानुगः ॥ <८8। | प्रजापतेश्च दक्षस्य उयंबकस्य च धीमतः ॥ तस्मात्नाचुशयः कार्यौ वैरोषिह |&|कदाचन ॥ ८५ ॥ जात्यंतरगतस्यापि भवितस्य शुमाञ्ुभेः ॥ ख्याति न युंचते जंतुस्तत्न कायं विपरिता ॥ ८६९ ॥ इत्येषा समनुकरांता कथा पापप्रमो
| || यदुयंयातिदेवं द्रो वीवधस्रासतो मतिः ॥ विभास्च कतुशचैव प्रयातिविशचतो युतिः ॥ ९२ ॥ वायव्यः संयमन्ैव यामा द्वादश कीतिताः। | असमश्वो्रहषटिश्च सुनयोऽथ शुचिश्रवाः ॥ ९३ ॥ केवलो विश्वहूपश्च सुदक्षो मधुपस्तथा ॥ तरीय इईदरयक्चैव युक्तो भावजितस्तु वै ॥ ९४ ॥ | | जनिमा विश्वदेवा च जविष्ठो मितवानपि ॥ जरो विथुर्विभावश्च स् ऋचीकोथ् दुदिहः ॥ ९५ ॥ अतिगरणानोऽथ वृदच्छुकरा दवादश कीरिताः ॥ | ४ आस॒न्स्वा्यथरवस्येते चांतरे सोमपायिनः ॥ ९& ॥ दीपिमतो गणा हेते वीयैवंतो महाबलाः ॥ तेषामिद्रस्तदा द्यासीलखथमे विशश परः ॥ ९७॥ |&|अपुरा ये तदा तेषामासन् दायादवांधवाः ॥ सुपणेयक्षगेधवः पिशाचोरगराक्षस्ः ॥ ९८॥ अष्टौ ताः पितृभिः साद्धेमासन्या देवयोनयः ॥ | | &
| |
स्वा्य॑थेव विसगंस्तु विज्ञेयः सांप्रतेन इ ॥ अतीतो वतंमानेन दो वैवस्वते न सः ॥ १०१ ॥ प्रजामिर्देवतामिश्च छपिमिः पित्रभिः सइ ॥ तेषां
आग्रीधश्चाभिबाहुश्च मेधा मेधातिथिवसुः॥ ज्योतिष्मान् ययुतिमान्हव्यः सवनः सत्र एव च ॥ १०४ ॥ मनोः स्वायंभरवस्येते दश युता महौ
न महताऽतीता अयनाब्द्युगक्रमेः ॥ १०८ ॥ ऋषय उखः ॥ क एष भगवान् कालः स्ेधतापहारकः ॥ कस्य योनिः किमादिश्च किं सत्तः क्रिमा
् ((-0. 1\/1(11111/55111 2118811 \/8/81185 1 (० त वि [21411260 0\ 66810011
द्वितीय इति नः थतम् ॥ ८२ ॥ भग्वादयश्च ये सप्त जज्ञिरे च महषयः ॥ अबे अतायुगे पूं मनोर्वैवस्वतस्य च ॥ ८३ ॥ देवस्य महतो यज्ञे वारं
| चनी ॥ या दक्षमधिकृत्येह त्वया पूरं मचोदिता ॥ ८७ ॥ पित्वंश्रसंगेन कथ द्येषा रकीर्िता ॥ पिवृणामाुषव्येण देवान्वश्याम्यतः परम् ॥ | ॥ <८ ॥ बेतायुगुसुखे पवमासन्स्वायथुवेतर ॥ देवा यामा इति स्याताः पूष य यज्ञसूनवः ॥ ८९ ॥ प्रथिता बरह्मणः पुत्रा अजत्वादजितास्तु ते ॥ ४ | पुत्राः स्वायुभुवस्येत शक्ता नाम् तु मानसाः ॥९०॥ तेषां यतो गणा च्यते देवानां तु जयः स्प्रताः ॥ छेदजास्तु अय्चशत्स्गे स्वायंभुवस्य इ ॥ ९१॥
जसः ॥ वायुवेगा महासत्त्वा राजानः प्रथमेऽतरे ॥ १०९५॥ ससुर तत्सगधवे सयक्षोरगराक्षसम् ॥ सपिशाचमनुष्यं च ससुपणांप्रोगणम् ॥ १०६॥| न शक्यमावुपू्व्यैणं वक्तं वषेशतेरपि ॥ बहुत्वात्नामधेयानां संख्या तेषां कुतः रे ॥ १०७॥-या वै प्रजा युगाख्यास्तु आसन्स्वायंयरवेऽतरे॥ काठे। |
[प्. भा- अ.पा-र ५।अ. १द्
स्वायेथवेतरेऽतीताः प्रजास्तासां सदखशः ॥ ९९ ॥ प्रभावरूपसंपन्ना आयुषा च बलेन च ॥ विस्तरादिह नोच्यते मापरसंगो भवेदिह ॥ १००॥
सुप्तषेयः पूवेमासन्ये ताधिबोधत ॥ १०२ ॥ भृग्वंगिरा मरीचिश्च पुरस्त्यः पुलहः कतुः ॥ अचिश्चैव वसिष्ठ सप्त स्वार्रवेऽतरे ॥ १०३॥|
ष < ॥ संवत्सरस्तु थमो द्वितीयः परिवत्सरः ॥ ११४ ॥ इड्वत्सपस्तृतयश्च चतुथंश्चालुवत्सरः ॥ पचमो वत्सरस्तेषां कारः स ४
@ |सूयैः कालाभिः परिवत्सरः ॥ शुङ्कृष्णगातश्वापि अपां सारमयः खगः ॥ ११७॥ स इडावत्सरः सोमः पुराणे निश्चयं गतः ॥ यश्चायं पवते ष (ध
५ ||मयुषां योनिः पचानां पतिरीश्वरः ॥ १२१ ॥ से(ऽभियमश्च कारश्च संभूतिः स परजापतिः ॥ भक्तः संपत्सरश्वेति सूययोनिमेनीषिभिः॥१२२॥ |
1 |यस्मात्कारनिभागानां मासत्वेयनयोरपि ॥ महनक्षचरीतोष्णवषौयुःकमेणां तथा ॥ १२३-॥ योनिः स भविभागानां दिवसानां च भास्करः ॥ |
वैकारिकः भसन्नात्मा रहमएः भजापतिः ॥ १२४ ॥ एको नेकोऽय दिवसो मासोऽथैः पितामहः ॥ आदित्यः सविता भाठर्जविनो जघ्नसकृतः । 1
|| १२५ ॥ ममवरचाज्ययर्चै धतानां तेन ास्करः॥ ताराभिमानी विज्ञेयो दितः परिवत्सरः ॥ १२६॥ सोमः स्षधिपतिव्र॑स्मत्स भपि | | तामः ॥ आजीवः सवभूतानां योगकषेमङृदीश्रः ॥ १२७ ॥ अवेक्षमाणः सततं विमतिं जगद्भिः ॥ तिथीनां पतैसंधीनां एणिमाद्शेयोरपि |
॥8॥॥ 1 १२८॥ यानिर्निशाकरो यश्च अम्रतात्मा भरजापतिः ॥ तस्मात्स पित्रमान्सोमः स्मरत इडत्सरात्मकः ॥ १२९ ॥ पराणापानसमानयिव्यनोदाना |
| त्मकेरपि ॥ कमेभिः भाणिनां रोके सवचेशमबतकंः ॥ १३० ॥ पंचानां चेदरियमनेधदधिस्मृतिवलात्मनाम् ॥ समानकारुकरणक्रियाः संपादयत्रपि [४ ¶|॥ १३१ ॥ सवात्मा सवंरकेश आवहमवहाशिभिः ॥ वतेते भतानां क्षेमी
॥
हि क
[|॥ १३९ ॥ एते भजाना पतयश्चत्वार उपपत्ञनाः ॥ पितरः सकछोकानां ोकात्मानः अकरीतित।॥१३५॥ध्यायतो अद्रणो वकत्राहुदन्सममवद्रव॥ |
{ ॥ श्च -0. ॥५/८11111<51८ 81184811 \/8/80885। (01661101. 1411260 0 6810011 4 । भः न~ 17
+48.>* १ + प * ९
4 ^ = * क व £ १ (42647 ४ [> 6 4 ` ~ ~क
च (प 4 द ~ =>
8" 0 7 मो दक न एक कक, क = क > ~ # 1
(@ त्मकः ॥१०९॥ किमस्य् चद्षः का सूर्तिःके व्[ अत्रयवाः स्प्रताः॥ फ नामधेयं केऽस्यात्मा एतत्त ब्रहि त्वतः ॥११०॥ सूत उवाच॥ श्रयतां काल ८ [सद्धा त्वा चैवावधायताम् ॥ सुयेयोनिनिमेषादिःसंस्याचशचः स उच्यते ॥१११॥ मतिरस्य तवहोरानो निेषावयवश्च स संवत्सरः सत्लश्व नाम 8 ¢| चास्य करात्मकः॥११२॥साम्भरतानागतातीतकाकत्मि। स प्रजापतिः ॥ पंचधा प्रविभक्तां तु कालावस्थां निबोधत ॥ ११३ ॥ दिवसद्व॑मासमासेश् 9
(| युगसंक्ञितः ॥ ११५ ॥ तेषां तत्वं प्रवक्ष्यामि कीत्येमानं निबोधत ॥ कतुरप्रिस्त॒ यः परोक्तः स तु संबतसये मतः ॥ ११६॥ आदितेय त ॥॥
| |छोकास्तभिः सतससमिः ॥ १९८॥ अवुबाता च सेकस्य यासु वाषवनत्सरः ॥ अहारः सशो. अऋ्मणसतु यः ॥ ११९ ॥ स् स ¢ ¢| वत्सरस्तेषां विज्ञेयो नीरलोदितः ॥ सतत्त्वं तस्य वक्ष्यामि कीत्येमानं निबोधत ॥ १२०॥ अंगपत्यंगसंयोगात्कालात्मा श्रपितामहः ॥ ऋक्सा ्
|| ¬ +| यानि भते स चोपकरियस्तनभिः सप्तसप्तभिः ॥ १३२ ॥. पा नित्यं परभं॥। ् & [जनः ॥ योनिरभरपा भरम स्दमसश्च यः ॥ १३२ ॥ वायुः पजापतिधरूतो ोकात्मा भपितामहः ॥ अदोरा्रकरस्तस्मात्स बायरववत्सरः ॥ |||. `
~ ९ ६5
^ 8 [नन ॥ ॥
च चर # ७ न 18. ॥ ¢ { ^ ४ { 8, # 1 ॥ ॥
| महोदेवो भूतात्मा भपिता्हः ॥ १३६ ॥ ईरः सवभूतानां प्रणवो योऽ पवयते ॥ आत्म॑विशेन शूतानामग्रतयगसंमवः ॥ १२७ ॥ |७)प ||उन्मादकोऽनु्रहकृदवदो वत्सर उच्यते ॥ सूय्यैश्च चंद्रमाश्चाधिवांय रुदरस्तथेव च ॥ १३८ ॥ युगाभिमानी कालात्मा नित्यं संशषयङृदविषः॥ रदः||४|अ. प्रविश भगवाजेगत्यस्मिन्स्वतेजसा ॥ १३९ ॥ आश्रयान्मयि संयोगात्तवमिनोममिस्तथा ॥ ततस्तस्य त॒ वीर्येण ोकालमहकारकम् ॥ १४० ॥ || अ. १४ देवत्वं च पितृत्वं च कारुतवं चास्य यत्परम्॥ तस्मद्वै सवथा सद्रस्तदन्द्िरमीज्यते ॥१४१॥यतः पतिः सु भगवेन् भरजेशानां जापतिः॥भावनः | ` सवभूतानां सवौत्मा नीलरोदितः ॥ १४२ ॥ ओषधीः प्रतिसंधत्ते शद्रः क्षीणाः पनःपुनः ॥ प्रजापतिशुखेदवेः सम्यगिष्टफलाथिभिः ॥ १४२ ॥ ||
| | तिभ कपाटेश्च व्यंयकैरोषपिक्षये ॥ इज्यते भगवान् यस्मात्तस्मो्यंबक उच्यते ॥ १४४ ॥ गाय चैव िष्ण्व जगती चेव याः स्मृताः ॥ 1 | | | व्यबका नामतः परेम्णा योनयस्ता वनस्पतेः ॥ १४५ ॥ ताभिरेकत्वधूतामिच्िषिधाभिः स्ववीयंतः ॥ त्रिसाधनः परोडाशश्चिकपारः स॒ वै स्मृतः|| (|| १४६ ॥ ज्य॑वकः स परोडाशस्तेनेष ज्यैवकः स्मृतः ॥ इत्येतत्पंचव्ै हि युगं प्रोक्तं मनीषिभिः ॥ १४७ ॥ यश्चैष पचधात्म्ा. प प्रतः ||| | | संवत्सरो दविजैः ॥ सैकः षट्को विजज्ञेऽथ मध्वादिकऋतसंज्ञकः ॥ १४८ ॥ अतुपत्ाततैवाः पैच इति सगेः समासतः ॥ इत्येष बहुमानो वै भणिनां|७| जीवितानि च ॥ नदीवेग इवासक्तः कारो धावति संहरन् ॥१४९ ॥ एतेषां यदपत्यं वे तदशक्यं प्रमाणतः ` ॥ बहुत्वात्परिसंख्यातुं पु्पौजमनंत || (9 कम् ॥ १५० ॥ इमं वैशं प्रजेशानां महतः पुण्यकमंणाम् ॥ कीत्तेयन्युण्यकीरत्तीनां महतीं सिदिमाध्वयात् ॥ १५१ ॥ इति ी्रह्माड महाप्राण ||| व वायुर पूर्वभागे द्वितीयेऽलषंगपादे कारसद्धाववणेनं नाम अयोदशोऽध्यायः ॥ १३॥. ॥ सूत उवाच ॥ अथान्तरेषु सर्वेषु अतीतानागतेषिहं ॥|§|| | (| ठल्याभिमानिनः सवे जायंते नामशूपतः॥ १ ॥ देवाश्चाष्टविधा ये च तस्मिन्मन्वन्तरेऽधिपाः ॥ ऋषयो मनवश्चैव सवे तस्यप्रयोजनाः ॥ २॥ || & |महपिसर्मः संकरतिो वंशं स्वायंथवस्य तु ॥ विस्तरेणाुप्व्यं च कीत्य॑मानं. निबोधत ॥ ३ ॥.मनोः स्वायं चवस्याऽसन् दश पौनास्त॒ तत्समाः ॥ च|| | रियं परथिवी सवां सपद्रीपा सपत्तना ॥ ४ ॥ ससमुद्रा कंखती प्रतिवषे निवेशिता ॥ स्वायंर्वेऽतरे प्रवमा अतायुगे तथा ॥ 4 ॥ भ्रियत्रतस्य षु
| £| स्तैः पेतैः स्वायंभुवस्य त ॥ भरनाससतपेोयुकैस्तेरियं विनिवेशिता ॥ 2 ॥ प्रियव्तात्मजोपेतान् बीरान्काम्यान्न्यजायत ॥ कन्या सा व॒ महा||||॥ २२ ^
।३ | मागा कदेमस्य भजापतेः ॥ ७ ॥ कन्ये द्रे दश पुत्राश्च साट् ङुक्षिश्च ते शुभे ॥ तयेव भातरः शरः भ्रजापापिसमा दश ॥८॥ अर््् 6 || शचामिबाहुश्च मेधा मेधातिथिवैषुः ॥ ज्योतिष्माद् दयुतिमान्हन्यः सवनः स्र एव च ॥९ ॥ प्रियततोऽभ्यर्िचततान्सपतसप्रसु पाथिवान् ॥ द्वीपेषु छ
((-0. 1\/॥(11114/5511॥1 21188 \/8/8/185। (01661010. 01411260 0 6681001 ८
एक
ॐ ~
+ ५ (1
(1 7
ध „ च भू जीमूत |
ह [शि ` ५4 ॥ न् र स्यपिजीगरूतोरो
२ क > 11.018 ह वि = ॥ ५ ८6 के + च
ए + # $ ह+ पाटड्का श ड
" न ,१७ 3 २ न 11 # ) छ >
ह~ कि | त ६ ष द्ध ऊ ^. ह १ न सुखोदयस्वूर्त ह 25 न ॥ = # - + छ, ॥ ४ ि # = | 1
व, र्ब्रतः 1
क, १ = चै, च [) च ह + ॥ । | व
र ~: १ | ५१. त ४, ˆ 9 5१
0.0 च #=, ७१ शः, १
न ५ = 8, च च च +> निः रः ७ १ (, क ॥ ( ॥ ॥ २ र ध $ ४ ' +> च
| ( के | द्ीपश्वरं चापि इव्ये चक्रे परियव्तः ॥ १३ ॥ पुष्कराधिपतिं चैव सवनं कृतवान्प्ः ॥ पुष्कर । । ॑ धातकेश्चापि धातकीसंड उच्यते ॥ । |
‰|श्चापि द्रवितो पुत्र पुजरवतां वरौ ॥ महावीतं स्मतं वषै तस्थ । ||व्यजनयतपुत्रा्र्.शकर्दपिश्वराञ भुः ॥ १६ ॥ जदं च मारं च ख्मारं मणीवकम् ॥ ङसुमेत्तरमोदाकौ सप्तमं च महाम् ॥ ९ ^ चदय |
तेषु धमैण द्वीपास्तीश्च निबोधत ॥ १० ॥ जंब्दीपेशवरं चके आग्ीधं समहावलम् ॥ पदरपिश्वरश्चा ¢ तु वयुष्मंतं राजानं सोऽभिषिक्तवान् ॥ ज्योतिष्मंतं कशद्वीपे राजानं कृतवान्धर्ः ॥ १२॥ द्युतिमंतं च राजानं केिद्रीपेऽभ्यषेचयत् ॥ शक || सवनस्याथ महावीतः सुतोऽभवत् ॥१४॥ धातक |
#21+ __ `
स्मतं वषै तस्य नाम्ना महात्मनः ॥ १५ ॥ नाघ्ना च धात
|नलदस्याथ पथमं व्षेसुच्यते ॥ कमारस्य तु कौमार द्वितीयं परिकीतितम् ॥ १८ ॥ सुकुमारं ततीयं ठु सुकुमारस्य तत्स्मृतम् ॥ मर्णविस्य < ` || तु मणीवकमिरोच्यते ॥१९॥ ऊसुमेोत्तरवषे यत्पचमं कुसुमोत्तरम् ॥ मोदकस्यापि मोदाकं षष्ठं वषै पकीतितम्॥२०।मददुमस्य नाम्ना च सम ||| |&|तन्महाइमम् ॥ तेषां त॒ नामभिस्तानि सप्त वषाणि तय २१ वद्रपेश्रस्यापि पः छतिमतस्त॒वै॥ कशल मनोवग्ाष्णः पावनधाधकारः || | 4 1 देदुभिश्चेव सता्यतिमतस्त वै॥ तेपां स्वनाममिदेशाः कचद्रीपाश्रयाः ्भाः॥२२॥कुशलस्य ठदेशोऽभूत् कौशलो नाप वित. । || देशो मनोलगस्यापि मानोनुग् इति स्मृतः ॥ २४॥ उष्णस्योष्णः स्मृतो देश पाबनस्यापि पावनः ॥ अंधकारस्य देशस्तु अधिकारः श्कीपितः || ॥9/॥ २ ॥ सनेश्च मोनिदेशो वे दंदेडदाभः स्मृतः ॥ एते जनपदा सुर कौचदवीपे ठ भास्वराः ॥२३॥ ज्योतिष्मतः ङशद्वपे सासन्महनस'। || || [उद्भिनो बेणमांश्चिव वैरथो र्बणो धूतिः॥ २७॥ षष्ठः ममाक्रश्चपिं स्मः कपिलः स्मृतः ॥ उद्विनं भथमं वषै द्वितीयं वेमण्डलम् ॥ ~ ॥ || | |उतीयं बे रथाकारं चु रुवणे स्मृतम् ॥ पंचमं धतिमदवप षट वधै प्रभाकरम् ॥ २९॥ सप्रमं कपिं नाम कपिलस्य भकीतितम् ॥ तेषां || |देशा कशद्रीपि तत्सनामान एव च ॥ २० ॥. आश्रमाचारयुक्ताभिः मजाभिः समलंकृताः ॥ शात्मटस्येश्वगः सप्त सुतास्ते च क न | स रित्य सहरितः ॥ |
|| जीमूतस्यपिजीमूतोरोदितस्यापि रोहतः व ॥ ३२ ॥ वैयुतो वैद॒तस्यापि मानसस्य त॒ मानसः ॥ सु ^ प्लक्षद्वीपं भवह्यामि जं्रदीपादनतरम् ॥ सप्त मेधातिथेः पुनाः प्लसद्रपिश्वरा तृपाः॥२५॥ ज्येष्टः शतिभय् यस्तृतीयस्तु चतुर्थो नंद उच्यते ॥ ३३ ॥ शिवस्तु पेचमस्तेयां समकः पष्ठ उच्यते ॥ धुवस्त॒ सप्रमो ज्य
4 १ 4 स्क ~ -- ४ 96 ग ॥ ध ॥ । # -0. ॥\॥८111111<51 18/81 ८280851 0661101. 01001260 0 6७810011 _ ` „414 4 114
पिश्वरश्चापितेन मेधातिथिः कृतः ॥११॥ शातम् `
| ||शेतर्च हरितश्चैव जीमूतो रोहितस्तथा ॥ वेययुतो मनसश्चापि सुप्रभः सप्रमस्तथा ॥ ३२ ॥ शतशत देशः तत्य इ ४२ ॥ ||| ज ॥ सुप्रभः सुप्रभस्यापि (न ५ देश मेयो नाम द्वितीयः शिरिरः || ~.
॥ २७ ॥ सानां नामभिस्तेषां तानि ववि सप्त वै ॥ तस्मच्छतभयं चैव शिशिरं च सुखोदयभ्॥ ३८ ॥ अनंदं च शिं चेक च धृव तथा ॥ तानि तेषां समानानि सप्र वपांणि भागशः ॥ ३९ ॥ निवेशितानि तैस्तानि पर स्वायंभरवते ॥ मेातिथेस्व पुमैस्तेःप्ठक्षदठपि शरेः ॥ ४० ॥ वणोश्रमाचारयुक्ताः ष्ट्री प्रजाः कृताः ॥ प्लक्षद्वीपादिषु तेषु शकदवीपातिकेष वै ॥ ४१ ॥ ज्ञयः पेच धमो वै वणाधरम | विमाजकः ॥ सुखमायुश्च रपं च बलं धमे नित्यशः ॥ ४२ ॥ पंचस्वेतेषु रीषु सवाधारणं स्मृतम् ॥ पृशदरीपः परिष्कति जंश्ीपं निबोधत | |॥ ४२ ॥ आगरं ज्येष्ठदायादं काम्यापुत्रं मदाबलम् ॥ प्रियत्रतोऽभ्यापचतं जंरद्रीपे्रं नृपम् ॥ ४९ ॥ तस्य पुत्रा ब्ुहिं प्रजापतिसमा नइ ॥ |4 छ |उयेष्ठो नाभिरिति ख्यातस्तस्य किंपुरुषोऽवजः ॥ ४५ ॥ हरिवषैस्तृतीयस्तु चतुर्थोऽूदिख्रतः ॥ रम्यस्तु पंचमः पुत्रो दिरण्वान् पष्ठ उच्यते ||| 92 ॥ दुररतु सपतमस्तेषं मदराशच्ा्टमः स्मृतः ॥ नवमः कतमा तषा देशामिवोत ॥ ४७ ॥ नाभेस्त॒ दक्षिणं वपं हिमाख्यं त पिता ददो ॥ |8 हेमकूटं तु यद्वै ददो करुरुषाय तत् ॥४८॥ नैषधं यत्स्मृतं वर्षं हरिवषाय तं ददौ॥मध्यमं यत्ुमेरोस्तु ददौ स तदिलावृतम् ॥४९॥नीं तु यत्स्मृतं || वषं रम्यायेतत्पिता ददौ ॥ शतं यदत्तं तस्मात्पित्रा दत्त हिरण्वते ॥५०॥ यदुत्तरे शंगवतो वषं तत्ुखे ददौ ॥ मार्यवन्तं तथा वप मद्वाश्राय न्ये ¢ ५ | दयत् ॥ ५१ ॥ गन्धमादनवपं तु केतुमाढे न्यवेदयत् ॥ इत्येतानि मयोक्तानि नव वषोणि भागशः ॥ ५२ ॥ आग्ीभरस्तेष वर्षु पुास्तानभ्यपे |& & |चयत् ॥ यथाक्रमं स॒ धमोत्मा ततस्तु तपसि स्थितः ॥ ५३ ॥ इत्येतेः सप्तभिः कृस्ना सद्वीपा निवेशिताः ॥ पियत्रतस्य वैः स्तैः पौत्रैः स्वायं | सुतस्य च ॥ 48 ॥ एवं वर्षेषु सवख सक्िशाः पुनःपनः ॥ क्रियंते भरले वृत्ते सप्त सत पाथिः ॥ ५९ ॥ एवं स्मावः कल्पानां दीपानां च ©| निवेशने ॥ यानि कि पुरुषादानि वपाण्यष्टौ तानि तु ॥ ५६ ॥ तेषां स्वमावतः सिद्धिः सलप्रायमयत्तः ॥ विपयेयो न तेष्वस्ति जगमृ्यु | @ | मय न च ॥ «७ ॥ धमाधम न तेष्वास्तां नोत्तमाधममध्यमाः ॥ न तेष्वस्ति यगानस्था कषत्रेष्वष्टघु सवेशः ॥ 4८ ॥ नामेनिसगै बश्यामि | & |दिमादवेऽस्मितिबोधत ॥ नाभिस्त्वजनयत्युत्रं भर्देव्यां महाचयुति् ॥ ५९॥ ऋषभं पार्थव्रषठं सवेशवस्य एवैनम् ॥ ऋषमाद्ररतो जज्ञे वीरः पचर | ९ |रातामजः ॥ ६० ॥ सोभिषिच्यषभः पुं माप्रनभ्यया स्थितः ॥ दिमाहं दक्षिणं वषे भरताय न्यवेदयत् ॥ &१ ॥ तस्मात्त भारतं वप तस्य न्रा ४ ध | विदुबुधाः ॥ भरतस्यात्मजो विद्वन्सुमतिनाम धा्िकः ॥ &२ ॥ बभूव तस्मिन् राज्ये तं भरतस्त्वभ्यषेचयत् ॥ पुव्रसंक्रामितश्रस्त बनं राना | ८ विवेश सः ॥ ६३ ॥ तेजसस्तत्सुतश्चापि प्रजापतिरमित्रनित् ॥ तेजसस्यात्मजो विद्रानिद्रयुम्न इति स्मृतः ॥ ३९ ॥ प्से्ठी सतश्ापि निधने |©
©©-0. 11111451 21188 \/88185| @0॥66101. 0101260 0 ©680011
|| तस्य चाप्यधूत् ॥ भतीहारः रुं तस्य नाम्ना जज्ञे तदन्वयः ॥ ६९ ॥ प्रतिहतति विख्यातो जज्ञे तस्यापि धीमतः ॥ उत्ता भरतिदवस्त भमा | &|| तस्य खतः स्मृतः ॥. ६8 ॥ उद्रीथस्तस्य पुत्रोऽधरत्मस्ताकिश्ापि तत्सुतः ॥ प्रस्तावेस्तु विथः सीसा सुतोऽभवत् ॥ 2७ ॥ प्रथोश्वापि | | | | सतो नक्तो नक्तस्यापि गयः सुतः ॥ ग॒यस्यापि नरः पुत्रो नरस्यापि सुतो बिरार ॥ ६८ ॥ विराट्सुतो महावीयं धीमांस्तस्य सतोऽमवव् ॥|%|| &| धीमत महान्पुनो महतश्चापि भोवनः ॥ ६९॥ भवनस्य सुतस्त्वष्ठा विरजास्तस्य चात्मजः ॥ रजा विरजसः पुत्रः शतमिद्रनसस्तथा॥ ७० ॥ | || तस्य पुत्रशतं त्वासीद्राजानः सवं एव तु ॥ विश्वज्योतिष्धानास्ते भैरिमा वदिता भरजाः ॥ ७१॥ तैरिदं भारतं वषं सपतद्ीपमिदाक्ितम् ॥ तेषां
(| रशमघूतस्तु युक्तयं भारती पुरा ॥ ७२॥ छृतवेतादियक्तसतु खगाख्या दयेकसपततिः ॥ येऽतीतास्तैयुगैः साद राजानस्ते तदन्वयाः ॥५७३॥ स्वायं ||
& | यवऽतर पं शतशोऽथ सहस्रशः ॥ एवं स्वायंभुवः सगो येनेदं परितं जगत् ॥ ७४ ॥ ` ऋषिभिैवतेश्वापि पितगन्धर्वराक्षसैः ॥ यक्षधतपिशचैथ ||| ् | मनुप्यरगपक्िभिः ॥ तेषा सृष्टिरियं भोक्ता युगेः सह विवर्तेते ॥ ७५॥ इति धीव्रह्माडि.महापुराणे वायु्रत्ते पूर्वभागे दवितयिश्ठषंगपादे भवतत ` {| शायुक्तन नाम चतुदेशोऽष्यायः ॥ १४ ॥ ॥ सूत उवाच ॥ एवं रजासनिवेशं त्वा षै शांशपायनिः ॥ प्रच्छ नियतं सूतं पृथिव्युदधिषरि ४ | |&||स्तरम् ॥ ° ॥ कात द्वापा ससुद्रा वा पवता वा कति स्छताः ॥ कियति चैव वषांणि तेषु नय काः स्मृताः ॥ २॥ महाधूतथमाणं च लोकालोकं |॥| || तथव च ॥ पायं परिमाणं च गात चंद्राकंयोस्तथा ॥ एतत््ूहि नः सर्व विस्तरेण यथार्थतः ॥ २.॥ यूत उवाच ॥ दंत बोऽं ्रव्ष्यामि|9
4 परथिव्यायामानस्तरम् ॥ ४ ॥ संख्यां चेव ससुद्राणां द्वीपानां चैव विस्तरम् ॥ द्वीपभेदसहस्राणि सततस्वन्तग॑तानि च ॥ ९4 ॥ न शक्यंते क्रमेणेह ववतं | (|| || यः सततं जगत् ॥ सप द्वीपान्म्रवक्ष्यामि चन्दरादत्यमरैः सह ॥ ६ ॥ तेपां मनष्यास्त्ेण भ्रमाणानि भवकषते ॥ असित्याः खड ये भवा || [&||न तास्तकंण साधयेत् ॥ ७ ॥ भङ्ृतिभ्यः प्रं यच तद्चिन्त्यं भचकषते ॥ नवव वक्ष्यामि जब्दी यंथातथम् ॥ ८ ॥ वित्तरान्मण्डलाजव ||
योजनैस्तप्निवोधत ॥ शतमेकं, सहस्राणां योजनागात्समंततः ॥ ९ ॥ नानाजनपदाकीणः पुरै विविेश्मैः. ॥ सिद्धचारणसंकीणः || पवैतेर् ~ ॥ $ वंधात॒निबद्ध 9 शिलाजाठससुद्ै पवताभवाभि १ 1 £ | शुभैः ॥ ५५० । {1 ||& 1 | | ् रपशोमितः ॥ 9° ॥ स्ेधातनिबदरै शिकाजारसमु्रवैः ॥ पवेतमभवामिश्च नदीभिः स॑तस्ततः॥ ११॥ जं एः ीमाय् स . `
[वेतः पथमंडलः ॥ नवभि्धावृतः सरो युनृनैशूतमावनेः ॥ १२ ॥ छवणेनं सूसुद्ेण स्तः परिवारितः॥ जंबरधीपस्य
| 3 ॥ भागायताः इपनाणः पामे वपवेताः॥ अवगाढ मयत सुरौ परवपिमो ॥ १० ॥ दिमभायश्च डिमवाच न इेमवाद् ॥|
` ८-0. ।५4८५11८1.51८1 3112८81) \/ 3189 0016०07. 0101120 ७५ €्उववुतीा | 2 86 ५ 9 <. अ ~ "भ = १ १ [~ 4: ~ ठ इ. ४9 रः 2.
त्र. पु. २< ॥
«(्ट्--." च नै #
च && | ॥
8
स्वषु खदश्ापि निषधः पवैतो महान् ॥१९॥ चतुवेणन्च सीवणों भेरुास्तमः स्थतः ॥ द्ा्िशच सदस्राणि विस्तीणैः सं च धनि ॥ १६ ९ | वृत्ताकृतिप्रमाणश्च चतुरः ससुच्छ्ितिः ॥ नानावणस्तु पाच प्रजापतिएणान्वितः ॥ १७ ॥ नाभिब॑धनसंभूतो बह्मणोऽन्यक्तजन्मनःः ॥ पूवैतः | तवं ब्राह्मणस्तस्य तेन तत् ॥ १८ ॥ पाशघुत्तरतस्तस्य र्तवणः स्वभावतः ॥ तेनास्य क्ष्रभावस्तु भेरोनानायेकारणात् ॥ १९ ॥ पीत दक्षिणेनासौ तेन वैश्यस्वमिष्यते ॥ भंगपत्रनिभश्ापि पश्चिमेन समाितः ॥ २० ॥ तेनास्य शूद्रभावः स्यादिति वणाः रकी्तिताः ॥ वृत्तः स्वभा & [वृत् प्रोक्तो वणंतः परिमाणतः ॥ २१ ॥ नीलश्च वेदूयंमयः शतः शो हिरण्मयः ॥ मयूरबहेवणेस्तु शातकेंभश्च शृंगवाच् ॥ २२॥ एते पवैतरा| जानः सिद्धचारणसेविताः ॥ तेषामेतरविष्कमो नवसाहस्र उच्यत ॥ २३॥ मध्ये विखाबरृतं नाम महामेरोः समंततः ॥ नवैवं तँ सदस्राणि विस्तीणं {¢ |सवैतस्तु तत् ॥ २४ ॥ मध्ये तस्य महदामेरुषिषूम इव पावकः ॥ वद्ध दक्षिणं मरोरुततरादयं तथोत्तरम् ॥ २५ ॥ वषांणि यानि षट् चेव तेषां ये 6 & | वपेपवेताः ॥ दर दरे सदसे विस्तीणो योजनानां सखुच्छयात् ॥२६॥ जंघ्रीपस्य् विस्तारात्तषामायाम उच्यते ॥ योजनानां सदस्षाणि शतं द्रावायतो | गिरी ॥ २७॥ नीर निषथ्चव ताभ्यां हीनस्तु ये परे ॥ शत हेमकूट दिमवाञ्छगर्ास्तथा ॥ २८॥ नवती दे अशीती द सहख्राण्यायतास्तु ( | & |तेः ॥ तेषां मध्ये जनपदास्तानि वषाणि सप्त वै ॥ २९॥ प्रपातविषमेस्तेस्तु पवेतेरावृतानि त॒ ॥ संततानि नदीभदेरगम्यानि परस्परम् ॥ ३० ॥| ध | वर्ति तेषु सत्त्वानि नानाजातीनि सवशः ॥ इदं हैमवतं वषं भारतं नाम विश्रुतम् ॥३१॥ देमङ्कटं परं द्यस्मात्ननना पुरुषं स्मृतम् ॥ नेषधं हेमकृूटातत | । (| इखिषं तदुच्यते ॥ ३२ ॥ इरिवपोत्परं चापि मेरो तदिलावृतम् ॥ इखदताप्परं नीरं रम्यके नाम विश्चुतम् ॥२२॥ रम्यकात्परतः शेतं वितं तादे | & (रण्मयम् ॥ दिरण्मयात्परं चैव शृंगवत्तः डुरु स्मृतम् ॥२४॥ धनुःसंस्थे तु विज्ये द्रे षै दक्षिणोत्तरे ॥ दीघांणि त चत्वारि मध्यमं तदिलाव्रतम् ॥२५॥ अवाक् च निपधस्याथ वेद्यं दक्षिणं स्मृतम् ॥ परं नीकवतो यच वेद्यं ठ तदुत्तरम् ॥३६॥ वेदय दक्षिणे चीणि जीणि वषांणि चोत्तरे ॥ तयोमंध्येत ¢| विज्ञेयो मेस्म॑ध्य इठागरृतम् ॥२७॥। दक्षिणेन तु नीटस्य निषधस्योत्तरेण तु ॥ उदगायतो महाशरो माल्यवान्नाम नामतः ॥ ३८ ॥ योजनानां सहस ( 9 |त॒ आनीलनिषधायतः ॥ आयामत्तश्िशत्सदस्राणि प्रकीतितः॥३९। तस्य प्रतीच्यां विज्ञेयः पवैतो गंधमादनः ॥ आयामतोऽथ विस्तारान्माल्यवा (निति विश्वुतः ॥ ४० ॥ परिमंडल्योरमरमेध्ये कनकपवेतः ॥ चतवेणेः स सोवणेः चतुरस्रः ससुच्छितः ॥ ४१ ॥ सुमेरुः शुदयमे शरो राजवत्समपि
धिक्यमाषेम् । - ५ १ वण ू
((-0. 1\॥(11114/5511॥1 21188 \/8/8/185। (01661010. 01411260 0\/ 68810011
|
व
^
अ.: १९
॥ २९ ॥
षितः ॥ तरुणादित्यवणोभो विधूम इव पावकः ॥ ४२ ॥ योजनानां सदस्ाणि चतुरशीतिरुच्छितिः ॥ प्रविष्टः षोडशाधस्ताद्विस्वतः . षोडशैव त |च | ॥ ७३ ॥ शरावसंस्थितत्वात्त दार्थिशन्मूरधि विस्ठतः॥ विस्ताराच्रियुणस्तस्य पारणाहः समंततः ॥ ४ ॥ मंडरेन भमाणेन ज्यसे मानं तदिष्यते ॥॥| . | चत्वारश्त्सदसखाणि योजनानां समंततः ॥ ४५॥ अष्टाभिरधिकानि स्युख्यसरे मानं प्रकीरतैतम् ॥ चतुरस्रेण मानेन परिणाहः समंततः ॥ ४& ॥ ८ | चतुःपष्टिसहस्ाणि योजनानां विधीयते ॥ स पवैतो महादिव्यो दिव्यौषधिसमन्वितः ॥ ४७ ॥ सुवनैरादरतः सर्वां _ जातरूपमयैः शभः ॥ र |त७ देवगणाः सवे गंधरवोरगराक्षसाः ॥ ४८ ॥ शेरराजे दृश्यंते शुभाश्ाप्सरसां गणाः ॥ स त॒ मेरुः परिवृतो यवनैभरतभावनेः ॥ ४९. ॥ 1 ट | चत्वारो यस्य देशा वै चतुःपाशष्वाधिषठिताः ॥ मद्रा मरताश्चैव केठमाखा्च पश्चिमाः ॥ 4° ॥ उत्तरः रवव इृतपुण्यमति|& ||| अयाः ॥ गंधमादनपाश्व त॒परेषाऽपरणंडिका ॥ ५१ ॥ सर्व॑चसणीया च नित्यं श्रषदिता शिवा ॥ द्वानिशत्तं सहस्राणि योजनेः|( €| पवेपशचिमात् ॥ ५२ ॥ आयामत्चतश्चिशत्सदस्राणि भ्रमाणतः ॥ तञ ते शुभकमाणः केतुमालाः मतिष्ठिताः ॥ ५३॥ तन काला नराः सवे म् ध | हास॒त्वा महाबलाः ॥ च्ियञ्चोत्परुपनामाः सवास्ताः परियदशंनाः ॥५०॥ तज दिव्यो महावक्षः पनसः षड़साश्रयः ॥ इधरो क्ह्मणः पत्रः: कामचारी। ४ ( | मनोजवः ॥ ५८५ ॥ तस्य पीत्वा फलरसं जीवंति च. समाय॒तम् ॥ पाथ माल्यवतश्थापि पूरवेऽपूवां ठ गंडिका ॥ «६&.॥ आयामादथ विस्ताराद्य र & ||थेपापरगंडिका ॥ भद्राश्ास्ततर विज्ञेया नित्यं उदितमानसाः ॥ ५७ ॥ मद्रशाल्वनं चा कालाभ्रस्त महाद्रुमः ॥ तव ते पुरुषाः चेता महो ८
} ॥४ 5 बलान्विताः ॥ << ॥ शियः ता मिः सदयः भियदरीनाः॥ चं्मभाऽ्वणाः पूरणवंदनिमाननाः ॥ ५९ ॥ चदशीतरगान्यस्ताः || < ||&|क्िय उत्परगधिकाः ॥ द्शवपसदसराणि तेषाम् ॥ ६० ॥ कालाभस्य रसं पीत्वा सं च स्थिरयौवनाः ॥ दक्षिणेन तु शतस्य नीट
|| स्थवोत्तरेण च ॥ ६१॥ वर्प मणक नाम् जाय॑ते तत्र मानवाः ॥ रतिप्रधाना विमला जरादौरगध्यवाैता : ॥ &२॥ शृ्ठाऽभिजनसंपत्नाः सवे च| | प्रियदशेनाः ॥ तत्रापि महान्स न्यमरोधो रोदितो महाच् ॥ ६२॥ तस्यापि ते फलरसं पिव॑तो क्तंयति वे ॥ दशवपंसहल्लाणि शतानि दृश पच 8
= चि वि) ४4 कै 4 १. 1 त न
` ॥&|च॥ & ॥ जीवंति ते महामागाः सदा डशा नरोत्तमाः ॥ दक्षिणे वै शृगवतः ेतस्यापयुत्तरेण च ॥ < ॥ पर्ष स हैरण्वतं नाम यत्र रैरण्वती 9 ` |नदी ॥ महाबलाः सुतेजस्का जाय॑ते तज मानवाः ॥ ३8 ॥ यक्षा वीरा महासत्त्वा धनिनः प्रियद्शेनाः ॥ एकादशसहस्राणि वषाणां ते महाजसः॥ 4 10 ॥ दे७ ॥ आयुःप्रमाणं जीवंति शतानि. दृश पंच च ॥ यस्मिन्वर्षे मदादृक्षो लङ्कचः षड्साश्रयः ॥ &८ ॥ तस्य पीत्वा फखरसं ते जीवति|| व | (9 अ ४ । 2 0 स \/(111(115511॥4 2112\/8 ५ 0016010 ०७८२ 0\/ ©0810011
न्. पु |&|| निरामयाः ॥ अणि नगवतः नगाण्युच्धतानि महांति च ॥ ६९॥ एकं माणिमयं तेषामेकं चैव हिरण्मयम् 2॥ सवरतमयं चैकं ¦ प
| <+ ५
|॥ ७० ॥ उत्तरे वै शगवतः समुद्रस्य च दक्षिणे ॥ छरखस्तच तदरषं पुण्यं सि्निपेवितम् ॥७१॥ तत वृका मधुफला नित्यघुष्पफलोपगाः ॥ वच्लाणि |च भरसूयते फटेष्वाभरणानि च ॥ ७२॥ सवेकामप्रदास्तत केविदरक्षा मनोरमाः ॥ गंधवणैरसोपेतं भरक्षर॑ति मधूत्तमम् ॥ ७३ ॥ अष्रे शरीरिणो | नाम दृ्षस्तच्र मनारमाः ॥ ये क्षरति सदा क्षीरं षडूसं द््रतोपमस् ॥ ७४ ॥ सवां मणिमयी भूमिः सृक्ष्मकांचनवाटका ॥ सव॑तुसुखसंपत्न निष्यंका | नीरजा श्चुभा ॥ ७५॥ देवरोकच्युतास्तच् जायंते मानवाः शुभाः ॥ श्ाभिजनसंपत्नाः सवं च स्थिरयोवनाः ॥ ७६ ॥ मिथुनानि प्रसूयते £| खिय्ाप्सरसः समाः ॥ तेषां ते क्षीरिणां क्षीरं पिबंति ह्यमृतोपमम् ॥ ७७ ॥ मिथुनं जायते सयः समं चैव विवदते ॥ समं शीलं च श्प॑|॥ |च प्रियता चेव तसमा ॥ ७८ ॥ अन्योन्यमतुरकता्च चक्रवाकस॒धमिणः ॥ अनामया द्यशोकाशच नित्यं सुखनिषेविणः ॥ ७९॥ अयोद्शसइ || साणि शतानि दृश प॑च च ॥ जीवंति ते महावीयं न चान्यस्नीनिषेषिणः ॥ ८० ॥ इति आन्रह्माडि महाएराणे वायुप्रक्त पवंभागे द्वितीयेलपंगपादे (
|अपिर्बाचं ॥ यदिदं भारतं वपं यप्मन्स्वाययुवादयः ॥ चतुदरेते मनवः भ्रजासेऽभवन्एुनः॥२॥ एतद्रेदितमिच्छामस्तननो निगद सत्तम ॥ एतच्छरतव ४ || वचस्तेषामत्रवीदरोमहषंणः ॥ ३ ॥ अचर वो वणेयिष्यामि वषैऽस्मिन् मारते प्रजाः ॥ इदं तु मध्यमं चित्र शचुमाञ्चभफडोदयम् ॥ 9 ॥ उत्तरं यत्स॒सुदर ४ |&|| स्य दिमवदक्षिणं च यत् ॥ वषं तद्भारतं नाम यत्रेयं भारती परजा ॥ ९ ॥ भरणाच्च प्रजानां वै मवुैरत उच्यते ॥ निरुक्तवचनाचैवं रष तद्भासं | || स्मृतम् ॥ 2 ॥ इतः स्वगे मोक्षश्च मध्यश्चांतशच गम्यते ॥ न खल्वन्यत्र मत्यानां भ्रमौ कमं विधीयते ॥ ७ ॥ भारतस्यास्य वष॑स्य नव भदानि|4 || बोधत ॥ सखुद्।तरिता ज्ञेयास्ते त्वगम्याः परस्परम् ॥ ८ ॥ इददवीपः कशेरूमांस्ताग्रवणों गभस्तिमान् ॥ नागद्वीपस्तथा सौम्यो गांधव॑स््थ || | वारुणः ॥ ९ ॥ अय् तु नवमस्तेषां द्वीपः सागरसंवृतः ॥ योजनानां सदस त द्वीपोऽयं दक्षिणोत्तरात्॥ १० ॥ आयतो श्चक्गमाय्या वे चागंगापरभ || || वाच्च वे ॥ तियेरत्तरविस्तीणेः सहस्राणि नवैव त ॥ ११ ॥ द्वीपो हयपनिविषटोऽयं म्लच्छेरतेषु सवंशः ॥ पे किराता ह्यस्यति पाथिमे यवनाः|¶| (स्ताः ॥ १२ ॥ ब्राह्मणाः क्षत्रिया वेश्या मध्ये ञुद्रा्च भागशः ॥ ईइञ्यायुथवणिज्यामिवततयंतो व्यवस्थिताः ॥ १३॥ तेषां संग्यवहारोऽ्र वत्ते | ध वै प्रस्परम् ॥ धमोथेकामसंगुक्तो वणोनां तु स्वकमेसु ॥ १९ ॥ संकल्पः पंचमानां च द्याश्रमाणां यथाविधि ॥ इह स्वगोपवगथं अवततयष
((-0. 1\/॥(1111415511॥1 21188 \/8/8/185। (01661011. 01411260 0 66810011
8 एथिन्यायामविस्तरो नाम पञ्चदशाऽभ्यायः ॥१५॥ सूत उवाच ॥ एवमेव निसर्गो वे वषाणां भारे शुमे॥ दष्टः परमतच्छज्ञेधयः किं वणयामिवः॥१॥ |
। षपवेतः.॥१८॥ य पारिया सतते पेताः ॥ तपां सहसशशान्ये पवेतास्त॒ समीपगा॥१९।अविज्ञाताः साख॑तो विषुलाभ्ित्रसानव्ः ॥ ॥
| निर्विऽया सपा च निषधा नदी ॥ ३२॥ वेणी वैतरणी चैव शिप्रा वारा कयुदरती ॥ तोया चैव महागौरी दगा वात्रशिला तथा॥ २३॥ ष्या ||
पलाशिनी 39 (क ल्क । स्वा + | ५ 4 || पलाराना चैव शुक्तिमत्ममवाः स्मरताः ॥ ३८ ॥ तास्तु नद्यः सरस्वत्यः सवो गंगाः सञुद्रगाः ॥ विश्वस्य मातरः सवां जगत्पापहराः स्यतः ॥ २९॥ ||| - [| तासा 4 नदयोरन्याः रातरोऽष = । तास्विमे छुरपाचाखाः शास्वा मा्रेयजांगखाः॥४०॥ शूरसेना मवकारा बोधाः सहपट्बराः ॥ मत्स्याः || ` | | | |्शल्याः सौशल्याः कंतलाः काशिकोशलाः ॥ 9१ ॥ गोधा मद्रा क्िगाश्च मागधा चोत्करैः सह ॥ मध्यदेश्या जनपदाः कीर्ति | `
,
®
र
| क
| ।
||मादषी ॥ १५ ॥ यस्त्वयं नवमो द्वीपस्ति्यगायाम उच्यते ॥ कृत्सं जयति यो यनं सम्राडित्यभिधीयते ॥ १६ ॥ अयं ोकस्तु वै सम्राडंतरं ( ्
विराट् स्मृतम् ॥ स्वराडसो स्मृतो रोकः पुनव्ष्यामि विस्तरात् ॥१७॥ सतेवास्मिन्सुपवोणो विथ॒ताः कुरपवताः ॥ मदो मर्यः सद्यः शक्तिमान् |9।
म॑द्रः पवेतशरषठो वैहारो दुदेरस्तथा ॥ २० ॥ कोलाहलः ससुरसो मेनाको वैद्युतस्तथा ॥ वातंधमो नागगिरिस्तथा पाण्डुरपवेतः ॥ २१ ॥ तगप्रस्थः ( |
कृष्णगिरिगोधनो गिरिरेव च ॥ पुष्पागियैनय॑तौ च शरो यतकस्तथा ॥ २२॥ ीपवंताभिवकूटः कूटरैलो गिरिस्तथा ॥ अन्ये तेभ्योऽपि ८ ॥
ज्ञाता हवस्वा स्वर्पोपजीविनः॥ २३॥ तेषिमिभरा जनपदा आया म्लेच्छा भागशः ॥ पीयते यैरिमा नयो गंगा सिंधुः सरस्वती ॥ २४ ॥ .रत || अद्रभागा च यजुना सरयुस्तथा ॥ इरावती वितस्ता च विपाशा देविका हः ॥ २५ ॥ गोमती धूतपापा च बुद्बुदा च चषद्रती ॥ कौशिकी निदिता |8|
नम्मेदा सुरसा क्रिया ॥ २९॥ मंदाकिनी दशाणां च चिब्ूटा तथेव च ॥ तमसा पिप्पला श्येना करणेदा पिशातैका ॥ २० ॥ वित्रोपला विरा 4 । खा च बंचला वास्तवादिनी ॥ सनेरुजा शुक्तिमती म॑कृती धिदेवा कतः ॥ २१ ॥ अशवत्संमसृतास्ता नचो मणिजलाः शिवाः ॥ तापी पयाष्णी || | दमसतास्ता नयः पुण्यजलाः शमाः ॥ गोदावरी भीमरथी कृष्णवेणाथ वञखा ॥ २४ ॥ तुंगभद्रा सम्योग ब्राह्मा कि्यंथापि च ॥ वतिणपवहा || नद्यः सद्मपादादिनि स्मृताः ॥ ३९ ॥ कृतमाला ता्रपणीं एष्यजात्युत्पलावती ॥ नबमोऽभिजाता मलयात्सवोः शीतजकाः शमाः ॥ २९ ॥ || सामा ॐषिङल्या च बजा चिदिवाबला ॥ लांगूणिनी वशधरा मदतनयाः स्मृताः ॥ ३७॥ ऋषिद्ल्या कमारी च मंदगा मदगामिनी ॥ कपा ||
क क ॥
3 9 | | श | ५६ ५ ह च
र. न व च “ । । १ [1 \/ ! 8. [1 ४ । ५ = ॥ त त च य् (र~ + -3 व (न ४ छ हि "न जः १ -4 प 5 (: =
1 >| क व ट ` . <-0. ॥५५11|९511८ 88/81 \/६/8/185। 0661101. 1011760 0 €680001॥1 न ८4 । {418 १ £ ' = 8 8, ति. न> शि ५१, 9 < 6 । । \ क्य ~ न+ > 4 "ग ३, ध 77 क 2. ~+ ग्रः क चनन ध क प १३. शु = ४: ग > 3 ~» ४ ॥ श ३. ~ ~" # ७, 2 = (1 ~ र ^ <
+ ५. ||| ताः ॥ ४२॥ सह्यस्य चोत्तरातेषु यर गोदाव्री नदी ॥ प्रथिव्यामपि कृत्स्नायां स प्रदेशो मनोरमः ॥ ४३ ॥ तवर गोवदध॑नं नाम | रामेण निरे 1 २७॥ ||| तम् ॥ रामभ्रियाथ स्वगीया वृक्षा दिव्यास्तथोषधीः ॥४४॥ भरद्राजेन यनिना तत्थिया्थेऽवरोपिताः ॥ अतः पुररोदेशस्तेन जज्ञे मनोरमः ॥ ४८। ९ बाहीका वाटधाना आभीरा कारतोयकाः ॥ अपरता सुदा पा्ालाश्चमेमंडलाः ॥४६॥ गांपारा यवनाभरैव सिधुसोवीरमण्डलाः॥ चीनाश्चैव ष तुषाराश्च पवा भिहसः ॥ ४७॥ शका भद्राः छखदाश्च पररद् विन्ध्य॒चूरिकाः ॥ अभीषाहा उट्ताश्च केकया दशमालिकाः ॥ ४८ ॥ | 4 बराह्मणाः क्षत्रियाश्चैव वश्यञ्ज्लानि तु ॥ कबोजा द्रदृश्चेव वषे अंगल्रिकाः ॥ ४९ ॥ अत्रयः सभण्राजाः प्रस्थलाश्च दशेरकाः॥ लमका | स्तारुशालाश्च भूषिका ईजिकैः सद ॥५०॥ एते देशा उदीच्या वै भ्रचयान्देशाभ्निवोधत॥ अंगा वंगाश्चोलमद्रा किरातानां च जातयः॥ तोमरा ईस ं | |गार्च काश्मीरास्तगणास्तथा ॥ ५3 ॥ जिखिकाश्चाहकाश्चव इणदवास्तथव च ॥ ९२॥ अंभरवाका सु्रका अतगिंखिदिगिराः ॥ ततः प्ठर्वेगवो | यो मर्दा मर्वातकाः ॥ ५२॥ सम॑तराः प्रावृषेया भागवा गोपपार्थवाः ॥ प्राग्न्योतिषाश्च ंडाश्च विदेदास्ता्रलिप्तकं : ॥ 4 ॥ महा &|मगधगोनदौः भूयां जनपदाः स्पृताः ॥ अथापरे जनपदा दक्षिणापथवासिनः ॥ «< ॥ पांडयाश्च केरलाश्चैव चोला इल्यास्तथैव च ॥ । | सतुका मूपिकाश्चैव क्षपणा वनवासिकाः ॥५६॥ माहाराष्टा महिषिकाः कारगाश्चैव सेशः ॥ आभीराश्च संदैषीका आरच्या सरवास्तथा ॥ ९७॥ || & [खिदा विध्यमोकीया वैद दंडकैः सह ॥ पौरिका मोलिकाशैव अश्मका भोगवदनाः ॥ «८ ॥ कणाः कतलाशाभाः ङरिन्दङ्गारमारिवाः ॥|/9|| | |दातिणाभनय देशा अपरास्तािवोषत ॥ 4९ ॥ सृथ्यारकाः कृलिवन् दुगौलाः इन्तैः सह ॥ पौेया् किराता सूपकास्तापकैः सह ॥ | | ६० ॥ तथा करीतयनैव से चैव कराः ॥ नासिकाच्ैव ये चान्ये ये चैवांतरनमेदाः ॥ ६१ ॥ सदकच्छाः समाहेयाः सह सारस्वतैरपि ॥ ५ ९ |कच्छिपाश्च सुराघ्राच्च आनतदः सड ॥ &२ ॥ इत्येते अपरांताश्च गणध्वं विध्यवासिनः ॥ मलदाश्च क्षश्च मेकलाशोत्करैः सह ॥ ६३॥ ( | उत्तमानां दशाण भोजाः किष्किधकैः सूद ॥ तोशलाः कोशकश्िव अपरा वैदिशास्तथा ॥६९॥ तुहृण्डा बकराश्ैव षट्पुरा नेषधैः सह ॥ असूपास्तं | | ||॥ २७॥
स व्र
{|| डिकेराश्च वीतिहोत्र द्यवंतयः ॥ &५ ॥ एते जनपदाः सवे विध्ययृष्ठनिवासिनः ॥ अतोः देशान्यवक्ष्यामि पवंता्रयिणश्च ये ॥ &६ ॥ निहीरा
&|रंसमागो कुपथास्तंगणाः शकाः॥अपम्रीवरणाशवैव उणा द्वाः सहूहुकाः निगत्तं मंडलाैव किरातास्तामरैः सह॥ चत्वारि मारते वषे यगानि|| ४ | १ मगधदरयं मारतेऽपि । व र ॐ
@
र 8 ((-0. 1\॥(11114/5511॥1 21188 \/8/8/185। (01661011. 01411260 0 60810011 # ‡. ४ । ७
|
|| सवैतः ॥ २९ ॥ असत्ीनां शतान्य्टवेकपण्यपिकानि त॒ ॥ फलभमाणं संख्यातगरपिभिस्तत्वदरिमिः ॥ २६ ॥ पतमानानि तानधु्या इतति 9
ऋषयोऽ्वन्॥।&८॥ कृतं ञतायुगं चैव द्वापरं तिष्यमेव च॥ तेषां निसगी वक्ष्यामि उपरि्टादशेषतः॥६९॥ इति शीतर महापुराणे वयुप्रत पषंभगे दवितीयेऽ||%| लुपंगपादे भारतवणेनं नाम षोडशोऽध्यायः॥१९॥ ऋषय उचुः॥ यच किंुरषं वषं इरिवर्षं तथेव च ॥ आचक्ष्व नो यथात की्ितं भारतं य्ा॥१।६त |¢ उवाच) शुश्रूषा यर वो विप्रास्तच्छणध्वमतंद्रिताः॥ शृक्षलंडः विषुरूपे सुमशत्ंदनोपमः॥२॥ दशवपेसदस्ताणि स्थितिः किंथुसूपेस्प्रता॥ खवणवणोः परु | पाःियवाप्सरसोपमा॥३॥ अनामया अशोकाश्च नित्यं सुदितमानसागाजाय॑ते मनवास्तञ निस्ततफनकपरमा॥४।वषे किुरूपे पुण्ये वृक्षो मधुवहः ठ शुभः ॥ तस्य वुरपाः सर्वेऽपिबन् हि रसखततमध् ॥4॥ ततः परं फिषुदपो हरिवः मचत ॥ महारजतसंकाशा जायंते तत मानवाः ॥६॥ देवलोक | च्युताः सर्वे देवानूकाश्च सवंशः ॥ दिवे नराः स्वे पिवितीक्ुरसं शभम् ॥ ७ ॥ एकादशसहक्लाणि वषाणां तु निरामयाः ॥ इणिषें तु जीवति स | | सुदितमानसाः॥ ८ ॥ न जरा बधते तत्र न भ्यते च तेऽचिरात् ॥ मध्यमं यन्मया भोक्त नाश्ना वषेमिखव्रतम् ॥ ९ ॥न तव सुयु्तपाति न तु|| | जीयति मानवाः ॥ चंदू सनक्षत्रो न प्रकाशाविरब्ते ॥ १० ॥ पद्यप्रमाः पञ्चव्गास्तथा पथ्निमेक्षणाः ॥ पञयपत्रसुगध्ाश्च जायंते ततर मानवाः | ¦ ८ ॥ 9१ ॥ जंब्रफलरसाहारा अनिष्यंदाः सगंधिनः ॥ मनस्विनो युक्तमोगाः सत्कमंफरभोगिनः ॥ १२ ॥ देवल कच्युताश्चेव महारजतवाससः ॥ |
ध (र)
|ॐ
अयोदशंसदखाणि वषाणां ते नरोत्तमाः ॥ १३॥ अगुःपरमाणं जीवंति ये त॒ वप इकारे ॥ मेरोः प्रतिदिशं यञ्च नवसाहश्तविस्तरतम्॥ १४ ॥ यन् नानां सदखाणि पश्चिशत्तस्य विस्तरः ॥ चतुरखं स्मता शरवाकारसंस्थितम् ॥ १५ ॥ मेरोः परिचिमभागे ठ नवसाहस्रसम्मिते ॥ चत्जशःसश्ल। |$ णि गंघमादनपवेत्ः॥ १६ ॥ उदग्दक्षिणतश्चैव आनीखनिषधायतः ॥ चत्वास्थित्सहस्लाणि पखिद्धो महीतलात् ॥ १७॥ स तावदव | |च विस्तृतः ॥ पूर्वेण मास्यवान्स्तत्पमाणः परकीर्तितः ॥ १८ ॥ दक्िणिन तु नीकश्च निषधश्चोत्तरेण व ॥ तेपां मध्ये महमिरूः खैः भमणिः|£| | प्रतिष्ठितः ॥१९॥ सर्वेषामेव शेलानामवगाढो यथा वेत् ॥ विस्तरस्तत्ममाणः स्याडयामो नियुतं स्यतः ॥२०॥ वृत्तमविास्सयुद्रस्य मर्दमडर्मत ||| तः ॥ आयामाः परिदी्यते चतुरस्रसमाः स्मृताः ॥ २१ ॥ इठादरतं चतुष्कोणं मिदंती मध्यमागतः॥ भ्रभित्रांजनसंकाशा जंब्ूरसवती नदी ॥२२॥ |||
मरेस्त॒ दक्षिणे पां निषधस्यात्तरेण च ॥ सदशेन. नाम महावृषः सनातनः ॥ २३ ॥ नित्यपष्पफलोपेतः सिद्ववारणसेषितः ॥ |||
# , |
नाम्ना समाख्यातो जं्ीपो वनस्पतेः ॥ २४ ॥ योजनानां सहसरं च शतं चान्यन्महात्मनः ॥ - उत्सेधो वृकषयजस्य दिव स्शति || . ` `
|
` ल-0. ॥11116॥1<5]1८1 18/81 \/8/8/189) 01601011. 0011260 0 66810011
। = .3 थ बमं वित्य ं पिवति ॑ प्, | ( विपुल स्वनम् || तस्या जम्ब्वाः फररसो नदी त्वा प्रसप्पेति ॥ २७ | मरे ष्दक्षिण कुत्वा जरः विशत्यवः ॥ इ] ५ सदा हष प ज्र ध प् भाः 8 । ॥ २८ ॥ जंदृफलरसे पीते न जरा धते ठ तान्॥ न श्ुषा न अमश्चापि न मृत्युन च तद्वितम् ॥ २९॥ तन जह्नद नाम् कन? वच् | अःपा-र पणम् ॥ इद्रगोपकसंकाशं जायते मस्वरं तु तत् ॥ ३० ॥ सवधां वृक्षाणां मः फटरसः स्ततः ॥ स्वन ग ३ 1 ॥ || अ. १८ तेषा सूं एरीषं च दिषु सवौसु सवशः ॥ इईशवगरग्रहादूमिभतांश्च मसते तु तान् ॥ ३२ ॥ र्तपशाचयसय सन् ९ र स्मृताः र (५ र गंघवां विज्ञेयाः साप्सक्षरोगणाः॥ ३३ ॥ सव नागास्तु निषधे शषवसूकितक्षकाः ॥ म उयु्िशत्कीडते यज्ञियाः खराः॥ 8 ले त॒ वैद म्ये सिद्धा ब्रह्मपेयोऽमलाः ॥ दैत्यानां दानवानां च भृतः पवेत उच्यते ॥ २९ ॥ शृगवान्पवतन्रष्टः धित्रण मतिसचर. र ॥ नवस्वेतषु वर्षु यथा भागं स्थितेषु पर ॥ ३६ ॥ भूतान्युपनिविशनि गतिमंति धुवाणि च् ॥ तेषा विषृशिवंडघा दश्यते दिष्यमालुष॥न सख्या परिसस्वातु (. 9 ताम् ॥ २७॥ इति ीत्रह्ांड महाएुराणे वायुर प्रवभगे दवितीयेऽवषगपदे किरुपादिवषवणनं नाम् सपदशारन्यायः ॥ = ॥ 1 0 मध्ये हिमवतः पष्ठ कैकासो नाम पवतः ॥ तस्मिथिवसति शरीमान्छवेरः सद राकषसेः ॥१॥ अप्सरोठचरो राजा मादते द्मलकाधिपः॥ कखसपाद् | तसं पण्यं शीतजरं शुभम् ॥ २॥ मदं नान्ना इखुदरतरसरस्तरदधिसतरभम्॥ तस्मादिग्यात्मभवति न मंदाकिनी शुभा ॥२) (| च् १ | तस्यास्तीरे मदद्टनम् ॥ भाय्तरेण कैलासादिवयं सवषां गिरम् ॥ ४ ॥ रतरधातुमयं चित्र स पवेतं भ्रति ॥ चंदरभभो नाम 1 ४ स्ना रस् | त्िमः॥५॥ तस्य पादे महदिन्य स्वच्छोदं नाम तत्सरः ॥ तस्मादिव्यत्ममवति खनच्छोद्ा ना निञ्नगा ॥ ६ ॥ तस्यासार् मह १ व ८
शुभम् ॥ तस्मिन् गिरौ निवसति मणिमद्रः सहावगः ॥ ७ ॥ यक्षसेनापतिः करो ययक पणितः ॥ ण्या सदान तत ८ | र र ¢
च या॥ ८ ॥ मदीमंडलमष्येन प्रवि ते महोदधिम् ॥ कैकासादक्षिणे प्राच्यां शिवस॒त्वषयि गिरिम् ॥ ९ ॥ मनः शि ४५
प्रति ॥ छोहितो देमशंगश्च गिरिः सृथैप्रभोः मदान् ॥ १० ॥ तस्य पादे महदिव्यं दितं नाम तत्सरः ॥ तस्मादयण्य्ः अभ१ २९९. स॒
( ॥ २८॥
॥ २८ ॥ |
॥।
(|
| | । | |
|
|
|
>
॥ ¶ \ । । | | , |
॥
(क
देवारण्यं विशो तैरि स्मिन्गिरो नि सो मणिधरो वशी ॥ १२॥ सौम्यैः स॒धार्भिकेशवव् यद्केः| ष महान् ॥ ११ ॥ देवारण्यं विशोकं च तस्य तीरे महदनम् ॥ तस्मिन्गिर। निवसति यक्ष, मणधरा वर ॥ हतो गि।१॥|@ परिवारितः ।कैलासादक्षिणे पाश्च रसत्वौषधिगिरिः ॥ १३॥ वृत्रकायाकिरात्यन्रमजन निक भरति ॥ सवच्उमनस्तन् ध ८ क | तस्य पादे सरः पुण्यं मानसं सिद्धसेवितम् ॥ तस्मास्मभव॑ते पण्या सरगूलोकविश्वता ॥ १५॥ तस्यास्तीर वन (वन्न चान = -=---- सुरूलोकविश्चुता ॥ १५॥ तस्यास्तीरे वनं दिव्यं भनाजं नाम् वितम्॥ कषरा ्
१ भआसनेपदमापैम् ।
((-0. 1\॥(1111415511॥1 2118811 \/8/8/185। (01661010. 01411260 0\/ व = ।
4
ध | ्रेतितनयो वशी ॥ १६ ॥ ्रह्मापेत निवषति राक्षसोऽनंतविकमः॥ अतरिसचेवोरेधाठधानशतेतेतः ॥ १७॥ अपरेण ठ | ‰। ¢|स्तोषधिभिरिः ॥ अरुणः पर्वतन्रषटो सकमधातमयः श्ुभः॥१८॥भवस्य दयितः श्रीमान्पवेतो मेघसंननिभः॥ शतकौमभयेः शचः शिखाजालेः समा || दतः ॥ १९॥ शतसंस्थस्तापनीयेः ृगेदिवमिवोषिलन् ॥ संज्ास्तु महादिव्यो दुगेः शेख दिमावितः ॥ २० ॥ तस्मिन्गिरौ निवसति गिरीशो | ४ |ूम्लचनः ॥ तस्य पादास्मवति शैलोदं नाम् तत्सरः ॥ २३ ॥ तस्मासमवते पण्या शिलोद्ा नाम निर्गा ॥ सा चक्षुः सीतयभेष्ये प्रविश | ॥ ¢| र्बणोदधिम् ॥ २२ ॥ तस्यास्तीरे वनं दिव्यं वितं सरभीति पै ॥ सव्योत्तरेण कैलासष्छिवः सत््नोषधिर्गरिः ॥ २२॥ गोरं नाम गि || ¢ अ हरितालमयं ति ॥ दिरण्यश्गः सुमहान् दिम्यो मणिमयो गिरिः ॥ २४॥ तस्य पादे मददिव्यं शमं काचनवाखकय् ॥ रमय दुसरे |४ | नाम यतर राजा भगीरथः ॥ २५ ॥ गंगानिमित्तं राजा्िरुवास बहुलाः समाः ॥ दिवं यास्यति ते वं गंगातोयपाश्प्ुताः ॥ २६ ॥ मदी त || निश्चित्य समाहितमनाः शिवे ॥ तञ जिपथगा देवी परथमं तु प्रतिष्टिता ॥ सेमपादात्मसूता सा सप्तधा प्रतिपधते ॥ २७ ॥ गरूपा मणिमयस्त || || वितता दिरण्मयाः॥ त्रा तु गतः सिद्धिं शक्रः सवैः सरः सद ॥२८॥ दिवि च्छायापथो यस्तु अवनस्रमंडरः॥ हश्यते मास्वरे रावी देवीचिप || || थगा तु सा॥२९।अंतरिहं दिवं वैव मावयंती सुरापगा॥ भवेत्तमगि पतिता संरुद्धा योगमायया ॥३०॥ तस्था य विद्वः काषेत् द्धायाः पतिता यवि ॥
| कृतं त तेविदुसरस्ततो विदुसरः स्सरृतम् ॥ २१ ॥ तते निरुद्धा स। देवी भवेन स्मयता किर ॥ वितयामास मनस। शंकरकषेपणं भरति ॥ २२ ॥। || भित्वा विशामि पातालं सरोतसाऽगहय शंकरम् ॥ ज्ञाता तस्था अभिप्रायं रं देव्याधिकीषितम् ॥ २२॥ तिरोभावयितुं इदधिरासीदगेषु तां नदीम् ॥|@ ॥9||तस्यावलपं ज्ञात्वा तु नयाः ऊद्धस्तु शीकरः ॥ २४ ॥ न्यरुणच शिरस्थनां वेगन पततीं थुवि ॥ एतस्मित्रैव कले तु दृष राजानमग्रतः ॥ २“ ॥| ( || घमनीसंततं क्षीणं शुषया व्याङलेन्दिम् ॥ अनेन तोपित्ाहं नच पूवमेव त॒ ॥ ३६॥ इद्धाऽस्य वरदानं च कोपं नियत्वास्ठ सः । बह्मणो।£| 1 |वचनं त्वा घारय् स्वणदीमिति ॥ ३७ ॥ ततो विसजेयामास संरुद्धां स्वेन तेजसा ॥ नदीं भमीरथस्यार्थे तपसोग्रेण तोषितः ॥ २८ तता @&| `
नि
धद । र दि : वि 5 ¢ अ | द. चं = | व क २ मि ©6-0. ॥॥८॥११1५॥९5114| 5118.4/8 ४/5 6016601. 019102०0 0४ 66810017 3 त > क अ क ॐ ह $. . न दक, द व =-= द
. (चिरन्यमानायाः सोतस्तत्सतथा गतम् ॥ तिलः भाचीमभियुखं मतीचीं तिख एव त् ॥ ३९॥ नयाः सोतसतु गंगायाः भत्यपबरत स ॥ नलिनी =: [४ दिनी चेव पावनी चैव भच्यगाः ॥ ४= ॥ सीता च्च सिन भीरी दिशमास्थिताः ॥ सप्तमी वन्वगात्तासां वक्षणेन भगीरथम् ॥ ४१॥|§| ` = `
न न क ~ ~^
या सा प्रविष्टा छवणोदधिम् ॥ समेत मावय॑तीदं हिमाह्वं वषेमेव तु ॥ ४२ ॥ प्रसूताः स॒षनयस्ताः शभा बिन्दुसरो ॥ ( पू, भा-
||नानददेशान्ट्रवयन्तयो म्लेच्छप्रायास्तु सर्वेशः ॥ ४२॥ उपगच्छंति ताः सवां यतो वपति वासषः ॥ शिलीन्धान्न्तशीनान्ववरन्यवनभ्रकान् ||| अ. पा. रे | @|॥ ४४ ॥ पुष्करश्च ङुछिन्दांश्च अंचोरद्विवराश्च ये ॥ कृत्वा त्रिधा सिहतं सीताऽगात्पश्चिमोदधिम् ॥ ४९५ ॥ अय चानमहश्चेव तालश्च मपू 4 । ¢| |रिकान् ॥ म्ास्त॒षारयाम्याकान्बाडवान्पारटान्शान् ॥ ७९ ॥ एताजनपदांश्वकषुः वयंती गतोदधिम् ॥ दर्दाश्च सका्मरानू गधिरान् | । &|रौरसाच् कदाच् ॥ ४७ ॥ शिवशेकानिन्द्रपदान्वसतीश्च विसजेमान् ॥ सैषवत्र्॑करकान्छमठमीरगोदकान् ॥ ४८ ॥ शनाषाश्चोद्धेमइन्सिन्ध || | स्ताक्रिषेवते ॥ गंधवकिन्नरान्यक्षाब्क्षोविद्याधरोरगान् ॥ ४९ ॥ करुपग्रापकांश्चेव पारदांस्तद्रणान् खशान् ॥ किरातांश्च पुलिन्दाश्च कुषन् स् | रतानपि ॥ ५० ॥ पैचालान्काशिमत्स्यांश्च मगधांगास्तथेव च ॥ सुज्ञोततरश्च वेगांश्च ताप्रकिक्तास्तथेव च ॥ ९9 ॥ ट ष भावयते शुभान् ॥ ततः प्रतिहता विध्यासमरविष्या कवणोद्धिम् ॥ ५२ ॥ _ततर्च् हादिनी धरण्या अ्राचीम्मिशला ययौ ॥ पुवरथत्युयभार्गाश्च | नैषधांश्च तरिगतैकान् ॥ ५२ ॥ धीवरनूपिकरश्वैव तथा नीरलानपि ॥ केकरानौकणौरच किरातानपि चैव हि ॥ 42 ॥ कालोद्रन्वि्णश कुमारात्स्वणंभूभिकान् ॥ आमंडरं सथुद्रस्य तिरोभरतांश्च पूवैतः ॥ 4५ ॥ ततस्तु पावनी चापि प्राचीमेव दिशं यथ ॥ सपथान्ण्व्त।ह पवद म्नसरोपि च ॥ ५६ ॥ तथाखरपथांश्चेव वेजशंकुपथानपि ॥ मध्यतोजानकिमथो कथग्रावरणान्ययो ॥ 4७ ॥ ईबदीपसखुद्रं त॒ अविश वणो दधिम् ॥ ततस्तु नछिनी प्रायात् प्राचीमाशां जवेन त ॥ ५८ ॥ तोमरन्भावयतीह दैषमागन्सहैहयाच् ॥ पृषान्देशाश्च सेवंती भिखा सा बुषा ||| गिरीन् ॥ ५९ ॥ कणेम्रादरणान्परप्य संगत्या शष्ठलानपि ॥ सिकृतापवेतमकं गत्वा विधाधरान्ययौ ॥ &° ॥ नगमंडलमध्येन, विष्टा रपणाद् | धिम्॥ तासां नद्यपनदयश्च शतशोऽथ सहसशः ॥ &१ ॥ उपगच्छति त: सबं यतो व्षेति वासवः ॥ वस्वौकसायास्तीरि . त॒ वनं सुरभि विधत |¢ म्॥ ६२ ॥ हिरण्यनगे वसति विद्ान्कोबेरको वशी ॥ यज्ञोपेतश्च सुमहानमितौजाः सुविकमः ॥ ३२ ॥ त््त्यस्तेः पते विद्रम्विघररक्षसेः ॥ | क्मेरालचरा छेते चत्वारस्त समाः स्स्रताः ॥ ६ ॥ एवमेवं तु विज्ञेया ऋद्धिः पवेतवासिनाम् ॥ परस्परेण द्वियणा धमतः कृमतोऽथेतः ॥ && ॥ | हेमक्कटस्यं पष्ठ तु व्चवत्नामतः सरः॥ मनस्विनी प्रभवति तस्मान्योतिष्मती च या ॥2६॥ अवगि ह्युभयतः सयुढो पूषपमिम्। ॥ मकरस्य पेत वर्चोवन्नामतः सरः॥ मनस्विनी परभवति तस्मान्योतिष्मती च या ॥६६॥ अवग ह्यमयतः सयु पूरवंपिम ॥ से विष्ण विष्णुप ||
१ गुणञरषैः ।
ब्र. पु. | ¶# २९॥
= अ ~ > = ~ वको =
द ८42 3.4
| जः =
[यिय
युहि म -=--्-ज्--- ~ सः ध =
न्न चुन4-=--
॥ | न्वः => जय चको = = =
((-0. 1\/॥(11114/5511॥1 21188 \/8/8/185। (01661010. 01411260 0 60810011
द नाम निषये पवैतोत्तमे ॥ &७ ॥ तस्मादयं परभवति गाधी नाकुली च तेः ॥ मेरोः पाश्ात्ममवति हदनद्रममो महच् ॥ ६८ ॥ तन जवनी || पण्या यस्या जाबरूनदं स्मृतम् ॥ पयोदं ठ॒ सरो नीरे स॒ञ्ुभरं भडरीकवत्॥ ६९ ॥ पुंडरीका पयोदा च तस्मत्नथौ विनिगेते ॥ शरेतात्पवत्तते पण्य्|§| 8 |सरग्रमोनसाद्भुवम् ॥ ७० ॥ ज्योतस्ञा च सृगकामा। च तस्म हव संबधूवतः ॥ सरः कर्ष विख्यातं पञ्ममीनद्विज कुलम् ॥ ७१ ॥ शदरकोतमिति स्यात्|| &| निमितं तद्रवेन तु ॥ अन्ये चाप्यत्र विस्याताः पञ्ममानद्विजाकृल। ॥७२॥ नाम्ना हद्। जया नाम दद्शोदपिपनिभ( ॥ तेभ्यः रत च माध्वी |# |च द्रे नौ संबभवतः॥ ७२॥ यानि पुरुषान तेषु देवो न वेति ॥ उद्िदान्ुद्कान्यव परषरंति सरिररः ॥ ७४ ॥ ऋषभो इन्दुमिरवेष |च | ूम्रश्च सुमहागिरिः ॥ पृवांयता महपधो निमरा खवरणामिकि ॥ ७५ ॥ चंद: ककस्तथा द्रोणः सुमहंतः शिलोचयाः ॥ उद्ग्यात्। उदीच्या. अव ध / | गाढा महोदधिम् ॥ ७६ ॥ सोमकश्च वराहश्च नारदश्च महीधरः ॥ पतीव्यामायतास्ते वै मवि रूपणोदधिभ् ॥ ७७ ॥ वक्षो बलदकव | (मैनाको यश्च पवतः ॥ आयतास्ते महाशराः सघुद्रं दक्षिणे भ्रति ॥७८॥ चक्तमैनकयोमंध्ये विदिशं दक्षिणां मति ॥ त संवत्ेको नाम साऽभिः | पिवति त्रम् ॥ ७९ ॥ नाघ्ना सयुग्रवासस्तु ओंवैः स वडवामुखः ॥ द्वादशैते पविष्ट रि पवता रवगोदधिम् ॥८०॥ म्देदमयवित्रस्ताः पक्षच्छ | ्||दभयात्पुरा ॥ यदेतदश्यत चदे खेते कृष्णशशाङ्ृति ॥८१॥ भारतस्य तु वपंस्य मेदस्ते न कीरित्ः ॥ इहोदितस्य ह्येते तथान्येऽन्यतर चोदि|@ ते ॥८२॥ उत्तरोत्तसमेतेषां वेषुदिश्यते य॒गः॥ आरोग्यायुःरमाणानां धम॑तः कामतोऽथंत॥८२॥ समन्वितानि भूतानि पण्यैरतष्ठ भागशः ॥ वसंति | & | नानाजातीनि तेषु वर्षु तानि वै ॥ इत्येषा धारयंतीदं पृथ्वी विधं जगस्स्ितप्॥८७॥ हति ओन्रश्नडि महापुराणे वायुप्रा्त पवंभगि द्ितीयेऽचपगपद |¢ छ|जम्बद्रीपवर्णनं नामाऽष्टदशोऽच्यायः ॥१८॥ सूत उवाच ॥ पश्दरपे भवश्ष्यामि यथावदिह संग्रहात् ॥ शरणतेमं यथातत्वं वतो मे द्रिजात्तम।: ॥१॥ | & |जबद्रीपस्य विस्तारादद्वियणस्तस्य विस्तरः॥विस्तरादग॒णश्चास्य परिणाहः समंततः॥२।तेनारतः सथद्रो व द्वीपेन ख्वणोदकप।ततर एण्या गन || ॥| ` | शचिरातर भ्रियते जनः ॥ ३ ॥ कत एव च दुभिक्षं जराव्याधिभयं ङतः ॥ तत्रापि पवेताः पुण्याः सैव मणिथवणाः ॥ 9 ॥ रत्रकरस्त। नय ||| स्तासां नामानि च ढे ॥ पुप्रीपादिषु चेष सप्त सप्र त पैचघु ॥ ५ ॥ ऋन्वयताः प्रतिदिशं निवि वधेपकरेताः ॥ पदप त वर्रामि सुत | `
। || ¢ पान् मदावरान॥ 2 ॥ गोमेदकोऽत्र मथमः पवैतो मेवघनिमः ॥ ख्यायते यस्य॒ नान्न त॒ वर्षं गोमेदसंनित्॥ ७ ॥ दवितीवः पवेत से| =" „ . ||| ` एत्व पवन चिलति बदिः । छ 2 1
©6-0. ॥५५1॥8}11८ 118५८81 \/8/8188। 0@6110). 0001120 0 66810011 श
=^ ग रीती की 2
१ ¢ ् ¦ ॥ अधिभ्याममृतस्या्थमोषध्यो यञ संभृताः ॥ ८॥ वतीये नारके नाम दुर्गशैलो मह्ञेचयः ॥ तत्राचञे सधुत्यत ष नाण्दपतो ॥ ३०.॥
४1९
ययय
११. भा = < | 4 ॥' पा
॥ ९ ॥ चतुथैस्तघ षे शेर दुद॑भिननोम नामतः॥ छन्दमृत्युः पुरा तरिमन्दुंदुभिः सादितः सुरः ॥ १० ॥ रञ्जदीरोरुकामं यः शास्मकिासरान्तङ़ (४ अ. पा.र
त्॥ पचमः सोमको नाम देवयत्रमृतं पुरा ॥ 99 ॥ संभृतं चाकृतं चेव मातुरथं गरुत्मता ॥ ष्ठस्तु सुमना नाम सप्तमषेभ उच्यते ॥ १२॥ ¶ अ. १९
क
हिरण्याक्षो वरदेण त्षिञ्छेरे निषूदितः ॥ वैभ्राजः सप्मस्त्र भराजिष्णु स्फाटिके महात् ॥ १३ ॥ अिभिधांजते यस्माद्दभाजस्तन संस्म्|
तः॥ तेषां बषौणि वक्ष्यामि नामतस्तु यथाकमम ॥ १8 ॥ गेभेदं प्रथमं वै नाघ्न शातमयं स्पृतम् ॥ चन्द्रस्य शिशिरं नाम नारदस्य सुलोद
||यस् ॥१५॥ आनंदं दुंदुभेवेषे सोमकस्य शिवं स्परत् ॥ क्षेमक व वं तथा ॥ १३ ॥ एतेष देवगेषवाः सिद्धाश्च सह चारणः ॥ | विहरंति रमंते च दृश्यमानाश्च तैः स्ह ॥ १७ ॥ तेषां नस्तु सैव भतिवप् सथुद्रगाः ॥ नामतस्ताः प्रवक्ष्यामि सप्तगंगास्तपोधनाः । । १८ # | अनुतप्ता सुखी चैव विपाशा त्रिदिवा कषः ॥ अमत् सुङ्ृत। चैव सपरत: सुरित। वः ॥१९॥ अभिगच्छंतित्। नथस्तभयशन्याः सहतः ॥ बह | || दका द्योघवत्यो यतो वषत वासवः ॥ २० ॥ ताः पिबंति सदा हृष्टा नदांजनपदस्वु त ॥ शम्: शतमयाश्चैव प्रषठदं शेशियः शिषः ॥ २३१ ॥|8
आनंदाश्च सुखाश्चैव क्षेमकाश्च धुवैः सह ॥ वणोश्रमाचाश्युता परजस्तिष्ववधिष्टिताः ॥ २२ ॥ सुप त्वरोगाः बलाः प्रजाश्वामयषजिताः ॥ अं |
सर्पिणी न तेष्वस्ति तथेवोत्सर्िणी न च ॥ २३ ॥ न तजास्ति थुगावस्थ। चतयगङृता कचित् ॥ अत्धुगसमः काठः सवद तर वतते ॥ २४ ॥ || ||एसद्वपादिषु यः पंचस्वेतेषु सवशः ॥ देशस्यायुविधानेन कारस्याचुविधाः स्पृताः ॥ २५ ॥ पंचवषसदस्राणि तेषु जीवति मनना ॥ + खल्या | ||स सवेषाश्च ह्यरोगा बहिनस्तथा ॥ २६॥ सुखमायुवरं रूपमारोग्यं धरम एवं च ॥ पद्रपादिषु ज्ञेयः शाकद्वीपांतिकेषु १ ॥ २७॥ एदरीषः |# || पथः मान्सवेतो धनधान्यवान् ॥ दिव्यौषधिफरेपितः सर्वोषधिवनस्पतिः ॥ २८॥ अष्तः पशुभिः सवैभम्यारण्यैः सहखशः ॥ जंशर्षण 4 (| संख्यातः तस्य मध्य द्विजोत्तमाः ॥ २९ ॥ पक्षो नाम मदाबृषस्तस्य नात्रा स् उच्यते ॥ सु त्च पूज्यते (1 मध्य् जनपदस्य ५ ॥३०॥सच्| 9 |9 | पीक्षरसोदेन पृकषद्वीपः समाघ्रतः॥ पुकषद्रीपसमेनैव वेषुर्याद्विस्तरेण तु ॥ ३१५॥ इत्येव संनिवेशो वः पुक्षद्रीपश्य कीतितः ॥ अविष्व्यात्समासेन श 4
> > द्रीपेने पर विस्तायाश्यणेनं ५ 1२ ॥ ० ॥ || समरं तु निबोधत ॥३२॥ ततस्वतीयं वक्ष्यामि शार्मलंदवीपयुततमम्॥ शार्मकेन सुद्र ्रषेनकषरसोदकः ॥ २२॥ इरीपस्य विस्ताराध्यिणेन| ¢| ` | मावृतः ॥ तजापि पव॑ताः सप्त विज्ञेया रत्नयोनयः ॥३४॥ रत्नाकरास्तथा नद्यस्तेषां वषु सतस ॥ प्रथमः सुयैसंकाशः कुदो नाम पवतः ॥२९॥ 1
{4 1
((-0. 1\/1(1111415511॥1 21188 \/8/8/185। (01661011. 01411260 0 66810011 %
क = यि क = ~ =
| प्रथमं वधै दवेतीयं
11 चै गै १ 0:
| दरपेष॒ णत जाः ॥ यथाशचेतं यथान ) || स्वेतः ॥ ५२ ॥ शात्मलस्य तु विस्तारादिशणेन समंततः ॥ सपैव च गिरीस्तज वष्यैमानीश्निबोधत ॥ ५२
||| म यः ॥ द्वीपस्य भयमस्तस्य द्वितीयो हेमपवैतः ॥ ५७ ॥ ठतीयो छुतिमात्नाम जीमूतसदृशो गिरिः ॥ चतथः पष्यवात्नाम पचमस्त॒ २. [&|॥ ५५ ॥ प्षठो इरिगिरिनोम सप्रमो मंदरः स्मृतः ॥ मंदा इति श्यपां नाम मंदरो दारणादयम् ॥ ५६ ॥ तेषामृतर भ्रविभागत वेणुमण्डलम् ॥५७॥ दृतविं
गि > + # ~)
+. ` ह 3.
च
9 ©6-0. 1५11415 ।८511८1 ©118\//811 \/818/1891 ५ 1. 4 --.,4 9
छ © # | ‡ =. ११ -* - ०९५२९ स 1 च 28 र च < ल 5 „ 4 9 ८ 7 (्णान्नणा, 0िक्दन्व ष्ठाय = क 5 द पि 9 ». "~ ० 4. { > „1 त
| सवेधातमभैः नगैः शिलाजाठसमाङरेः ॥ दवितीयः पेता हुत्तमो नाम विद्युतः (| तृतीयः पवैतस्तन बलाक इति तः ॥ ३७ ॥ जाप्यजनमयेः नुगेदिवमादृस्य तिष्ठाति ॥ चठुथैः प विशल्यकरणी चैव मृतसंजीविन
वै सथाकारं चतुथ कवणं स्मृतम् ॥ पंचमं धतिमदवषं ठं व भः व. वृकाः एतेषु देवगंधवोः भ्रजास्तु जगदीश्वराः ॥५९॥ विहरति रमते च हप्यमाणास्तु स्रः ॥ न तषु दस्यव सात ° = = व ष्व् गौरायो जनः सवैः कमा भ्रियते तथा ॥ तापि नघं स॒घ्रेव धूतपापा शिवा तथा ॥ &१॥१ पक्र संततिैव तातन्वव व्द्ुदभा मद्य॥(॥ `
॥ ३६३ ॥ इरितालमयेः %गर्दिवमात्य तिष्ठति ॥ 8. य्न सा वै महौषधिः ॥ ३८ ॥ | | तथा ॥ केकस्तु पैचमस्त् पवतः सुमहोदयः ॥ ३९ ॥ निःयपुष्पफरोपेतो वृक्वीरुत्समादृतः ॥ षषठस्त॒ पतेत |¢ | स्तञ मदिषो मेषसक्निमः ॥ ४० ॥ ॥ यसिमिन्सोऽभिसिवसाति मदिषो नाम वानः ॥ सत्तमः पवतस्तच कडदयान्नाम भाष्यते ॥ १॥ तत्र रलनान्य |, ९|नेकानि स्वयं रसति वासवः ॥ ्रजापतिसुपादाय प्रजाभ्यो विधिवतंस्वयम्॥ ४२॥ इत्येते पव॑ताः सत्त शात्मङे मणिभूषणाः ॥ तेषां वाणि व || & | श्यामि संतेव तु ज्युभानि वै ॥ ४३॥ कुसुद्स्य स्मृते भेतसुत्तमस्य च रोदितम् ॥ बलाहकस्य जीमूतं द्रोणस्य || नाम मादिषस्य च मानसम्॥ कंदः सुग्रदं नाम सतैतानि तु स्तथा ॥ ४९॥ वपो न | चंद्रा शुक्रा विमोचनी ॥ ६ ॥ निब्रात्तिः सप्तमी तासां पतिवषं तु ताः स्मृताः ॥ तासां समीपगा्रान्याः शतशोऽथ सुहत || संख्यातुं शक्टयात्कोपि मानवः ॥ इत्येष संनिवेशो वः शास्रस्य प्रकीत्तितः ॥४८॥ प्लकषव्रकषेण संख्यातस्तस्य म ||| स्वीयस्तस्य नान्ना स उच्यते॥ ४९॥ शारमलस्तु ससुरेण सुरोदेन समावृतः॥विस्ताराच्छास्मलस्यैव् समन यायं इवतों मे निबोधत ॥ 4१ ॥ कुशद्रीपिं शरवक्ष्यामे चदथ च समासत
| हरितं स्मृतम् ॥७४॥ कंकस्य वैच |। ताशैव नदीस्तेषु निबोधत ॥ ज्योतिः शांतिस्तथा वष्ट | शुः ॥भ्जान संख्या परे ये महाहमः ॥ शाल्मणिवथ्ल |||
तु समततः ॥ ५० ॥ उत्तरेषु ठ षमेज्ञा|8 ।
: ॥ सरोदकः परितः रद्रीपेन || ॥ ङशद्वीपे ठु विज्ञेयः पवतो ६ विह|%| `
तरविष्कंभो द्वियणः भवि वष प्रभाकरम् ॥ 4८
| |
{ = # ~ 1 "=
न ह १ ि नि | 1 +डः न च श
न. पु. {तथा ॥ अन्यास्ताभ्योऽपरिज्ञातः शतशोऽय सरसश्ः ॥ ६२ ॥ अभिगच्छंति ताः † यदौ ववति वोद ॥ व बहमतः ¦ पृरि .५३१॥ » वारितः ॥ ६३ ॥ विज्ञेयः स ठु दिस्तागडुश्वीपुरमेन तु ॥ इयेष संवर वः इुशदपस्य् ११।६त' ॥ 8 \ सह्यस्य हमतः प्रम् ॥ छशद्रीपस्य विस्तारह्णः स दु वै स्यदः ॥ ६५ ॥ पृतोदकससुद्रौ वै केषद्रीपिन रदत ॥ तस्मन्धप् लम् ऋचस्तु अधस गि ॥ ६६ ॥ जनचातफ्यो वामनको वामनादेधकाखः॥ अंथकासःपस्शापि दिब्क्नाम पवतः ॥8७॥ दिवदः स्थापि द्विविदो गिरसत्तम्, ् | दविविदात्परत्वापि पडरीक महाणिरिः ॥ ६8 ॥ वडरीकात्पर्शपि प्रोच्यते इडभिस्वनः ॥ एवं रःनमयाः संप चच पवेताः||८ ह|| ६९ ॥ बहुपुष्पफलोयेतनानाबक्षरताताः ॥ परस्परेण द्विरुणा विस्तृता इववद्धनाः ॥७० ॥ वदानि तच व्याम नानतस्तानव् र घत ॥ क्रौचस्य कुशलो देशो वामनस्य ममेभः ॥ ७१. ॥ मनोडगात्पर्ष्णस्त्तीयं वयैशुच्यते ॥ उष्णात्यरः पीतरकः पीवरा्दधकारकः | | ध |॥ ७२ ॥ अंधकारत्पस्वापि निदेशः स्थतो धैः ॥ अुनिदशत्पस्थैव भ्रोच्यते इडुभिस्वनः ॥.७३ ॥ सिद्च्रणसंकीणे गोखायो जनः ६ स्मतः ॥ तज्पि नयः सपैव प्रतिवषं स्मृताः शुमाः ॥ ७४. ॥ गोरी इसुदरती चैव संध्या राच्िमनोजवा ॥ ख्यातिश्च अरकं च गणा, साच ८ स्मरताः ॥ ७५1 तासां रदखशश्चान्या नयो यास्तु समीपगाः ॥ अभिगच्छंति ताः स॒बौ विषुलाः सुबहूदकाः ॥७३॥ कगचद्षपः समुद्रेण द्धिमंडोद् ¢ केन त॒ ॥ आग्रतः स्वतः श्रीमान्कोचद्रीपसमेन तु ॥ ७७ ॥ पृकषद्रीपादयो चैते समासेन प्रकीतिताः ॥ तेषां निसा द्रीपानासाबुप्व्यण क ष ॥ ७८ ॥ न शक्यो विस्तरदरतं दिव्यवषैशतैरपि ॥ निसो यः प्रजानां ठु संहारो य॑ ताञ वै ॥ ७९॥ शाकदीपं परवक्ष्यामि यथावदिह निष।¢
यात् ॥ नयृणुध्वं तु यथातथ्यं हुवतो | मे यंथाथवत् ॥ ८० ॥ कचद्रीपस्य विस्ताराद्िगुणस्तस्यं विस्तरः ॥ परथिाये सुद्र स द्धिभंडोदकं स्थितः॥ ९
श क =
॥ ८१ ॥ त पुण्या जनपदाश्चिरात्तु प्रियते जनः ॥ कुत एव.च दुमिक्षं जराव्याधिभयं तः ॥ ८२ ॥ तापि पवेताः श्चभाः सपैव मणिभूषणाः ( (
९& (रत्नाकरास्तथा नबस्तेषां नामानि मे णु ॥ ८३ ॥ देवर्षिगंधवेयुतः भथमो मर्शच्यते ॥ प्रागायतः स सौवणों ह्युदयो नाम पवतः ॥ ८४ ॥ ५ ४।।२१॥ `
न क
-- 9
न
पश. अपा. र् अ.१९
१ *~..~ `
८3
9 नं
45 (9.5:
दर
+. > ७ ` - = अक > क
3
| ना ~ =
२
63
&ॐ
न = <लः
-&4छ&
ट
धः
| ॥
> + १६.०० ~ ~= = | ज [त
[बयं „> च यौति ॥ रो महागिरिः नो नित्यसुपादतते वासवः परमं जलम् ॥ ततो कप |बृष्टयथं जलदास्त् भभवंति च यांति च ॥ तस्यापरेण सुमदाजर्धाो महागिरिः ॥ ८९ ॥ यतो नित्ययुपादते वासवः प ८ प्रमवति वषौकारे प्रजास्विह ॥ ८६ ॥ तस्योत्तरे वतको यत नित्य भरतिधितम् ॥ रवती दिवि नशष्ं पितामदङृतो विधिः ॥ <७ ॥ तस्यापरेण 1 || | समहान् श्यामो नाम महागिरिः ॥ तस्माच्छयामत्वमापत्नाः भरना: पूेमिमाः किक.॥ << ॥ तस्यापरेण खमहात्राजतोऽस्तगिरिः स्यतः ॥ तस्यापरे |¢
1 ॥ ((-0. 1\/1(11114/5511॥1 21188 \/8/8/185। 01661011. 01411260 0 60810011
9 . ॥& वष रथा कृतः ॥ ११४ ॥ स्वादृदकेनोदधिना सवतः पारिवारितः ॥ पुष्कृरदरीपविस्ताराद्विस्तीर्णोऽसी समंततः ॥ 9
ध
|
(
५
कुररो महागिरिः ॥ ८९॥ अंबिकेयात्परो रम्यः सोषधिसमन्वितः ॥ केसरी केसरयुतो यते। वायुः अजापतिः ॥ ५० ॥ चदयत्म्रथम् ( वरै मदत्तनकदं स्मृतम् ॥ द्वितीयं जरुधारस्य सुङकमारमिति स्मृतम् ॥ ९१ ॥ खतस्य तु कौमारं श्यामस्य च मणीवकम् ॥ अस्तस्यापि समं ६ | विज्ञेयं ख्सुमोत्तरम्॥ ९२॥ अम्बिकेयस्य मोदाकं केसरस्य महाम् ॥ द्वीपस्य परिमाणं तु हस्वदीधेतवमेव च ॥ ९२ ॥ कर चद्रीपेन विख्यातं (॥ | तस्य केतुमंदादमः ॥ शाको नाम महोत्सेधस्तस्य पज्या महावगाः ॥ ९९ ॥ चर पुण्या जनपदाश्वातुवण्यंसमन्विताः ॥ नयश्चापि मह्या गगाः ५ © | सत्तविषाः स्तथा ॥ ९५ ॥ सुकुमारी मारी च नलिनी वेणुका च या ॥ इश्च वेणका चैव गभस्तिः सप्तमी तथा ॥ 5३ ॥ नयरचान्य। ० य् (| |जकाः शीततोयवहाः जुमाः ॥ सदसः समाख्याता यतो वर्ति वासवः ॥ ९७॥ न तासां नामधेयानि परिमाणं तयेव च ॥ शं १,१९९८॥ | युण्यास्ताः सरिद्तमाः॥ ९८.॥ ताः पिबंति सदा हणा नदीजेमपदस्वु ते ॥ शशपायनविस्तीणां द्रीपोऽसो चकृपंस्थितः ॥ ९९॥ ५ भा [च्छन्नः पवैतेश्वाभसनिभैः ॥ सरवधात॒विविवैश्च मणिविहुमधपितेः॥ १०० ॥ नगरैश्चैव विविधैः स्फीतेजेनपंैरपि ॥ इः शव्पफरपतेः सता ¦ | धान्यवान् ॥ १०१ ॥ क्षीरोदेन समुद्रेण सवेतः पिरतः ॥ शाकद्वीपस्य विस्तारात्सुमेन तु समततः ॥ 3“ ५ ॥ तस्मिजनपदाः पण्याः पक्ताः || सरितः ञुभाः ॥ वणोश्रमसमाकीणां देशास्ते सतत वै स्मृताः ॥ १०३ ॥ न संकरश्च तेष्वस्ति वणा्मक़ृतः कचित् ॥ धमेस्य ता (८ ‰ |तसुखिताः अजाः ॥ १०९ ॥ न तेषु ोभो माया वा दीषौुयाङ्ृतः छतः ॥ विपयेयो न तेष्वस्ति कालात्सवाभागिकः परम् ॥ १०५ ॥ ५ त | |ववस्ति न देडो न च देडथकाः ॥ स्वधमेणव धर्ज्ासते रसंति परस्परम् ॥ १०६ ॥ एतावदेव शव्यं वै तस्मनदीम अमापितम् ॥ एतावदेव तव्यं || | ( शकदवीपनिबासिनोम्॥ १०७॥ पुष्करं समं द्वीपं मक्यामि निवोधत् ॥ पुष्करेण तु द्वीपेन दरतः शीरोदको बहिः ॥ १०८ ॥ शक्पस्य ||| || िस्तारादिग॒णन समंततः ॥ पुष्करे पवंतः श्रीमानेक एव महाशिकः ॥ १०९ ॥ चिनैमणिमयैः शगः शिलानाकेः सथुच्छितः ताणि ॥ दस्य || ` ॥8|तस्य पवोद्धे चि्रसायः स्थितो महान् ॥ ११० ॥ स मडरसदस्राणि विस्तीणः पंचविंशतिः ॥ अद्ध चेव चठ्विशत्सदलाणि मरी || ¦ ||| तलात् ॥ १११ ॥ दवीपाधेस्य परिः पवेतो मानसोत्तरः ॥ स्थितो वेलासमीपे तु नवचंद्र इवोदितः 1 || चाशद्च््तिः ॥ तावदेव च विस्तीणेः सर्वतः परिमंडलः ॥ ११३ ॥ स एव द्वीपपश्चाद् मानसः धरथिवीधरः ॥ १ तस्मिन्दरपं स्मतौ
1
क #.> ५ = * ४
कः
१ = "0 न 9 ष > +~ 4 9 नुः 8» - (१ ~ जः २4
= न > ॐ ह = २ पि 6 6 ध # चै. ध > + र # ह # ¶ पे ९ - ह # ९२४ च, 9 कनः < यि ग्य,
१ ५.८) ।